Saturday, April 30, 2016

ఆకాశము

అనంగము - అంగములేనిది, వి.1.ఆకాశము, 2.మనస్సు.
నిరాకారము - ఆకాశము, విణ.ఆకారము లేనిది.

ఆది నుంచి ఆకాశం మూగది..
అనాదిగా తల్లి ధరణి మూగది...
నడుమ వచ్చి ఉరుముతాయి మబ్బులు
ఈ నడమంత్రపు మనుషులకె మాటలు…ఇన్ని మాటలు.....

ఆకాశము - 1.విన్ను, మిన్ను, 2.భూతము లై దింటిలో ఒకటి, 3.అభ్రకము, 4.బ్రహ్మము, 5.(గణి.) ఉన్న, శూన్యము, 6.(భౌతి.) అంతరాళము, అవకాశము, భౌతికవస్తువులు ఆక్రమించు చోటు (Space). ఆకాశం అందరికీ చోటిస్తంది.
విను - ఆకర్ణించు, వి.ఆకాశము, రూ.విన్ను.

వ్యవధానము - అవకాశము, మరుగు.
వ్యవహితము - వ్యవధానము కలది.

ఆశావాదికి ప్రతి ఘోరమైన సన్నివేశంలోనూ ఒక అవకాశం కనిపిస్తే, నిరాశావాదికి ప్రతి అవకాశంలోనూ ఒక ఘోరం కనిపిస్తుంది. - ఒక సూక్తి 

ద్వౌ దివౌ ద్వేస్త్రియా మభ్రం వ్యోమ పుష్కర మమ్బరమ్,
నభో అన్తరిక్షం గగన మనన్తం సురవర్మ్య ఖమ్.
వియద్విష్ణుపదం వా తు పుం స్యాకాశ విహాయసీ,
(విహాయసో అపి నాకో అపి ద్యురపి స్యాత్త దవ్యయం,
తారాపథ శ్శబ్దగుణో మేఘద్వారం మహాబిలమ్.)  

దివి - 1.ఆకాశము, 2.స్వర్గము.
దివ్యము -
1.దివియందు పుట్టినది, 2.ఒప్పైనది.
దివిజుఁడు - దేవత; దేవత - వేలుపు.
వేలుపు - 1.దేవత, దేవతాస్త్రీ, 2.జ్యోస్యము.
దివిషదుఁడు - దేవత, స్వర్గమున నుండువాడు.
దివౌకసుడు - వేలుపు, రూ.దివోకసుఁడు, వ్యు.స్వర్గమే నెలవుగా గలవాడు.
బుధుఁడు -1.ఒక గ్రహము (Mercury), 2.విద్వాంసుడు, 3.వేలుపు. 

ద్యుపు - 1.ఆకాశము, 2.దినము, 3.స్వర్గము.
దివము -
1.ఆకాశము, 2.స్వర్గము, 3.పగలు.
దివనము - 1.పగలు, 2.దినము, రోజు.
దినము - 1.పగలు, 2.రేపవళ్ళు చేరినది.
పగలు - పవలు, దినము.
రోజు - దినము.
రోజు - 24 గంటలు, దినము భూమి తన అక్షముపై పడమటనుండి తూర్పునకు తనచుట్టును 360 డిగ్రీలు తిరుగుటకు తీసికొను వ్యవధి, సం.రోచిః.   
దినకరుఁడు - సూర్యుడు.
దివాకరుఁడు - సూర్యుడు, వ్యు.పగటిని కల్గించువాడు.
దివాకరుఁడు - సూర్యుడు, వ్యు.పగటిని కల్గించువాడు.

ఆదిత్యుఁడు - 1.సూర్యుడు, వేలుపు, 3.సూర్యమండలాంతర్గత విష్ణువు.
లోకబాంధవుఁడు -
సూర్యుడు. లోకబాంధవో లోకబాంధవః - లోకమునకుఁ చుట్టము, బంధువు.
ౙగముచుట్టము - సూర్యుడు.    

ఒక సూర్యుండు సమస్త జీవులకుఁ దా నొక్కొక్కఁడై తోఁచు పో
లిక నే దేవుఁడు సర్వకాలము మహాలీలన్ నిజోత్పన్న జ  
న్య కదంబంబుల హృత్సరోరుహములన్ నానావిధానూన రూ  
పకుఁడై యొప్పుచునుండు నట్టి హరి నేఁ బ్రార్థింతు శుద్ధుండనై.
   
భా|| ఒకే ఒక సూర్యుడు సకల జీవరాసులలో ఒక్కొక్కరికి ఒక్కక్కడుగా అనేక ప్రకారములుగా కనిపించే విధంగా తాను సృష్టించిన నానావిధ ప్రాణి సమూహాల హృదయకమలాలలో నానా విధములైన రూపాలతో సర్వకాల సర్వావస్థల యందు తన లీలా విలాసంతో తనరారే భగవంతుణ్ణి పవిత్ర హృదయంతో ప్రార్థిస్తున్నాను. 

అభ్రము - 1.మేఘము, 2.ఆకాశము, 3.అభ్రకము, 4.బంగారు, 5.హారతి కర్పూరము, 6.తుంగమస్త, 7.(గణి.) సున్న.
వ్యోమధూమము - మేఘము.

అమలము - 1.నిర్మలము, 2.దోషము లేనిది, 3.తెల్లనిది, వి.అభ్రకము.
అభ్రకము -
(రసా.) కాకిబంగారము (రాసాయనికముగ ఇది మగ్నీషియమ్, ఇనుము, సోడియమ్, పొటాషియమ్‌తో కూడుకొనిన సిలికేట్ యౌగికము. ఇది పొరలుగా విదదీయబడ గలదు. దీనిని తాపవిద్యుత్ నిరోధకముగా వాడుదురు) (Mica).
కాకిబంగారము - పీతాభ్రకము.
బేగడ - కాకి బంగారు; ముచ్చెబంగారు - కాకి బంగారు.
అభ్రంకషము - ఆకాశమును ఒరయునది, మిక్కిలి ఎత్తైనది.
అభ్రమణి - సూర్యుడు.  

నింగి - ఆకాశము.
నింగిచూలు -
వాయువు, వ్యు.ఆకాశము నుండి పుట్టినది.
నింగిసిగ - శివుడు, వ్యోమకేశుడు.
వ్యోమకేశుఁడు - శంకరుడు, వ్యు.ఆకాశము జూట్టుగా గలవాడు.
శంకరుఁడు - శివుడు, విణ.సుఖమును గలుగజేయువాడు.
శాంకరుఁడు - 1.వినాయకుడు, 2.కుమారస్వామి, వ్యు.శంకరుని కొడుకు. 

వ్యోమము - 1.ఆకసము, 2.నీరు.
ఆకసము -
మిన్ను, సం.ఆకాశః.
మిన్ను - ఆకాశము, రూ.మిను.
మిను - ఆకాశము, రూ.మిన్ను.
మిన్నువాఁక - ఆకాశగంగ, మిన్నుకొలను.
ఆకాశగంగ - మిన్నేరు, 1.మందాకిని, 2.పాలవెల్లి (Milky way).
మందాకిని - 1.గంగ, 2.అరువదేండ్ల స్త్రీ.
గంగ - 1.గంగానది, 2.నీరు, (ఈ యర్థము తెలుగున మాత్రమే కలదు), విణ.పూజ్యము.

పుష్కరము - 1.మెట్ట తామర దుంప, 2.తామర Lotus 3. ఆకాశము, 4.నీరు, 5.తొండము చివర, 6.ఒక ద్వీపము, 7.పండెండేండ్ల కొకసారి వచ్చు జీవనదుల పండుగ.
పోషయతీతి పుష్కరం. పుష పుష్టౌ, - పోషించునది.   

గండూషము - 1.పుక్కిలింత, 2.పుడిసిలి, 3.ఏనుగు తొండము చివర, 4.పుక్కిట పట్టిన నీరు.
కొణిదిలి - పుడిసిలి. చేర - చాచిన అరచేయి, పుడిసిలి.
కమి - 1.పంపబడిన వ్రేళ్ళుగల పుడిసిలి(కమికిలి), 2.కబళనము, 3.తృప్తి.
కమికిలి - పంపబడిన వ్రేల్ళుగల పుడిసిలి. 

అంబరము - 1.ఆకాశము, 2.శూన్యము, 3.వస్త్రము, 4.కుంకుమ పువ్వు, 5.అంబరు అనెడి పరిమళద్రవ్యము, 6.ద్యూతాది వ్యసనము.
కాశ్మీరము -
1.కుంకుమపువ్వు, 2.మెట్టతామర దుంప, 3.కాశ్మీర దేశము. కాశ్మీరము నందు దేవీస్థానం మేధ.
అంబరు - ఒక పరిమళద్రవ్యము, సం.అంబరమ్.
అంబరీషము - 1.యుద్ధము, 2.మంగలము, 3.పశ్చాతాపము, 4.ఒక నరకము, (వృక్ష.) అడవిమామిడి.
అంబరీషుడు - 1.సూర్యవంశీయులలో విష్ణుభక్తుడగు ఒకరాజు, 2.సూర్యుడు, 3.విష్ణువు, 4.శివుడు, 5.బాలకుడు.

వస్త్రోద్ధూతవిధౌ సహస్రకరతా, పుష్పార్చనే విష్ణుతా
గంధే గంధవహాత్మతా న్నపచనే బర్హిర్ముఖాద్యక్షతా,
పాత్రే కాంచనగర్భతాస్తి మయి చే ద్బాలేదు చూడామణే
శుశ్రూషాం కరవాణి తే పశుపతే! స్వామిన్! త్రిలోకీ గురో. - 30శ్లో
తా.
మస్తకంపై బాలచంద్రుడ్డి ధరించిన దేవా(పశుపతి - శివుడు) ! జగత్రయాలకు గురువైనవాడా ! అంబరాలను (బట్టలను) శుభ్రం చేసే విషయంలో సహస్రకరాలు కల సూర్యత్వాన్నీ, పువ్వులతో పూజించడంలో(వ్యాపకత్వం) విష్ణుత్వాన్నీ, సు గం ధా న్ని వ్యాపింపజేయడంలో వాయుత్వాన్నీ, ఆహారాన్ని పక్వం చెయ్యడంలో - ఇంద్రత్వాన్నీ, పాత్రలను శుభ్రం చెయ్యడంలో(సువర్ణత్వం) అంటే బ్రహ్మత్వాన్నీ నేను పొంది ఉంటే నీ సేవ చేయగలను. - శివానందలహరి 

నభము - 1.ఆకాశము, 2.మేఘము, రూ.నభస్సు.
నభస్వంతుఁడు -
వాయువు.

అంతరిక్షము - ఆకాశము, రూ.అంతరిక్షము.
అంతరిక్షనౌక -
ఖగోళయాత్రలో రాకెట్ చోదనముచే పయనించు విమానము (Space-Ship).
విమానము - వ్యోమయానము, వ్యు.ఆకశమున సంచరించునది, 2.చక్రవర్తి సౌధము, 3.ఓడ, గర్భగుడిపై గల గోపురము, (బౌతి.) గాలిలో ప్రయాణించు ఓడ, (Air-craft, Aeroplane).
వ్యోమయానము - ఆకాశమునందు తిరుగు విమానము.
వ్యోమగామి - గ్రహాంతరములకు అంతరిక్ష నౌకలో(Space ship) ప్రయాణము చేయు వ్యక్తి  (Austronaut).
విమానవాహకము - (బౌతి.) విమానములు దిగుటకు ఎగిరిపోవుటకు అనువైన ప్రదేశము కలిగిన ఓడ (Air-craft carrier).

ఖగోళము - ఆకాశ మండలము.
ఖగోళశాస్త్రము -
(ఖగో.) నక్షత్రములు, గ్రహములు మొ.గు వానిని గూర్చి తెలుపు శాస్త్రము (Astronomy).

గగనము - 1.ఆకాశము, 2.శూన్యము, సున్న, విణ.దుర్లభము.
గగన కుసుమము -
(జాతీ.) ఆకాశ పుష్పము (అసంభవము, శూన్యము అను అర్థముల ప్రయుక్తము).
శూన్యము - (గణి.) సున్న = మూల్య రహితము (Null) గాలి తీసివేసిన చోటు (Vacuum) సం.వి.సున్న, విణ.పాడు.
సున్న - 1.శూన్యము, 2.అనుస్వారము, 3.అభావము.
అనుస్వారము - బిందువు, సున్న.
అభావము - 1.లేమి, 2.నాశము, విణ.1.లేనిది, 2.సత్యము కానిది.

పాడు - 1.పాటినేల, 2.శూన్యగ్రామము, క్రి.పాటపాడు.
పాటినేలలు -
(వ్యవ.) పురాతన గ్రామ కంఠములందలి మన్నుతో నేర్పడిననేలలు (Old village site soils) (వీచేలో పొటాసియ నత్రితము (Kno3) కొంచె మెక్కువగా నుండును అందుకే పాటిమన్ను కూడ ఎరువుగా నుపయోగింపబడు చుండును.)

అంతరాళము - 1.ఎల్లదిక్కులకు నడిమిచోటు, 2.(దేశకాలముల) నడిమి భాగము, 3.సంకీర్ణజాతి, సంకరజాతి.
ఎడము - 1.చోటు(చోటు - తావు), 2.అవకాశము, 3.నడిమిభాగము.
సంకీర్ణము - ఒకటితో నొకటి కలిసినది.
సంకరము - బేధము తెలియని కూడిక.
ఆస్కారము - ఆధారము, అవకాశము.
అవకాశము - 1.తరుణము, వీలు, 2.దేశకాలముల ఎడము, 3.(భౌతి.) సకల రాసులను కలిసియుండి ఆద్యంతములు లేనిది (Space).
తరుణము - సమయము, సం.విణ. క్రొత్తది, యౌవనముగలది.
వీలు - అనుకూల్యము, క్రమము.
క్రమము - 1.విధము, 2.వరుస, సొరిది, 3.విధి, 4.క్రమాలంకారము. 

ఒక మహాదవకాశం కొరకు వేచి చూడటం కంటె వచ్చే చిన్న చిన్న అవకాశాలను ఉపయోగించుకుని లక్ష్యాన్ని చేరుకోవచ్చు. - హగ్ ఎలెన్ 

అనంతము - 1.మేరలేనిది, 2.నాశరహితమైనది, వి.1.విష్ణుశంఖము, 2.మేఘము, 3.అభ్రకము, 4.(వృక్ష.) వావిలి, 5.శ్రవణ నక్షత్రము, 6.అనంత చతుర్దశినాడు చేతికి కట్టుకొను తోరము, 7.ఆకాశము, 8.మోక్షము, 9.పరబ్రహ్మము.

అకూపారము - మేరలేనిది, వి.1.సముద్రము, 2.ఆదికూర్మము.
అమితము - విస్తారము, మితిలేని, మేరలేనిది.
నిరవధికము - మేరలేనిది. 

అనంతశయనుఁడు - విష్ణువు.

భంబు - 1.ఆకాశము, 2.నక్షత్రము.
నక్షత్రము -
రిక్క, వ్యు.నశింపనిది, (నక్షత్రము లిరువది యేడు).
రిక్క - నక్షత్రము, సం.ఋక్షమ్.
రిక్షము - రిక్క, చూ.ఋక్షము.
రిక్కదారి - ఆకాశము.

ఖ - ఒక అక్షరము, వి.1.రవి, 2.బ్రహ్మము, 3.ఇంద్రియము, 4.స్వర్గము.  
రవి - 1.సూర్యుడు(సూర్యుఁడు - వెలుగురేడు), 2.జీవుడు. 
జీవుఁడు - 1.ప్రాణి(శరీరి - ప్రాణి), 2.బృహస్పతి.
జీవి - జీవించువాడు, వి.ప్రాణి. 
బృహస్పతి - 1.సురగురువు, 2.గురుడు.
గురుఁడు - గురువు, బృహస్పతి, (Jupiter).

బ్రహ్మము - 1.హంసుడు, 2.వేదము, 3.పరమాత్మ, 4.తపము.
హంసుఁడు -
1.సూర్యుడు, 2.జీవుడు, 3.విష్ణువు, 4.శివుడు, 5.లోభగుణము లేని రాజు.
తొలుచదువులు - వేదములు; తొలిమినుకులు - వేదములు.
పరమము- పరమాత్మ, విణ.1.ఉత్కృష్టము, 2.ఆద్యము, 3.ప్రధానము.
పురుషుఁడు - 1.మనుష్యుడు, 2.పరమాత్మ.
తపము - 1.ధ్యానము, రూ.తపస్సు, 2.ఎండకాలము, 3.శిశిరర్తువు. ధ్యానము - చాంచల్యము లేక మనసున భగవంతుని తలచుట. 
తురీయము - బ్రహ్మము, విణ.నాల్గవది.

గోవిందుఁడు -1.శ్రీకృష్ణుడు, 2.బృహస్పతి, 3.శ్రీ శంకరాచార్యుల గురువు.
గాంభూమిం ధేనుం స్వర్గం వేదం వా విన్దతి ఇతి గోవిందః - భూమిగాని, గోవునుగాని, స్వర్గముగాని, వేదమునుగాని పొందెడువాఁడు.  

అద్వైతము - 1.అభేదము(సమరసము - అభేదము), 2.జీవేశ్వరుల ఐక్యమును బోధించు మతము, 3.పరబ్రహ్మము, విణ. భేదములేనిది.

యావ - (వ్యావ.)1.ధ్యానము, “నా పుత్రునిపై యావపాఱినది, 2.దృష్టి.

ఇంద్రియము - 1.త్వక్చక్షురాది జ్ఞానేంద్రియ కర్మేంద్రియములలో ఒకటి, 2.రేతస్సు, 3.ఐదు(5) అను సంఖ్య.
హృషీకము -
ఇంద్రియము.
హృషీకేశుఁడు - విష్ణువు. హృషీకేశః హృషీకాణా మింద్రియాణామీశః - ఇంద్రియములకు నీశ్వరుఁడు.

ఇంద్రియజ్ఞానము - ఇంద్రియముల ద్వారా విషయము తెలిసికొనుట, ప్రత్యక్ష జ్ఞానము (Perception). 

నాకము - 1.స్వర్గము, 2.ఆకాశము.
స్వర్గము - దేవలోకము; త్రిదశాలయము - స్వర్గము.
నాకౌకసుఁడు - 1.వేలుపు, వ్యు.సర్గము నివాసముగా గలవాడు.
నాకిని - దేవత స్త్రీ. వేలుపు - 1.దేవత, దేవతస్త్రీ, 2.జ్యోస్యము. 
నాకేశుఁడు - ఇంద్రుడు.

సురలు - వేలుపులు.
సురచార్యుఁడు -
బృహస్పతి.
సురజ్యేష్ఠుఁడు - బ్రహ్మ.
బ్రహ్మ - నలువ, వ్యు.ప్రజలను వృద్ధి బొందించువాడు (నవబ్రహ్మలు:- భృగువు, పులస్త్యుడు, పులహుడు, అంగిరసుడు, అత్రి, క్రతువు, దక్షుడు, వసిష్ఠుడు, మరీచి).

ఖంబు - 1.ఆకాశము, 2.స్వర్గము, 3.శూన్యము, 4.సుఖము.
ఖగము -
1.పక్షి, 2.బాణము, 3.గ్రహము, వ్యు.ఆకాశమున పోవునది.
ఖగపతి - గరుడుడు.
గరుత్మంతుఁడు - 1.గరుడుడు, వ్యు.సారవంతమైన రెక్కలు గలవాడు, 2.అగ్ని. 
ఖచరము - 1.గాలి, 2.మేఘము, 3.పక్షి.
ఖచరుఁడు - 1.దేవుడు, 2.సూర్యుడు, వ్యు.ఆకాశమున చరించువాడు.

ఖద్యోతము - 1.మబ్బు, 2.మిణుగురు పురుగు, వ్యు.ఆకాశమున వెలుగునది.
ఖదోతుఁడు -
సూర్యుడు.

ౘదలు - ఆకాశము.
ౘదలుకాఁపు -
వేలుపు; దేవత - వేలుపు.
ౘదలుమానికము - సూర్యుడు, ద్యుమని, నభోమణి.
ద్యుమణి - సూర్యుడు, చదలుమానికము.
ౘదలేఱు - ఆకాశగంగ.

అధ్వము - 1.దారి, 2.దూరము, 3.పయనము, 4.వేదశాఖ, 5.కాలము, 6.ఆకాశము, 7.పయనమునందు ఆగెడి స్థలము, 8.ఉపాయము.

అధ్వర్యము - 1.హింసారహితము, 2.సావధానము, వి.1.యజ్ఞము, 2.సోమయాగము, 3.ఆకాశము.
అధ్వరుఁడు -
యాగమునందు యజుర్వేద తంత్రమును నడుపువాడు, రూ.అధ్వర్యువు.

సర్వతోముఖము - 1.ఆకాశము, 2.జలము.
సర్వతోముఖుఁడు -
1.ఆత్మ, 2.బ్రహ్మ, 3.శివుడు.
ఆత్మ - 1.పరమాత్మ, 2.జీవాత్మ, 3.దేహము, 4.స్వరూపము, 5.మనస్సు, 6.తాను, 7.బుద్ధి, 8.స్వభావము, 9.హృదయము, రూ.ఆత్మము.

వృతము - 1.చీకటి, 2.కొండ, 3.శబ్దము, 4.మేఘము.
చీఁకటి -
అంధకారము; అంధకారము - చీకటి.
చీఁకటిగొంగ - సూర్యుడు, వ్యు.చీకటికి శత్రువు.
కొండ - మల, పర్వతము.
మల - పర్వతము, త. మలై.
మలయమ్మ - (మల+అమ్మ) పార్వతి.
కొండ(ౘ)చూలి - పార్వతి.
కొండమల్లయ్య - శివుడు. కొండయల్లుఁడు - శివుడు.
కొండఱేఁడు - హిమవంతుడు. గిరీశుఁడు - 1.హిమవంతుడు, 2.శివుడు.
హైమవతి - 1.పార్వతి, 2.గంగ, 3.హిమవంతుని పుత్రిక.

ధ్వని, ఆలోచన, ఏమి లేకుండుట(శూన్యము), భ్రమ, సందేహము; ఈ ఐదు ఆకాశం యొక్క గుణాలు.

1. ధ్వని - 1.శబ్దము, చప్పుడు, 2.వ్యంగప్రధానశబ్దము, 3.వ్యంగము,(భౌతి.) శ్రోత్రేంద్రియము ద్వారా గ్రహింపపడు సంక్షోభము, (Sound).
శబ్దము - 1.ధ్వని, 2.వ్యాకరణ శిక్షితమైన పదము.
శవ్యతే అనేనేతి శబ్దః, శప ఆక్రొశే. - దీనిచే నాక్రోశింపఁబడును.
శం సుఖం దదాతీతివా శబ్దః, దాదానే. - సుఖము నిచ్చునది.  

ౘప్పుడు - అచేతన వస్తువులు ఒకటితో నొకటి తాకుటచే కలుగుధ్వని, శబ్దము.
శబ్దశాస్త్రము - (వ్యాక.) వ్యాకరణ శాస్త్రము.

ఫణితము - వాక్కు, శబ్దము, విణ.చెప్పబడినది.
ఫణితి - 1.వాక్కు, 2.పాడెడు పద్దతి. 

శబ్దము - 1.ధ్వని, 2.వ్యాకరణ శిక్షితమైన పదము.
శవ్యతే అనేనేతి శబ్దః, శప ఆక్రొశే. - దీనిచే నాక్రోశింపఁబడును.
శం సుఖం దదాతీతివా శబ్దః, దాదానే. - సుఖము నిచ్చునది.
శబ్ద ఉక్తః, 1. శబ్ద శబ్దమునకు ముందు వృత్తి చెప్పఁబడియున్నది.

సద్దు - శబ్దము, చప్పుడు, సం.శబ్దః.
శబ్దగ్రహము - 1.చెవి, 2.శబ్దజ్ఞానము. ఆకాశము శబ్దము.
చెవి -
1.శ్రవణము, వినెడియింద్రియము, 2.రాట్నము మొదలగు వానియందుగల యొక భాగము, 3.తాళపుచెవి.

నినదము - 1.ద్వని, 2.నినాదము.
నినదతీతి నినాదః, నినదశ్చ, ణద అవ్యక్తే శబ్దే. మ్రోయునది నినాదము, నినదమున్ను.
ధ్వని - 1.శబ్దము, చప్పుడు, 2.వ్యంగప్రధానశబ్దము, 3.వ్యంగము,(భౌతి.) శ్రోత్రేంద్రియము ద్వారా గ్రహింపపడు సంక్షోభము, (Sound). 
ధ్వానము - ధ్వని.
ధ్వననం ధ్వనిః ఈ, పు, ధ్వానశ్చ, ధ్వన శబ్దే.
రావము - 1.రవము, 2.ధ్వని.
రౌతీతి రవః, రు శబ్దే. 
రవము - కంఠధ్వని.
స్వరము - 1.కంఠధ్వని, 2.ముక్కుగాలి, అచ్చు (అకారాది) ఉదాత్తాను దాత్త స్వరితములు (వేదములోని), 4.షడ్జాది సంగీత స్వరములు ఏడు, సం.వి. (భౌతి.) సంగీత ధ్వనులలో ఒక నియత ధ్వనిని సూచించు చిహ్నము (Note), సం.వి.(భౌతి.) ధ్వని యొక్క గుణము(Tone).
స్వరములు - (భౌతి.) వినుట కింపైన ధ్వనులు (Notes).
స్వనము - శబ్దము, నిస్వనము.   
స్వానము - ధ్వని, రూ.స్వనము.
స్వనతీతి స్వనః స్వానశ్చ, స్వన శబ్దే. 
నిర్ఘోషము - ధ్వని.
నిర్ఘోషతీతి నిర్ఘోషః, ఘుషిర్ శబ్దనే.
నాదము - ధ్వని.
నదతీతి నాదః.
నాదు - నాదము, ధ్వని, సం.నాదః.
ఆరవము - 1.ధ్వని, అరపు, రూ.ఆరావము.
రౌతీత్యారవః, ఆరావః, సమ్రావః, విరావః, రు శబ్దే.
మ్రోత - ధ్వని.

ఆరభటము - మ్రోత.
ఆరభటి -
1.మ్రోత, 2.నేర్పు, 3.(అలం.) ఒక కావ్యవృత్తి.
ఆరభట - 1.మ్రోత, 2.(అలం.) రౌద్రభీభత్సరసములలో వాడు ఒక కావ్యవృత్తి, రూ.ఆరభటము.

విద్యాశ్చతస్రో సాధ్యాస్స్యుర్జన్మతా సహసంభవాః|
గాంధర్వంచ కవిత్వంచ శూర్త్వం దానశీలతా||
తా.
జనులకు సంగీతము, కవిత్వము, శౌర్యము, దానశీలత్వము, ఈ నాలుగువిద్యలు నుత్పత్తితోడ గలుగవలసినవి గాని నేర్పుచేత సాధింప దగినవి కావు. - నీతిశాస్త్రము

          

మేఘము - మబ్బు.
మబ్బు -
1.మేఘము, 2.చీకటి, 3.అజ్ఞానము.
అంబుదము - నీటినిచ్చునది, మేఘము, మబ్బు.

వారిమసి - మేఘము, వ్యు.నీరు(వారి - నీరు)ని మసివలె నల్లగ చేయును.
వారిదము - మేఘము, వ్యు.నీటి నిచ్చునది.

మొగులు - మేఘము, రూ.మొగిలు, మొయిలు.
మొగులుదారి -
ఆకసము.
మొగులువిరి - జలము, మేఘ పుష్పము.
మేఘపుష్పము - 1.నీరు, 2.కృష్ణుని తేరిగుఱ్ఱములలో ఒకటి.

క్షరము - నశించునది, వి.1.నీరు, 2.మబ్బు.
నీరు -
1.నీరము, జలము, 2.మూత్రము, సం.నీరమ్.
మబ్బు - 1.మేఘము(మేఘము - మబ్బు), 2.చీకటి, 3.అజ్ఞానము.

శ్రవణము - 1.చెవి, 2.వినికి, 3.నక్షత్రములలో నొకటి.
శ్రోతము -
చెవి; శ్రవము - చెవి.
శ్రవ్యము - (భౌతి.) చెవి, గ్రహింప బడ గలది, (Audible).
వినికి - వినుట, రూ.వినుకలి.
ఆకర్ణనము - వినికి, శ్రవణము.

ఉపశ్రుతి - 1.ప్రసంగమున ఇతరులు పలికిన శుభాశుభసూచక మగువాక్యము, 2.సమ్మతి, 3.వినికి, అవ్య. చెవిదగ్గర.
ఉపశ్రుతము - 1.వినబడినది, 2.అంగీకరింపబడినది, సమ్మతింపబడినది.

శృతి - 1.వేదము, 2.చెవి, 3.వినికి.
శృతము -
1.వినికి, 2.శాస్త్రము, విణ.వినబడినది.

ప్రాఁగబ్బము - (ప్రాత+కబ్బము), వేదము.
ప్రాఁత -
1.భృత్యుడు, 2.జీర్ణవస్త్రము, వస్త్రము, విణ.1.బహుకాలము నాటిది, పూర్వము, పురాతనము, సం.భృత్యః, వస్త్రమ్, పురాతనమ్.
కబ్బము - ప్రబంధము(ప్రబంధము - కావ్యము.), సం.కావ్యమ్.
ప్రాఁౙదుల పెట్టె - సూర్యుడు. 

వేద మూలమిదం జ్ఞానం, భార్యామూలమిదం గృహమ్|
కృషిమూల మిదంధాన్యం, ధనమూల మిదంజగత్||
తా.
జ్ఞానమునకు వేదమేమూలము, గృహమునకు భార్యయేమూలము, ధాన్యమునకు కృషియే మూలము, జగత్తునకు ధనమేమూలము. - నీతిశాస్త్రము   

2. ఆలోచన - 1.చూచుట, 2.ఆలోచించుట, యోచన, తలంపు.
ఆలోకనము -
1.చూచుట, 2.చూపు, 3.కాంతి.

ఏకతము - 1.ఆలోచన, 2.ఆలోచనకు దగినచోటు, సం.ఏకాంతః.
ఏకతమాడు - ఆలోచించు, తలంచు. సలహా - ఆలోచన. 

ఆడదాని ఆలోచనలో హృదయం, మగవారి ఆలోచనలో తెలివి కనిపిస్తాయి. - బ్లెస్సింగన్

పునర్భవః కరరుహో నఖో (అ)స్తీ నఖరో (అ)స్త్రియామ్,
పునర్నవము - గోరు, వ్యు.తీసివేసిన మరల వచ్చును.
ఛినో (అ)పి పునర్భవతీతి పునర్భవః, ఛిన్నమైనను మరల మొలచునది.
కరిముఖుఁడు - వినాయకుడు.
వినాయకుఁడు - 1.విఘ్నేశ్వరుడు, 2.బుద్ధుడు, 3.గురువు.
వినాయకః, సర్వాన్ వినయతి హిత మనాశాస్తీతి వినాయకః - ప్రాణులకు హితమును బోధించువాడు. ణీఞ్ ప్రాపణే.
వినయతి శిక్షయతి దుష్టాన్ విఘ్నంశ్చేతి వినాయకః - దుష్టులను విఘ్నములను శిక్షించువాఁడు.
వీఞ్ ప్రాపణే. విగతో నాయకః ప్రభుర్యస్య స్వతంత్ర త్వాత్ - స్వంత్రుఁడౌట వలనఁ దనకు నితర ప్రభువు లేనివాఁడు.

సుగతే చ వినాయకః
వినాయకశబ్దము బుద్ధదేవునియందును, చకారము వలన గణాధిపతి యందును, గర్త్మంతుని యందును, గురువునందును వర్తించును.
వినయతి శిక్షయతీతి వినాయకః, ణీఞ్ ప్రాపణే. - శిక్షించువాఁడు. "వినాయకస్తు హేరంబే గరుత్మతి గురావ" పీతి శేషః.

గురుఁడు - గురువు, బృహస్పతి, (Jupiter).
గురువు - 1.ఉపాధ్యాయుడు, 2.కులము పెద్ద, 3.తండ్రి, 4.తండ్రితో బుట్టినవాడు, 5.తాత, 6.అన్న, 7.మామ, 8.మేనమామ, 9.రాజు, 10.కాపాడువాడు, చూ.గురుఁడు.
కరి1 - 1.ఏనుగు, 2.కోతి.
కరో (అ)స్యాస్తీతి కరీ, న పు. - తొండము గలది.
కరము1 - 1.చేయి, 2.కిరణము, 3.తొండము, 4.కప్పము.
కిరణము - కిరతి తమ ఇతి కిరణః, కౄ విక్షేపే - తమస్సును పోఁగొట్టునది.
కరము2 - మిక్కిలి, కడు, అత్యంతము. 
కీర్యతే ప్రత్యేకం కరః కౄ విక్షేపే. - ప్రత్యేకము ప్రజలచేతఁ జల్లఁబడునది.
కరి2 - 1.నిదర్శనము, 2.మేర, విణ.సాక్షి.
నిదర్శనము - 1.దృషాంతము, 2.(అలం.) ఒక అర్థాలంకారము.

కాష్ఠ - 1.పదునెనిదిది రెపపాట్లు కాలము, 2.దిక్కు, 3.మేర.
కాశంతే ప్రకాశంత ఇతి కాష్ఠాః, కాశృ దీప్తౌ - ప్రకాశించునది. 

కరేణువు - ఆడేనుగు.
కరో (అ)స్యా అస్తీతి కరిణీ, ఈ. సీ. - తొండము గలది.

కరిణి - విధము, రీతి.
కరిణీప్రసవన్యాయము - న్యా. పందికి పదిపిల్లలు పుట్టుట కన్న ఏనుగుకు ఒక పిల్ల పుట్టుట మేలు అను భావము.

మీటు - క్రి.పొడుచు, 2.కుట్టు, 3.ఎగజిమ్ము, వి.1.పెంపు, 2.ఉద్రేకము, విణ.అధికము. 

కరణము సాదై యున్నను
కరి మదముడిగినను బాము కఱవయున్నన్
ధర తేలు మీటకున్నను
గరమదుగ లెక్కగొనరు కదరా సుమతీ.

తా. గ్రామకరణం సాధువుగానున్నను(బాధించని కరణమును), మదము లేని కరిని, పాము - 1.సర్పము, 2.కష్టము, క్రి.రుద్దు. కాటువేయక యున్నను, తేలు - క్రి.1నిళ్ళలో మునుగక పైకివచ్చు, 2.నీటిలో క్రీడించు, 3.తేలగిల్లు, 4.పొడచూపు, వి.వృశ్చికము Scorpion.)కుట్టక యున్నను ఈ లోకములో జనులు లక్ష్యపెట్టరు.

గంగ - 1.గంగానది, 2.నీరు, (ఈ యర్థము తెలుగున మాత్రమే కలదు), విణ.పూజ్యము (గంగగోవు).
గంగలు -
కావేరి, తుంగభద్ర, కృష్ణవేణి, గౌతమి, భాగీరథి - వీనినే పంచ గంగ లందురు.  

త్ర్యంబకుఁడు - శివుడు, ముక్కంటి.
త్రీణి అంబకాని లోచనాని యస్య సః త్ర్యంబకః - మూఁడుకన్నులు గలవాఁడు.
త్రయాణాం లోకనామంబకః పితా - ముల్లోకము లకుఁ దండ్రి. త్ర్యంబకం గౌతమీతటే|

త్రిలోచనుఁడు - శివుడు, ముక్కంటి.
త్రీణిలోచనాని యస్యసః త్రిలోచనః - మూడుకన్నులు గలవాఁడు.
శివుఁడు - ఈశ్వరుడు, ముక్కంటి.
ఈశ్వరుఁడు - 1.శివుడు, 2.పరమాత్మ, విణ.శ్రేష్ఠుడు.
ముక్కంటి - త్రిలోచనుడు, శివుడు.
ముక్కంటిచుక్క - ఉత్తరభద్రపదా నక్షత్రము, ఆర్ద్రానక్షత్రమని కొందఱు.
ముక్కంటిచెలి - కుబేరుడు.
కుబేరుఁడు - ఉత్తరదిక్పాలకుడు, ధనదుడు, రావణుని అన్న.
కుత్సితం బేరం శరీరం యస్య సః కుబేరః - బేరమనఁగా శరీరము, కుత్సితమైన శరీరము గలవాఁడు.   

లోచనం నయనం నేత్ర మీక్షణం చక్షు రక్షిణీ, దృగ్దృస్టీచ -

లోచనము - నేత్రము.
లోచ్యతే అనేనేతి లోచనం. లోచృ దర్శనే. - దీనిచేత చూడఁబడును.

సులోచనము - కంటియుద్ధము.

ఓం త్రిలోచన కృతోల్లాస ఫలదాయై నమో నమః| 

క్షరాక్షరాత్మికా సర్వ - లోకేశీ విశ్వధారిణీ|
త్రివర్గదాత్రీ సుభగా త్ర్యంబకా త్రిగుణాత్మికా. - 46స్తో
 

2. త్ర్యంబక సఖుఁడు - కుబేరుడు.
త్ర్యంబకస్య శివస్యసఖా త్ర్యంబక శఖః - శివుని సఖుఁడు.

ధనపతి సఖుడై యుండిన
నెనయంగా శివుడు భిక్ష మెత్తఁగ వలసెన్
దనవారి కెంతగల్గిన
దనభాగ్యమె తనకుఁగాక తధ్యము సుమతీ.

తా. కుబేరుడంతటి ధనవంతుడే స్నేహితుడుగా ఉన్నను, శివుడు నకు భిక్షాటన తప్పలేదు. కాబట్టి తనవారి కెనలేని సంపద యున్నను, తనకెంత భాగ్యము - అదృష్టము, సుకృతము, విణ.భాగింపదగినది.)అంతే లభించును. కాని ఎక్కువ కల్లనేరదు.   

సహ్యాద్రిపార్శ్వే(అ)బ్ది తటే రమన్తం గోదావరీ తీర పవిత్రదేశే|
యద్దర్శనా త్పాతకజాతనాసః ప్రజాయతే త్ర్యమ్బక మీశ మీడే. - 10

ముక్కంటిపండు - కొబ్బరికాయ.
మూడు కండ్లవాడు ముక్కంటి మరికాడు - తలకు పిలకయుండు తాతగాడు - తాత గుడికిపోవ తలకాయ పగెలెరా ! - కొబ్బరికాయ
కరీరఫలిని - నారికేళము.     
నారికడము - నారికేళము, కొబ్బరికాయ, రూ.నారికేడము, సం.నారికేళః.
నారికేడము - నారికడము.

నాళికేరస్తు లాఙ్గలీ,
నాళ్యాక ముదక మీరయతీతి నాళికేరః, ఈరక్షేవే. - రంధ్రములచేత ఉదకములను బీల్చునది.
నాళీకాని నాళ యుక్తాని పుష్పఫలాని ఈరయతీతి వా నాళికేరః - కాఁడలతోఁ గూడిన పుష్పఫలాదులఁ బ్రేరేపించునది. పా, నారికేళః.
లాంటలాకారపత్త్రత్వాల్లాగలీ, న.పు. నాఁగేఁటివంటి యాకులుగలది. ఈ 2 నాళికేరవృక్షము (టెంకాయ చెట్టు).    

కదళీపాకములు - (అలం.) ద్రాక్షాపాకము, కదళీపాకము, నారికేళపాకము.

ఇందీవరాక్ష ! నీ ఇల్లెక్కడన్న
తలనీరుమోసెన త్తరువు క్రిందనియె - కొబ్బరి చెట్టుక్రింద  

ధీరులకు జేయు మేలది
సారంబగు నారికేళ సలిలముభంగిన్
గౌరవమును మఱి మీదట
భూరి సుధావహమునగును భువిలో సుమతీ.

తా. నారికేళ వృక్షమునకు ఎంత సలిలము - నీరుపోసి పెంచిన, అది అంత బలవంతమై నారికేళము లిచ్చును. అటులనే ధీరుఁడు - విద్వాంసుడు, విణ.1.ధైర్యము గలవాడు, 2.స్వాతంత్యము కలవాడు.)శ్రేయోభిలాషులకు చేసిన ఉపకారము - మేలు, రూ.ఉపకృతి.)అనునది ఉచితమైనది. అది గౌరవమును, సుఖోన్నతిని కలుగ జేయును. 

అష్టిఫలము - (వృక్ష.) లో పెంకుకండకాయ, (ఈ మాదిరి ఫలము యొక్క చర్మము మూడుపొరలుగా ఉండును. మధ్యపొర గుంజు కాని పీచుకాని కలిగియుండును. కాని లోపలిపొర అంతఃకవచము) గట్టిగా పెంకువలెగాని టెంకవలెగాని ఉండును) (Drupe), ఉదా. కొబ్బరికాయ, మామిడిపండు.   

తేఁజెట్టు - టెంకాయచెట్టు, రూ.తేమ్రాను, తెన్+చెట్టు = దక్షిణచేశపు చెట్టు.
టెంకాయ - కొబ్బరికాయ, (తెన్ = దక్షిణము, అచట, ఎక్కువగా దొరుకుకాయ.)
తెంకాయ - టెంకాయ.
బొండము - పెచ్చుతో కూడిన టెంకాయ, కొబ్బరి బొండము, రూ.బొండాము, బొండలము, బొండ్లము, బొండ్లాము.

రాజమందిరం చినదానా - రాజావారికి నచ్చే జాణా - చేద వేయకుండా - నీళ్ళు తోడకుండా చేయి తడపకుండా దాహానికి నీళ్ళు తేవే. - కొబ్బరి బొండం   
బావినిండా నీరే పిట్టకందదు - ఎలుకకందదు. - కొబ్బరిబొండం       

తృణరాజము - 1.తాటిచెట్టు, 2.కొబ్బరిచెట్టు, 3.గిరకతాడిచెట్టు.
తృణానాం రాజా ముఖ్యః తృణరాజః, తృణరాజ ఇత్యాహ్వయో యన్యేతి తృణరాజాహ్వయః. - తృణములలో ముఖ్యమైనది తృణరాజము, తృణరాజమను పేరుగలది తృణరాజాహ్వయము. 
తృణద్రుమము - కొమ్మలు లేని తాటి, కొబ్బరిచెట్ట్లు మొదలగునది.

కీతు - కొబ్బరియాకుల చాప.    

మట్ట - 1.కొబ్బరి, తాటి మొ. వాని ఆకులకొమ్మ, 2.మొ. ఆవు వానితోక.

గళ్ళెము - పాలమీగడవంటి లేత కొబ్బెర.
ఒంటి స్తంభంమీద చలువ పందిరి - చలువపందిరిలోన చలువ నీటికుండ - చలువ నీటికుండలోన చవులూర మీగడ. - టెంకాయ లేతకొబ్బరి 

కురుడి - లోపలి నీరింకిన కొబ్బెర.
కుడుక -
తక్కెడ తట్ట.    

కంబరత్రాఁడు - కొబ్బరి పీచుతో పేనిన త్రాడు.
కీతు - కొబ్బరియాకుల చాప.    

బుఱ్ఱ - 1.కొబ్బరికాయ మొదలగువాని చిప్ప, 2.ఎండిన సొరకాయ, 3.పాములవాని నాగసరము, 4.క్రోవి, 5.పుఱ్ఱె, 6.తాటిటెంక, విణ.పెద్ద.    

చిప్ప - 1.కప్పచిప్ప, 2.కల్లుత్రాగెడు గిన్నె, 3.టెంకాయ చిప్ప, 4.తాబేటి చిప్ప, 5.ముత్యపుచిప్ప, 6.మోకాటి చిప్ప, 7.తలపుర్రె, 8.చేపమీదిపోలుసు, 8.తునక, విణ.అల్పము.

అగప - 1.టెంకాయ చిప్ప, కొయ్య గరిటె, 2.ఓడల మురికిని గోకి శుభ్రము చేయు కొయ్యగుద్దలి, రూ.అవక, అబక. అబక - అగప. 

వృక్షాగ్రవాసీ నచ పక్షిరాజః చర్మాంగధారీ నచసోమయాజీ త్రినేత్రధారీ నచ శూలపాణిః జలంచ బిభ్రన్న ఘటోన మేఘః. - కొబ్బరికాయ   
చెట్టుపైన నివాసం - పక్షిగాని - చర్మధారినిగాని సోమయాజిగాను - ముక్కంటిని నేను త్రినేత్రుడనుగాను - నీరు గల్గియుంటి - మేఘుడను కాను. - కొబ్బరికాయ
ఆకాశాన అంబు-అంబుకులో చెంబు - చెంబులో చారెడునీళ్ళు. - టెంకాయ
సూర్యుడు చూడని గంగ - చాకలి ఉతకని మడుగు. - టెంకాయ
చెక్కని స్తంభం - చేయనికుండ పోయనినీరు వెయ్యనిసున్నం. - కొబ్బరికాయ
చెయ్యనికుండ - కురియనినీరు - వెయ్యనిసున్నం తియ్యగనుండు. - కొబ్బరికాయ     
చెట్టుకొమ్మలో పిట్ట - పిట్టకు మూడుకళ్ళు - పొట్టనిండా కడవెడు నీళ్ళు. - కొబ్బరికాయ   
నిటారు నిలువలు - పటాకు బయళ్ళు - మజ్జిగ ముంతలు - మాణిక్యాలు. - కొబ్బరికాయలు
మంచమంత ఆకు - ముంతంత కాయ. - టెంకాయ
కొప్పుందిగానీ జుట్టులేదు - కళ్ళున్నాయిగాని చూపులేదు. – టెంకాయ  
బొచ్చుకాయ. - కొబ్బరికాయ
గుండ్రాయికి గుప్పెడంత పిలక - మూడు కళ్ళు. - టెంకాయ  
చుట్టూకంప - కంపలో పెంకు - పెంకులో శంఖు - శంఖులో తీర్థం. - టెంకాయ    
గుడిలో నీళ్ళు - గుడికి తాళం. - కొబ్బరికాయ
సన్నని నూతికి దారులు లేవు. - కొబ్బరికాయ    

కంచుక పత్రాధారము - (వ్యవ.) కొబ్బరి మొ.మొక్కల ఆకుల మొదళ్ళు కనుపులచుట్టును ఒరవలె అమరి యుండునది (Sheathing leaf base).

గండిక బరిణె పురుగు - (వ్యవ.) కొమ్ము పురుగు, ఎన్నెమ్మ పురుగు, (ఇది బరిణె పురుగు కుటుంబములోనిది, కొబ్బరిచెట్ల మొవ్వులను కొట్టివేయును (Oryctes rhinoceros).
ఎన్నెమ - పురిటిపురుగు, రూ.ఎన్నెమ్మ, ఎనెమ్మ.

ఐశ్వర్యము - 1.విభూతి (అణిమ, మహిమ, ఘరిమ, లఘిమ, ప్రాప్తి, ప్రాకమ్యము, ఈశత్వము, వశిత్వము అనునవి), 2.ప్రభుత్వము, 3.సంపద. 

ఆజగామ యదాలక్ష్మీ ర్నారికేళ ఫలాంబువత్|
నిర్జగామ యదాలక్షీ ర్గజభుక్త కపిత్థవత||
తా.
లక్ష్మి - 1.రమాదేవి, 2.సంపద, 3.వస్త్ర భూషణాదులశోభ, 4.మెట్టదామర.) వచ్చునపుడు నారికేడము - నారికడము(కొబ్బరికాయ)యందలి జలమువలె తనంతట వచ్చును. పోవునపుడు గజము - 1.ఏనుగు, 2.మూడడుగుల కొలత, 3.సేనాంగము లలో ఒకటి.)భక్షించిన కపిత్థము - వెలగచెట్టు వెలగపండు వలె పోవును. – నీతిశాస్త్రము

నేత్రము - 1.కన్ను, 2.తరిత్రాడు, 3.వలిపము.
నేత్రం చ, ణీఞ్ ప్రాపణే. - దీనిచేత అర్థములు పొందింపఁబడును.
త్రిప్పుతాడు - తరిత్రాడు, రూ.త్రిప్పుడు త్రాడు.
వలిపము - సన్నని తెలుపుబట్ట.
వీణము - వలిపము, సన్ననివస్త్రము, సం.వయనమ్. 

కన్ను - 1.నేత్రము, 2.జాడ, 3.కనుపు, 4.చక్రము, 5.వంతెన ద్వారము, 6.నెమలిపురికన్ను, 7.చూపు, 8.వల యందలి రంధ్రము, 9.వ్రణాదుల యందలి రంధ్రము. 

కనీనిక - 1.కంటినల్లగ్రుడ్డు, 2.చిటికనవ్రేలు.
కనిష్ఠ -
1.చిటికెనవ్రేలు, 2.అందరి కంటె చిన్నదగు చెల్లెలు.
కనిష్ఠుఁడు - చిన్న తమ్ముడు.
కనుపాప - (జం.) కనీనికాపతలమునకు గల రంధ్రము, (దీనిగుండా వెలుతురు కంటిలోనికి ప్రవేశించును). (Pupil.)
కనీనికాపటలము - (జం.) కృపణము, కనుపాపను పెద్దదిగను, చిన్నదిగను చేయు కండరములు గల పొర (Iris).
ఐరిస్ - (జం.) (Iris) కనుపాపలో దృష్టిని క్రమపరచు భాగము.
కృపణము - కీటకము, విణ.కుటిలమైనది.
కీటకము - పురుగు, రూ.కీటము.
కీటము - కీటకము. 

పాప - 1.శివుడు, 2.కంటి నల్ల గ్రుడ్డులోని ప్రతి బింబము.  

నయనము - 1.కన్ను, 2.పొందించుట.
నీయతే అనేన నయనం. నేత్రం చ. ణీఞ్ ప్రాపణే. - దీనిచేత అర్థములు పొందింపఁబడును.

తిలకించు - 1.ప్రకాశించు, 2.ప్రసన్నత నొందు, 3.చూచు.
కాంచు -
1.చూచు, వీక్షించు, 2.పొందు.
కలియు - పొందు.
పొందు - 1.మైత్రి, 2.సంధి, 3.అనుకూల్యము.
మైత్రి - 1.మిత్రభావము, స్నేహము, 2.అనూరాధ, 3.యతిమైత్రి, 4.(రసా.) రాసాయనిక ఆకర్షణ (Affinity).

అగ్రణి - శ్రేష్ఠుడు, మొదటివాడు.
అగ్రతస్సరుఁడు -
1.మొదటివాడు, 2.ముందునడుచువాడు.
అగ్రిముఁడు - మొదటివాడు.
అగ్రగామి - ముందు నడుచువాడు, (గృహ.) ఒక వస్తువుగా తయారగుటకు దానికి ముందున్నస్థితి. ఉదా. కెరోటిన్ శరీరములో విటమిన్  ' A ' గా మార్చబడును. కనుక విటమిన్ ' A ' కి అగ్రగామి కెరోటిన్.
కెరోటిన్ - (గృహ.) (Carotene) పసుపు పచ్చని పదార్థము ' ఏ ' విటమిన్ తయారగుటకు కావలసిన పదార్థము (ఇది కనుల బలహీనతను నిరోధించును.)  
అగ్రసరుఁడు - అగ్రగామి; అగ్రేసరుఁడు - అగ్రగామి. 

కంటిలోపువ్వు - నల్లగ్రుడ్డు మీద ఏర్పడు తెల్లచుక్క (పువ్వు), వైటమిన్ "A" లోపముచే కలుగు కంటి వ్యాధి (Xero-phthalmia).

నేత్రశోష - (గృహ.) కన్నుమసక విటమిన్ 'A' ఆహారములో తక్కువగుట వలన కలుగు వ్యాధి, (Kerophthalmia.) (ఇది ఎక్కువగా ముదిరిన కన్ను గ్రుడ్డి యగును).
బాహ్యత్వచాజాడ్యము - (గృహ.) కాచబింబము(Cornea) మెత్తనగు వ్యాధి, ఆహారములో వైటమిన్ "A", తక్కువైన ఈ వ్యాధి కలుగును.

ఐర - కంటితెవులు, నేత్రరోగము, రూ.అయిర.
అవిరి -
1.ఒకనేత్ర రోగము, కంటిలో పెరుగు దుర్మాంసపటలము, 2.నీలి మొక్క, రూ.అయిరి.     

సర్వస్య గాత్రస్య శిరః ప్రధానమ్, సర్వేంద్రియాణాం నయనం ప్రధానమ్|
షణ్ణాంరసానాం లవణం ప్రధానం, భవేన్నదీనా ముదకం ప్రధానమ్||
తా.
దేహమున కంతటికిని శిరస్సు ప్రధానము, ఇంద్రియముల కన్నిటికిని నయనము - 1.కన్ను, 2.పొందించుట)కన్నులు ప్రధానము, రసముల కన్నిటికిని లవణము ప్రధానము, నదుల కంతటికిని ఉదకము ప్రధానమని తెలియవలెను. - నీతిశాస్త్రము 

ఈక్షణము - 1.కన్ను, 2.చూపు, వీక్షణము.
ఈక్ష్యతే అనేనేతి ఈక్షణం. ఈక్షదర్శనే. - దీనిచేత చూడఁబడును.
ఈక్షితము - 1.చూడబడినది, 2.ఆలోచింపబడినది, వి.చూపు, దృష్టి.
లోకనము - వీక్షణము; వీక్షణము - అవలోకము, ఈక్షణము.
అవలోకనము - 1.చూపు, 2.చూచుట, 3.కన్ను, 4.విచారణ.  

ఐచ్చిక కండరములు - (జం.) ఇచ్ఛాకండరములు ఇష్టము వచ్చినప్పుడు పనిచేయు కండరములు, ఉదా.చేయి, కన్ను, కాలు మొ, వాని కండరములు (Voluntary muscles).

కనువెచ్చ - నులివెచ్చ, వి.కంటివేడిమి.
నులివెచ్చ - గోరువెచ్చ.
గోరువెచ్చన - గోరుపట్టు వెచ్చదనము, కొంచెము వెచ్చన.    

కను - క్రి.1.చూచు, 2.ప్రసవించు, 3.తెలియు, వి.నేత్రము.
కనుకలి - చూపు, కానుపు.
కానుపు - 1.వీక్షణము, 2.ప్రసూతి, రూ.కాన్పు. 
కనువేఁదుఱు - చూచినంతనె కలుగు వలపు, కంటిపిచ్చి.
వేదు - వెగటుమాటలు, వాసన.  

వనకరి చిక్కెమైనసకు వాచవికిం జెడిపోయె మీను తా
వినికికిఁజిక్కెఁజిల్వగను వేదుఁలు జెందెను లేళ్ళు తావిలో
మనికి నశించెదేటి తరమా యిరుమాఁటిని గెల్వ వైదు సా
ధనముల నీవె కావఁదగు దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ.

తా. దాశరథీ ! అడవిలో ఏనుఁగు ఆఁడుఏనుఁగును జూచియు(చర్మము, తోలు), మీనము - 1.చేప fish, 2.మీనరాశి (Pisces) గాలము నందలి యెర వాచవి - రుచి చూచుటకు(నాలుక, రుచి), చిలువ - పాము snake పాములవాని ఊదుస్వరమును(చెవి)వినుటకును, లేడి కను పిచ్చిచేతను, తేఁటి - తుమ్మెద, తేనెటీగ.)తామరలోని పూఁదేనె తావి - పరిమళమునకు(ముక్కు)మనికి - వాస స్థానమునకు లోనయ్యి, చిక్కుకొనుచున్నవి. అయిదు ఇంద్రియములను గెలువ కష్టము గావున, పంచేద్రియముల నిన్ను గొల్చు పంచవిధ కైంకర్యముల చేత ఇంద్రియముల నడఁచి నన్ను కాపాడుము.  

ౙగముకన్ను - సూర్యుడు Sun.
కన్ను - 1.నేత్రము, 2.జాడ, 3.కనుపు, 4.చక్రము, 5.వంతెన ద్వారము, 6.నెమలిపురికన్ను, 7.చూపు, 8.వల యందలి రంధ్రము, 9.వ్రణాదుల యందలి రంధ్రము.

జగచ్చక్షువు - సూర్యుడు Sun.
జగతశ్చక్షురివ జగచ్చక్షుః, స.పు - జగత్తునకు నేత్రమువంటివాఁడు.
జగతి - లోకము, రూ.జగత్తు, జగము.
గమ్య తేజనైరితి జగతీ, ఈ. సీ. జగచ, త. న. గమ్ ఌ గతౌ. - జనులచేత బొందఁబడునది.
ప్రళయకాలే గచ్చతీతి జగతీ జగచ్ఛ - ప్రళయకాల మందు లయమైపోవునది.
ౙగము - లోకము, విణ.గొప్ప, పెద్ద, సం.జగత్.
ౙగా - గొప్ప, పెద్ద.

జగతీ జగతిచ్ఛన్దో వశేషే(అ)పి క్షితావపి,
జగతీశబ్దము లోకమునకును, పండ్రెండక్షరముల పాదముగల ఛంధస్సునకును, భూమికిని పేరు. గచ్ఛతీతి జగతీ, గమ్ ఌ గతౌ. పోవునది.

Who is the protector of the World?
The Sun

చక్షువు - కన్ను.
చష్టే వస్తు స్వరూపం వక్తి చక్షుః. స. న. చక్లిఙ్ వ్యక్తాయాం వాచి. - వస్తు స్వరూపమును చెప్పునది.

దివ్యచక్షువు - 1.జ్ఞానదృష్టి కలవాడు, 2.గ్రుడ్దివాడు, 3.మంచికన్నులు కలవాడు. 

చాక్షుషము - (భౌతి.) కంటిచే గ్రహింపబడునది, (Optical) దృష్టి (చూపు,) సంబంధమైనది, (Visual).

మూర్తీ పటము - (జం.) కనుగ్రుడ్డు పొరలలో అన్నిటి కంటె లోపలనున్న పొర. (ఇది పలుతురును శీఘ్రముగా గ్రహించును. అందుచే నిది దృష్టికి అవసరమగు ముఖ్యావయవము (Retina).
శలాకలు, శంకువులు - (జం.) కంటిలోని మూర్తి పటము యొక్క బయటి పొరలోనున్న అధిచ్ఛద జీవకణములు, (దీనిని శీఘ్ర గ్రహణశక్తి గలదు) (Rods and cones).

ఐచ్చిక కండరములు - (జం.) ఇచ్ఛాకండరములు ఇష్టము వచ్చినప్పుడు పనిచేయు కండరములు, ఉదా.చేయి, కన్ను, కాలు మొ, వాని కండరములు (Voluntary muscles). 

చక్షుశ్శ్రవము - 1.పాము, కనువినికి.
కనువినికి - పాము, చక్షుశ్శ్రవము.

చక్షుర్భ్యాం శృణోతీతి చక్షుశ్శ్రవాః. స. పు. శ్రు శ్రవణే. - కన్నులవలన వినునది. 

ౙగముతల్లి - 1.పార్వతి, 2.లక్ష్మి, 3.లోకమాత.
పార్వతి - 1.గౌరి (పర్వతపుత్త్రి), 2.ద్రౌపది.
పర్వత స్యాపత్యం స్త్రీ పార్వతీ, ఈ. సీ. - పర్వతమునకు గూతుఁరు.
కృష్ణ - 1.కృష్ణానది, 2.యమునానది, 3.ద్రౌపది, 4.నీలి, 5.ద్రాక్ష, 6.జీలకఱ్ఱ, 7.కృష్ణతులసి, 8.నల్లావాలు.
లోకమాత - 1.జగము తల్లి, 2.లక్ష్మి, 3.గంగ.
లోకానం మాతా లోకమాతా - ఎల్ల లోకములకు తల్లి.      
లోకజనని - 1.జగము తల్లి, 2.లక్ష్మి, 3.గంగ.
లక్కి - లక్ష్మి, సం.లక్ష్మి.
లక్ష్మీః, ఈసీ, లక్ష్యతే సర్వో (అ)నయేతి లక్ష్మీః - ఈమెచేత సర్వము చూడబడుఁగాన లక్ష్మి, లక్ష దర్శనాంకనయోః.  
గంగ - 1.గంగానది, 2.నీరు, (ఈ యర్థము తెలుగున మాత్రమే కలదు), విణ.పూజ్యము (గంగగోవు). 

నెత్తికెక్కిన ఆడది చిత్తం స్వామీ అంటూ కాళ్ళు కడుగుతోంది.

హరి - 1.విష్ణువు, 2.ఇంద్రుడు, 3.సూర్యుడు Sun, 4.చంద్రుడు Moon, 5.యముడు, 6.గుఱ్ఱము, 7.కోతి, 8.పాము, 9.గాలి, 10.కప్ప, 11.చిలుక, 12.బంగారువన్నె.

శ్రుతీనాం మూర్ధానో - దధతి తవ యౌ శేఖరతయా
మమా ప్యేతౌ మాత! - శ్శిరసి దయయా ధేహి చరణౌ|
యయోః పాద్యం పాథః - పశుపతి జటాజూట తటినీ
యయౌ ర్లాక్షాలక్ష్మీ - రరుణ హరి చూడామణి రుచిః|| - 84శ్లో 
తా.
ఓ! లోకమాతా! శ్రుతుల(వేదముల) శిరస్సులైన ఉపనిషత్తులు నీ సిగలో అలంకరించు కొన్న పుష్పములు శిరోభూషణములుగ నున్నవి. పశుపతి - శివుడు జటాజూటంలో వర్తించే గంగానది నీకు పాద్యము- పాదము కొరకైన నీళ్ళు అగు చున్నది. ఎఱ్ఱనై హరికి శిరోభూషణమైన మణిమయకిరీటం చింతామణి - కోరికలొసగు దేవమణి యొక్క కాంతులే లాక్ష - లక్క)లాక్షారస(చరణలత్తుక)కాంతి గాగలవియు నగు నీదు పాదములు, కృపతో కూడిన చిత్తంగల దానవై, నా శిరస్సు మీదకూడ ఉంచు. -  సౌందర్యలహరి

గంగాయాః పరమం నామ పాపారణ్యదవానలః
భవవ్యాధిహరీ గంగా తస్మా త్సేవ్యా ప్రయత్నతః|

వాయసము - కాకి Crow.
వయ ఏవ వాయసః - పక్షి గనుక వాయసము.
కాకి - వాయసము, విణ.అల్పము, సం.కాకః.
కాకము - కాకి, వాయసము.

ఏకదృష్టి - కాకి, ఏకాక్షము, వ్యు.ఒక చూపు కలది.
ఏకైన దృష్టి రస్య ఏకదృష్టిః, ఈ. పు. - ఒక్కచూపు గలది.  
ఏకాక్షము - 1.కాకి Crow, 2.ఒక కన్నుగలది.
కాకి - వాయసము, విణ.అల్పము, సం.కాకః.
కాకము - కాకి, వాయసము. సీతోదిత కాకావన రామ్|

కాకదంత పరీక్ష - న్యా. వ్యర్థమైన పని, (కాకికి దంతము లుండవు కావున వానిని పరీక్షించుట వ్యర్థకార్యము.) నూరు కాకులలో ఒక కోకిల. కాకి మరియొక కాకిని పొడవదు.  

కాణుఁడు - ఒంటికంటివాడు, ఏకాక్షుడు.  
కాణము1 - గుఱ్ఱమునకు బెట్టెడి దాణా, సం.ఖాదనమ్.
ఖాణము - గుఱ్ఱములదాణా, సం.ఖాదనమ్, ఖానమ్.
కాణము2 - 1.ఒంటి కన్ను గలది, 2.తూటుపడినది, వి.కాకి Crow.
మెల్లకంటి - కాకి Crow.   
మెల్ల - 1.ఒరిగినది (చూపు) (మెల్లకన్ను), విణ.మేలైనది, క్రి. విణ.1.మెల్లగా, 2.నిశబ్దముగా.
ఒంటికంటిగాము - శుక్రుడు Venus.
ఒంటి - ఏకాకిత్వము, విణ.ఒకటి. బలిచక్రవర్తి గురువు. 

శుక్రుఁడు - 1.అసురగురువు, వ్యు.తెల్లనివాడు, అగ్ని, వ్యు.తేజస్సు కలవాడు, నవగ్రహములలో నొకటి (Venus).

అక్షి - 1.కన్ను, 2.రెండు అను సంఖ్యకు సంకేతము.
అక్ష్ణోతి దూరమిత్యక్షి, అక్షూ వ్యాప్తౌ. - దూరముగా వ్యాపించినది.

వళిరః కేకరే -
వళిరము - మెల్ల కంటివాడు.
మెల్ల - 1.ఒరిగినది (చూపు) (మెల్లకన్ను), విణ.మేలైనది, క్రి. విణ.1.మెల్లగా, 2.నిశబ్దముగా. 
వలతే విషయగ్రహన వేళాయాం అపాఙ్గదేశం ప్రతీతి వళిర్గోళకం; తద్యోగాత్ వళిరం నేత్రం; తద్యోఅత్ పురుషో (అ)పి వళిరః - పదార్థముల గ్రహించునప్పుడు కడకంటికివచ్చు చూపు కలవాఁడు.
కే శిరస్సమీపే అక్షిసఞ్చారం కరోతీతి కేకరః. - శిరస్సమీపమందు నేత్రసంచారముఁ జేయువాఁడు. ఈ 2 మెల్లకంటివాని పేరు.

కాకాక్షన్యాయము - న్యా. కాకి చూపువలె ఏదేని ఒక ప్రక్కకు ఒరగుట.

కన్ను - 1.నేత్రము, 2.జాడ, 3.కనుపు, 4.చక్రము, 5.వంతెన ద్వారము, 6.నెమలిపురి కన్ను, 7.చూపు, 8.వల యందలి రంధ్రము, 9.వ్రణాదుల యందలి రంధ్రము.  

కాణయాచి - చిరకాల వా స స్థా న ము, విణ. చిరకాలానుభవము గలది, రూ.కాణాచి.
కాణాదము - కణాద ఋషి వ్రాసిన న్యాయశాస్త్రము, (దీనినే వై శేషిక దర్శన మందురు).

"సర్వనాశే సముత్పన్నే అర్థం త్యజతి పండితః,
అర్థేన కురుతే కార్యం సర్వనాశో హి దుర్భరః."

  'సర్వము కోల్పోవు పరిస్థితి దాపురించినపుడు తెలివికలవాడు, సగము వీడి, తక్కిన సగము కాపాడుకొనును.' అన్న లోకనీతి ననుసరించి సర్వేంద్రియములలో ప్రధానములగు కన్నులు రెంటిలో ఒకదానిని ఆ కాకి వదలుకొనెను. కాకి  కుడికంటిని విడిచిపెట్టి ప్రాణములు కాపాడుకొనెను సీతోదిత కాకావన రామ్| (సీతాదేవిని బాధించినందుకు శ్రీరాముని కోపమునకు గురైంది). - సుందరకాండ

కాకాసురైకనయన హరల్లీలాస్త్రధారిణే,
నమో భక్తైకవేద్యాయ రామా....

కన్ను - 1.నేత్రము, 2.జాడ, 3.కనుపు, 4.చక్రము, 5.వంతెన ద్వారము, 6.నెమలిపురికన్ను, 7.చూపు, 8.వల యందలి రంధ్రము, 9.వ్రణాదుల యందలి రంధ్రము.

(ౙ)జాడ - 1.అడుగుల గురుతు, 2.సైగ, 3.త్రోవ, 4.విధము.
కనుపు - గనుపు, పర్వము, రూ.కణుపు.
పర్వము - 1.పండుగ, 2.సమూహము, 3.అమావాస్య లేక పున్నమ, (వృక్ష.) కణుపుల మధ్యనుండు కాండభాగము (Internode), గ్రంథి.
పబ్బము - 1.పండుగ, ఉత్సవము, 2.అతిథ్యము, సం.పర్వమ్.
పండుగ - సంబరము, ఉత్సవము, సంక్రాంతి మొదలైనవి.
సంబరము - సంభ్రము, వేగిరపాటు, సంతోషము, పండుగ, రూ.సంబ్రము, సం.సంభ్రముః.
కనుకని - సంభ్రమము. కణుపు - 1.బుడిపు, 2.వెదురు, చెరుకు మొ.ని కనుపు, 3.(వృక్ష.) కాండముపై ఆకు బయలుదేరిన స్థానము (Node).
కనుపుల విలుకాఁడు - చెరకు విలుకాడు, మన్మథుడు.   

దృష్టి - 1.కన్ను, 2.చూపు, 3.బుద్ధి.
పశ్యంతి అనయా దృక్. శ. సీ. దృష్టిశ్చ. సీ. దృశిర్ ప్రేక్షనే. - దీనిచేతఁ జూతురు. 
దృశ - చూపు; (ౘ)చూపు - చూపించు, వి.దృష్టి
దృక్కు -
1.కన్ను, 2.చూపు, 3.బుద్ధి. 

దర్శము - 1.అమావాస్య, 2.చూపు.
దర్శనము -
1.చూపు, 2.కన్ను, 3.అద్దము, 4.తెలివి, 5.శాస్త్రము.
దరిశనము - 1.దర్శనము, 2.పెద్దల చూడకొనిపోవు కానుక, సం.దర్శనము.
అద్దము - 1.సగము, సం.అర్థమ్, 2.దర్పణము, సం.అబ్దమ్.
దర్పణము - అద్దము, (భౌతి.) కాంతి కిరణమును క్రమపరావర్తనము నొందించు నునుపైన ఉపరితలము గల వస్తువు, (Mirror).
ఆత్మదర్శము - అద్దము, వ్యు.దేహమును చూపునది.

నిబోధనము - చూపు.
నిమీలినము -
1.కనులుమూయుట, 2.చావు.
నిమీలకచ్ఛదము - (జం.) మూడవ కనురెప్ప (కప్ప) (Nictitatinga membrane). (దీనిని స్వేచ్ఛగా కదల్చుటకు వీలగును), కంటిపొర.

బుద్ధి - బుద్ధి, మతి, సం.బుద్ధిః.
బుద్ధి -
(గృహ.) తెలివితేటలు (Intelligence).
మతి - 1.తలపు, 2.శాస్త్ర చింతనాదులచే గలుగు అర్థనిర్ణయ జ్ఞానము, వికృ.మది.
మది - బుద్ధి, మనస్సు, సం.మతిః.  

స్మృతము - తలపబడినది, సం.వి.1.తలపు, 2.ధర్మశాస్త్రము, 3.బుద్ధి.

ధీ - బుద్ధి.
ధీంద్రియము -
(ధీ+ఇంద్రియము) జ్ఞానేంద్రియము.
ధీమంతుఁడు - 1.బుద్ధిమంతుడు, 2.విద్వాంసుడు.
ధీరుఁడు - విద్వాంసుడు, విణ.1.ధైర్యము గలవాడు, 2.స్వాతంత్ర్యము కలవాడు.
విద్వాంసుఁడు - చదువరి, విణ.ఎరుకగలవాడు.
ౘదువరి - విద్వాంసుడు; విచక్షణుఁడు - విద్వాంసుడు, సం.విణ.నేర్పరి.  

జ్ఞానేంద్రియము - (జీవ.) ప్రత్యేకమగు ఏదైన నొక ప్రేరణకు శీఘ్రగ్రాహిత మైన అవయవము (Sense organ).
జ్ఞానతంతువులు - (గృహ.) ఈనరముల తంతువులు జ్ఞానేద్రియముల నుండి మెదడునకు వార్తలను గొంపోవును, (ఇవి చైతన్యము కలుగచేయును), (Sense nerves).
సంవేదకనాడులు - (జం.) జ్ఞానేద్రియముల (చర్మము, నాలుక, కన్ను, ముక్కు, చెవి) నుండి కేంద్ర నాడీమండలమునకు ప్రేరణలు పంపు నాడులు, జ్ఞాననాడులు, (Sensory nerves). 

శ్రోతం చక్షుః స్పర్శనం చ రసనం ఘ్రూణమేవ చ |
అధిష్ఠాయ మనస్చాయం విషయానుప సేవతే || - 9శ్లో
జీవుడు చెవి, చర్మము, కన్ను, నాలుక, ముక్కు అను జ్ఞానేంద్రియ పంచకమును, మనస్సును ఆశ్రయించి వాటిద్వారా విషయసుఖముల ననుభవించును. - భగవద్గీత, పురుషోత్తమప్రాప్తి యోగః

ప్రేక్షణము- 1.నృత్యము, 2.నృత్యము, 3.చూచుట.
పశ్యంతి అనయా దృక్. శ. సీ. దృష్టిశ్చ. సీ. దృశిర్ ప్రేక్షనే. - దీనిచేతఁ జూతురు. 
ప్రేక్షణికుఁడు - ప్రేక్షకుడు, చూచువాడు.
సాక్షి - చూచువాడు; సాకిరి - సాక్షి.
సాక్ష్యము - సాక్షి కనివిని చెప్పినది. 

3. శూన్యము - (గణి.) సున్న = మూల్య రహితము (Null) గాలి తీసివేసిన చోటు (Vacuum) సం.వి.సున్న, విణ.పాడు.
శూన్య ప్రదేశము - (భౌతి.) ఏ వస్తువు లేని ప్రదేశము (Vacuum). సున్న - 1.శూన్యము, 2.అనుస్వారము, 3.అభావము.
శూన్యవాది - సర్వము నాస్తి యను వాడు.

అనుస్వారము - బిందువు, సున్న.
బిందువు -
1.నీటిబొట్టు, 2.చుక్క, 3.సున్న, సం.(గణి.) స్థితి సూత్రము కలిగి, పొడవు వెడల్పు మందము లేని ఆకృతి (Point).
(ౘ)చుక్క - 1.శుక్రుడు, శుక్రనక్షత్రము, 2.నక్షత్రము, 3.గుండ్రనిబొట్టు, 4.నీరు మున్నగు వాని బొట్టు, సం.1.శుక్రః, 2.చుక్రః.
శుక్రుఁడు - 1.అసుర గురువు(తెలిగాము - శుక్రుడు), వ్యు.తెల్లనివాడు, అగ్ని, వ్యు.తేజస్సు కలవాడు, నవగ్రహములలో నొకటి (Venus).
(ౘ)చుక్కలదొర - చంద్రుడు.

అభావము - 1.లేమి, 2.నాశము, విణ.1.లేనిది, 2.సత్యము కానిది.
లేమి -
దారిద్ర్యము, లేమిడి, ఉండమి.
దారిద్ర్యము - బీదతనము(నిప్పచరము - దారిద్ర్యము), లేమి.
ఎద్దడీ - (ఎత్తు + తడి), 1.దారిద్ర్యము, 2.శూన్యము, 3.కరవు.
దుర్గతి - 1.నరకము, 2.బీదతనము.
నరకము - దుర్గతి-పాపముచేసి అనుభవించునది.

సీదరము1 - దారిద్ర్యము. సీద్రము - వై.వి. చూ. సీదరము.
దారిద్ర్యము - బీదతనము, లేమి.
బీద - దరిద్రుడు(దరిద్రుఁడు - బీదవాడు), రూ.పేద, సం.భీతః.
లేమి - దారిద్ర్యము, లేమిడి(లేవడి - లేమిడి), ఉండమి.
నిప్పచ్చరము - దారిద్ర్యము.
పేద - 1.దరిద్రుడు, 2.భటుడు, 3.అశక్తుడు, సం.వ్యర్థః.
భీతుఁడు - 1.పేద, 2.భయపడినవాడు.
భటుఁడు - బంటు, సేవకుడు, పనివాడు.
బంటు - (భటుడు) 1.సేవకుడు, 2.భక్తుడు, 3.శూరుడు, సం.భటః.
సేవకుఁడు - కొలువుకాడు; కొలువుకాఁడు - సేవకుడు.
భృత్యుఁడు - సేవకుడు, పనివాడు. భక్తుఁడు - భక్తికలవాడు.
శూరుఁడు - సూర్యుడు, విణ.యుద్ధమునకు భయపడనివాడు, ప్రౌఢుడు.
ప్రౌఢుఁడు - 1.నిపుణుడు, 2.ప్రవృద్ధుడు.
ప్రోడ - 1.ప్రౌఢ స్త్రీ, 2.ప్రౌఢుడు, 3.నిపుణుడు, 4.ఉపాయశాలి, సం.1.ప్రౌఢా, 2.ప్రౌఢః.
ప్రవీణుఁడు - నిపుణుడు; నిపుణుఁడు - నేర్పరి. 

అనర్థము - 1.వ్యర్థమైనది, 2.అర్థములేనిది, 3.పేద, వి.1.కీడు, 3.ప్రయోజనములేమి, 3.పేదరికము, 4.అర్థములేకుండుట.

సీదరము2 - 1.పాము, 2.పాము కుబుసము, సం.శ్రీధరః.
శ్రీధరుఁడు -
విష్ణువు. శ్రీధరం ప్రియ సంగమే| ద్వాదశం శ్రీధరం తధా|
విష్ణువు - విశ్వమంతట వ్యాపించి యుండువాడు, వెన్నుడు.
వెన్నుఁడు - విష్ణువు, సం.విషు.

పాము - 1.సర్పము, 2.కష్టము, క్రి.రుద్దు.
సర్పము - పాము, సప్పము.
సప్పము - సర్పము, సం.సర్పః. 

మాతానిందతి నాభిన దతిపితాభ్రాతాన సంభాషతే|
భృత్యుఃకుప్యతి నానుగచ్ఛతిసుతః కాంతాపినాలింగతే
అర్థప్రార్థవ శంకయానకురుతే నలాపమాత్రంసుహృ|
విత్తస్మాదర్థపార్జయ శ్రుణుసఖ్యేహ్యర్థేన సర్వేవశాః||
తా.
దరిద్రుని(దరిద్రుఁడు - పేదవాడు, పేదవానిని)తల్లి నిందించును, తండ్రి సంతసింపడు, అన్నదమ్ములు (భ్రాత - తోడ బుట్టినవాడు)మాటలాడరు, పనివాఁడు(భృత్యుఁడు - సేవకుడు, పనివాడు.)కోపగించు కొనును, కొడుకు(సుతుఁడు - కొడుకు) వెంటరాడు, ఆలు(కాంత - కోరతగిన స్త్రీ, స్త్రీ.)గౌగలించుకొనదు, తన్ను ద్రవ్యమడుగునను శంకచేత స్నేహితుఁడు(సుహృదుఁడు - మిత్రుడు)  తుదకు పలుకరింపనొల్లఁడు. ధనమువలన నందరును స్వాధీను లగుదురు. కావున ధనమే (యా)ఆర్జింపవలెను. - నీతిశాస్త్రము 

నివృత్తము - 1.మరలుట, 2.లేమి.
నివర్తనము - మరలుట.

ధ్వంసము - నాశము.
ధ్వంసితము -
నాశనము చేయబడినది.

నాశము - 1.చేటు, 2.కనబడమి, 3.అనుభవము లేమి.
చేటు -
1.వినాశము, 2.కీడు, 3.అశుభము, 4.మరణము.
వినాశము - చేటు.
కీడు - 1.అశుభము, 2.తప్పు, దోషము, 3.పాపము, 4.అపకారము, 5.అపరాధము.
అమంగళము - 1.అశుభము, కీడు, 2.ఆముదపుచెట్టు, విణ.అశుభమైనది.
అశుభము - 1.కీడు, 2.అమంగళము, 3.పాపము, విణ.1.అశుభ సూచకము, 2.పవిత్రముకానిది, 3.దుష్టము.

పాపము - దుష్కృతము, కలుషము.
దుష్కృతము -
పాము; పాము - 1.సర్పము, 2.కష్టము, క్రి.రుద్దు.
సర్పము - పాము, సప్పము. సప్పము - సర్పము, సం.సర్పః.
కలుషము - పాపము. దురితము - పాపము.  
కల్మషము - 1.కసటు, 2.పాపము, 3.నలుపు, విణ.1.నల్లనిది, 2.కలక బారినది.
కల్మషకంఠుఁడు - ముక్కంటి, శివుడు, వ్యు.నల్లని కంఠము కలవాడు. 

దుష్టము - చెడ్దది; చెడ్డ -1.కీడు, విణ.దుష్టము.
చేరుగొండి - 1.దుష్టము, వి.పెండ్లి యాడకయే వచ్చిన భార్య.  
పంచత్వము - మరణము.  

విగమము - 1.నాశము, 2.విభజనము. విభజనము - వేరుచేయుట.

గంధర్వహస్తకము - ఆముదపుచెట్టు, రూ.గంధర్వ హస్తము.
వాతఘ్నము -
ఆముదపుచెట్టు, వ్యు.వాతమును పోగొట్టునది.  

లేబరము - 1.శూన్యము, వ్యర్థము. వయ్యము - వ్యర్థము. 
చెనఁట -
1.కుత్సితము, 2.వ్యర్థము, 3.శూన్యము, రూ.చెన్నటి.
ఉత్త - 1.వట్టి, 2.కేవలము, 3.అసత్యము, 4.పనిలేనిది, 5.ఏహ్యము, సం.వ్యర్థమ్, రిక్తమ్. 
వట్టి - 1.రిక్తము, ఉపయోగములేనిది, 2.అసత్యము.
రిక్తము - శూన్యము, వట్టిది.
రిత్త - 1.రిక్తము, 2.కల్ల, 3.కారణములేనిది, అవ్య. ఊరక, సం.రిక్తమ్. దోయిడి - శూన్యము, రిత్త.
కల్ల - 1.అసత్యము, 2.పరుషవచనము.
అసత్యము - బొంకుమాట, విణ.సత్యము కానిది.
అసత్తు - 1.లేనిది, 2.చెడ్దది. అభూతము - 1.కల్లయైనది, 2.లేనిది, 3.జరుగనిది.

వ్యర్థము - వమ్ము, అప్రయోజకము.
వమ్ము - నాశము, విణ.వ్యర్థము, సం.వ్యర్థః.

సీ1 - అవ్య. జుగుసార్థమందు చెప్పుమాట.
సీ2 -  శ్రీ.
శ్రీ -
1.లక్ష్మి, 2.సంపద, ఐశ్వర్యము 3.కాంతి, 4.అలంకారము, 5.విషము.  
సిరి - 1.శ్రీ, లక్ష్మి 2.సంపద, 3.శోభ, సం.శ్రీః.
లచ్చి - లక్ష్మి, సంపద, సం.లక్ష్మీః.
లక్ష్మి -1.రమాదేవి, 2.సంపద 3.వస్త్రభూషణాదుల శోభ, 4.మెట్టదామర.
శోభ - 1.వస్త్రభూషణాదులచే గలుగు కాంతి, 2.కాంతి, 3.ఇచ్ఛ.
అలంకారము - 1.అలంకరించుట, సింగారము, 2.హారాది ఆభరణము, 3.(అలం.) ఉపమాది అలంకారములు, రూ.అలంకృతి, అలంక్రియ.

ఉజ్జ్వలము - 1.ప్రకాశించునది, 2.తెల్లనిది, 3.అడ్దులేనిది, వి.1.సింగారము, 2.శృంగారరసము, 3.బంగారు. 
ఔజ్జ్వల్యము - ఉజ్జ్వలత్వము, ప్రకాశము. 

శ్రీకంఠుఁడు - శివుడు, కరకంఠుడు.
శ్రీధరుఁడు -
విష్ణువు. శ్రియపతి - విష్ణువు, లక్ష్మిభర్త.
శ్రీపతి - 1.విష్ణువు, 2.రాజు.
శ్రీనివాసుఁడు - విష్ణువు, వేంకటేశ్వరుడు.
శ్రీదుఁడు - కుబేరుడు.
శ్రీమంతుఁడు - సంపదకలవాడు.
సిరిమంతుఁడు - శ్రీమంతుడు, సం.శ్రీమాన్.
శ్రీపుత్రుఁడు - మదనుడు, సిరిచూలి.
సిరిచూలి - మదనుడు; మదనుఁడు - మన్మథుడు; మారుఁడు - మన్మథుడు. 
మన్మథుఁడు - మారుడు, విష్ణువు కుమారుడు, వ్యు.బుద్ధిని కలవరము చేయువాడు.  

దౌర్మంత్రానృపతి ర్వినశ్యతి యతిస్సంగా త్పుతోలాలనా
ద్వి పోనధ్యయనా త్కులం కుతవయాచ్చీలం ఖలోపాసనత్ |
హ్రీర్మద్యా దనవేక్షణాదపి కృషిః, స్నేహః ప్రవాసాశ్రయా
న్మైత్రిశ్చా ప్రణయా త్సమృద్ధి రనయాత్త్యాగా త్ప్రమాదాద్ధనం || 
తా.
దుర్మంత్రి కలుగుటవలన రాజును, సంగమమువలన సన్న్యాసి యును, లాలనవలన (బు)పుత్రుడును, వేదము చదవకపోవుట వలన బ్రాహ్మణుఁడును, దుష్టపుత్రుని వలన కులంబును, దుష్ట సాంగత్యము వలన సత్సభావమును, మద్యపానము వలన సిగ్గును, చూడకపోవుట వలన కృషియును, పరదేశగమనము వలన స్నేహమును, ప్రేమ లేకపోవుట వలన మైత్రియును, నీతి(నీతి - న్యాయము)లేకపోవుట వలన సమృద్ధియును, మతిలేక యిచ్చుట వలనను హెచ్చరిక తప్పుట వలనను ధనంబును నశించును. - నీతిశాస్త్రము  

4. భ్రమ - 1.మైకము, 2.భ్రాంతి, 3.సందేహము.
మైకము -
మత్తు.
మత్తు - మంపు, మదము, సం.మత్తా, మదః.
మంపు - మత్తు, మైకము.

మదురువు - 1.మత్తు, 2.కల్లు, సం.మదిరా.
మదిర - కల్లు.

గంధవతి - 1.కల్లు, 2.వ్యాసునితల్లి, 3.నేల, 4.అడవిమల్లె, 5.వాయుదేవుని పురము.
కల్లు1 -
1.బండికన్ను (చక్రము), 2.శిల, 3.కన్ను.
కల్లు2 - మద్యము, సం.కల్యమ్.

అబ్దిజ - 1.లక్ష్మీదేవి, 2.మద్యము, విణ.సముద్రమున బుట్టినది.

హాల - సారాయి.
సారాయి -
సుర, మద్యము, రూ.సారాయము, సం.సారః.
వారుణీ - 1.పడమట దిక్కు, 2.సారాయి.

మద్యసారము - 1.(రసా.) పిండి వస్తువుల పులియబెట్టుట వలన లభించు మత్తుకలిగించు ద్రవము, ఇది యొకకర్బన యౌగికము (Alcohol), 2.(గృహ.) మత్తునిచ్చు పానీయము, ఉదా. సారా, కల్లు, విస్కీ, (Alcohol).
మద్యార్కము - (రసా.) మద్యసారము (Spirits). మద్యపానము వలన సిగ్గు నశించును.

మద్యపానం:-
మొదలి పెక్కు జన్మముల పుణ్యకర్మముల్
పరగఁ బెక్కు సేసి పడయఁబడిన
యట్టి యెఱుక జనులకాక్షణ మాత్రాన
చెఱుచు మద్యసేవ సేయనగున్.

గంజ - 1.కల్లుపాక, 2.గని, 3.గంజాయి, 4.కల్లుకుండ, 5.గుడిసె.
గంజాయి -
1.గంజామొక్క, 2.దాని ఆకు, 3.ఆ ఆకుతో తయారు చేసిన మత్తు పదార్థము, కబళము, (వ్యవ.) ఉన్మాదక ద్రవ్యములలో ఒకటి (Hemp). (ఇది Cannabinaceae అను కుటుంబమునకు చెందిన Cannibis sativa (గంజాయి మొక్క) అను ఆడు మొక్కల పూవుల నుండి తయారుచేయుదురు. భంగు అనునది ఈ మొక్కలనుండియు, వాని కాడల నుండియు తయారుచేయబడును. గంజాయిలో 'కన్నబిన్ ' (Cannabin) అను ముఖ్యమైన క్షారాభము (Alkaioid) ఉండును.
గాంధారి - 1.గంజాయి, 2.దృతరాష్ట్రుని భార్య.
గాంధారేయుఁడు -
దుర్యోధనుడు, గాంధారికొడుకు.

గజ్జా - 1.మదము, 2.మత్తు, సం.కచ్చూః.
మదము -
1.క్రొవ్వు, 2.రేతస్సు, 3.గర్వము, 4.కస్తూరి.
క్రొవ్వు - 1.మదము, కామము, 2.బలుపు, 3.శరీరధాతువులలో ఒకటియగు వస, బహు.గర్వోక్తులు, క్రి.1.మదించు, 2.మిక్కుటమగు.
మత్తుఁడు - మదించినవాడు.
మత్తకాశిని - మదముచే ప్రకాశించు స్త్రీ.

మత్తి - 1.కామము, 2.అవివేకము, సం.మదః.
కామము -
1.కోరిక, 2.మోహము, 3.రేతస్సు.
కోరిక - ఇచ్ఛ, విణ.అభీష్టము.
ఇచ్చ(ౘ) - 1.కోరిక, 2.చిత్తము(చిత్తము - మనస్సు.), సం.ఇచ్ఛా.
మోహము - 1.అజ్ఞానము, 2.వలపు, 3.మూర్ఛ.
అజ్ఞానము - తెలివిలేనితనము.
అవివేకము - అజ్ఞానము, తెలివిలేమి, మంచిచెడుగులను విభజించి తెలిసికొను సామర్థ్యములేమి, విణ.తెలివిలేనిది, మంచిచెడుగులను విభజించి తెలిసికొను సామర్థ్యము లేనిది.

కామం, క్రోధం తథా మోహం లజ్జా లోభంచ పంచమమ్|
నభః పంచగుణాః ప్రోక్తా బ్రహ్మజ్ఞానేన భాషితమ్||
కామం (కోరిక), క్రోధం, మోహం, లజ్జా, లోభములచే ఐదుగుణములు ఆకాశతత్త్వ గుణములని జ్ఞానులు తెలిపారు.

అరిషడ్వర్గము - అంతశ్శత్రువులు (కామ, క్రోధ, లోభ, మోహ, మద, మాత్సర్యములు).
అరిందముఁడు -
1.శత్రువుల నణచువాడు, 2.అరిషడ్వర్గమును గెలుచువాడు, వి.1.శివుడు, 2.ఒకాఒక ఋషి.

కామి - 1.కాముకుడు, 2.పావురము, 3.జక్కవ.
కామిని -
1.ప్రియ సంగమమందు అధికేచ్ఛ గల స్త్రీ, 2.ఆడుజక్కవ, 3.ఆడుపావురము, 4.బదనిక, (కాముకి).
మాటీనంగ - కాముకి.

ప్రకామము - 1.ఇచ్చివచ్చినట్లు, 2.మిక్కిలి కామము గలది.

వలపు - చొక్కు, కామము, వి.వాసన, సం.వల్, వాంఛా.
వలపుకత్తె - కాముకుడు.
వలపుకాఁడు - కాముకి.

కశ్మలము - మలినము, వి.1.మూర్ఛ, 2.బోయపల్లె.
మలినము -
1.మాసినది, 2.నల్లనిది.
మాపుడు - మైల, మలినము.
మైల - 1.అశుచిత్వము, 2.మాలిన్యము, 3.చీకటి, మలిన వస్త్రము, సం.మలినమ్.
మాపు - పోగొట్టు, వి.1.రాత్రి, 2.సాయంకాలము, 3.మైల.

రజని - రాత్రి.
రాత్రి -
సూర్యాస్తమయము నుండి సూర్యోదయము వరకుగల కాలము.
రాత్రించరుఁడు - రాక్షసుడు, వ్యు.రాత్రులందు తిరుగువాడు.
రాత్రిమణి - చంద్రుడు.

మోహనము - మూర్ఛ.
మోహము -
1.అజ్ఞానము, 2.వలపు, 3.మూర్ఛ.
మోహించు - 1.సొమ్మసిల్లు, 2.అజ్ఞానము పొందు, 3.వలచు.
వలచు - కోరు, కామించు, సం.వాంఛ్, క్రి.వాసనవేయు.

అరసావు - మూర్ఛ, మైమరుపు.
మూర్ఛ -
రోగాదులచేత స్మృతితప్పుట, సొమ్మ.
మూర్ఛాలుఁడు - మూర్ఛరోగి.
సొమ్మ - మూర్ఛ, సం.శ్రమః.
సొమ్మగొను - మూర్ఛిల్లు, రూ.సొమ్ము వోవు, సొమ్మసిల్లు.

(ౘ)చొలయు - 1.మూర్ఛిల్లు, 2.వెనుదీయు, 3.వైముఖ్యమునొందు, 4.వైరస్యము నొందు, రూ.సొలయు.
సొలయు -
1.మూర్ఛిల్లు, 2.వెనుదీయు, 3.వైముఖ్యమందు, 4.వైరస్య మొందు.
సొలయిక - వైముఖ్యము, పారవశ్యము.
సొలపు - 1.పారవశ్యము, 2.విముఖత్వము.
పారవశ్యము - 1.విస్మృతి, 2.పరవశత్వము.
విస్మృతి - మరుపు; విస్మరణము - మరుపు. 
వైముఖ్యము - విముఖత్వము, వ్యతిరేకత. 
విముఖత్వము - వైముఖ్యము.
వ్యతిరేకము - (గణి.) ఏ విషయమున కైనను విరుద్ధము (Anti), సం.వి.వేరు వ్యతిరేకాలంకారము. 

పరతంత్రము - పరాధీనము, వ్యతి.స్వతంత్రము.
పరవ్శము -
1.పరాధీనము, 2.ఒడలెరుగకుండుట.

మూర్ఛాతు కశ్మలం మోహో అపి -
మూర్ఛనం మూర్ఛా మోహసముచ్ఛ్రాయయోః. మోహముఁ బొందుట.
కశతి తనూకరోతి ఇంద్రియ ప్రచారమితి కశ్మలం. కశ గతిశాతనయోః. - ఇంద్రియప్రచారము నల్పముగాఁ జేయునది.
మోహనం మోహః. ముహ వైచిత్త్యై. - విమనస్కుఁ డౌట మోహము. ఈ 3 సొమ్మసిలుట (మైమరచుట)పేర్లు.

అపస్మారము - 1.దుఃఖాదులచే ఒడలు మరచుట, 2.మతి భ్రమించు రోగము, రూ.అపస్మృతి.

ఎపిలెప్సి - (Epilepsy) (వైద్య.) స్మారకము లేకపోవుట, స్పృహతప్పుట, కాకిసోమల, మూర్చరోగము, అపస్మార రోగము.
కాకిసోమల - (గృహ.) మూర్ఛ, సంధి, ఆపరాని ఉద్రేకముతో పట్టినట్లు కనబడు ఒకవ్యాధి (Hysteria).
కాకితీపు - ఒక రకపు మూర్ఛ వ్యాధి, ఈడ్చుకొని పడు మూర్ఛ రోగము. కాకిచావు - ఆకస్మిక మరణము.

దిమ్మ - 1.స్పృహ(స్పృహ – కోరిక), 2.భ్రమ, భ్రాంతి, వై.వి. 1.స్తంభము, 2.దిబ్బ, సం.ద్వీపః.
దిమ్మదిరుఁగు - స్పృహతప్పు.
దిమ్మరి - 1.భ్రమకలవాడు, 2.మత్తుకలవాడు, రూ.దిమ్మరీడు.
దిమ్మరీడు - దిమ్మరి.
దిమ్ము - 1.భ్రమము, 2.మత్తు, 3.పొగరు.
దిమ్ము - సమూహము.

విభ్రమము - 1.నివ్వెరపాటు, భ్రాంతి, 2.శ్రంగారచేష్ట.
నివ్వెఱ -
(నిండు +వెఱ) 1.పారవశ్యము, 2.నిశ్చేష్టత, 3.భ్రాంతి, రూ.నివ్వెర, మిక్కిలిభయము, రూ.నివ్వెరగు.
నివ్వెఱపడు - 1.పారవశ్యము చెందు, 2.మిక్కిలి భయపడు.
పారవశ్యము - 1.విశ్మృతి, 2.పరవశత్వము.
పరవశము - 1.పరాధీనము, 2.ఒడలెరుగకుండుట.
నిశ్చేష్ట - చేష్టలుడుగుట.

బవిర - గుండ్రని కర్ణభూషణము, వై.వి. 1.వలయము, 2.భ్రమ.
కమ్మ -
1.తాటియాకు, 2.తాటంకము, స్త్రీల కర్ణభూషణము, 3.జాబు, 4.ఒక కులము, విణ.పుల్లనిది లేక కమ్మగా (ఇంపుగా) నుండునది. 
వలయము - కడియము, వృత్తము, విణ.గుండ్రనిది.
కడియము1 - హస్తభూషణము, సం.కటకః, రూ.కడెము.
కడెము - కడియము.
కంకణము1 - 1.కడియము, చేతినగ, 2.తోరము, 3.జలబిందువు, (గణి.) అంగుళీయాకార క్షేత్రము, రెండు ఏక కేంద్రవృత్తముల మధ్యనున్న క్షేత్రము (Ring-shaped-regoin).
కంకణము2 - ఒకరకమగు జలపక్షి, కంకణాయి.
కడియము2 - వరికుప్ప నూర్పుచేయుచు చుట్టును వేయు గడ్డివామి.
వృత్తము - 1.నియత గణములకు యతిప్రాసములుగల పద్యము, 2.నడత, 3.జీవనము, విణ.వట్రువైనది, కొంచెము గట్టియైనది, (గణి.) ఒక సమతలములో ఒక స్థిరబిందువు నుండి ఒకే దూలములో చరించు బిందువు యొక్క పథము, (Circle).
నడత - ప్రవర్తనము.
ప్రవర్తన - (గృహ.) నడవడి, నడత (Behavior).
జీవనము - 1.బ్రతుకు తెరువు, 2.నీళ్ళు.
ఉపజీవిక - 1.బ్రతుకు, 2.జీవనోపాయము. వృత్తి - 1.జీవనోపాయము, 2.నడవడి, 3.సమానము, 4.వివరణ గ్రంథము.  

బమ్మెర - 1.భ్రమము, 2.భ్రాంతి, సం.భ్రమః.
బ్రమము -
1.భ్రమించు, బమ్మెరవోవు.
బమ్మరించు - తిరుగు, భ్రమించు.
బమ్మ - నలువ, సం.బ్రహ్మ.

నలువ - బ్రహ్మ, చతుర్ముఖుడు.
బ్రహ్మ -
నలువ, వ్యు.ప్రజలను వృద్ధి బొందించువాడు (నవబ్రహ్మలు :- భృగువు, పులస్త్యుడు, పులహుడు, అంగిరసుడు, అత్రి, క్రతువు, దక్షుడు, వసిష్ఠుడు, మరీచి).
చతురాననుఁడు - చతురాస్యుడు, నలువ, బ్రహ్మ.

దుగినుఁడు - ద్రుహిణుడు, బ్రహ్మ, సం.దుహిణః.
ద్రుహిణుఁడు - బ్రహ్మ, రూ.ద్రుఘణుఁడు, వ్యు.అసురులను హింసచేయువాడు.

భ్రమము - 1.భ్రాంతి, 2.తిరుగుడు, 3.నీటితూము.
భ్రాంతి -
మిథ్యామతి, ఉన్నది లేనట్టును లేనిది ఉన్నటును తలచుట. మిథ్యామతి - భ్రాంతి.
భ్రాంతము - భ్రాంతి నొందినది.

తిరుగలి - పిండి విసురు శిలాసాధనము, ఘరట్టము, భ్రమము.
ఘరట్టము -
తిరుగలి.
ౙక్కి - 1.గుఱ్ఱము, 2.తిరుగలి.

విపర్యయము - 1.మార్పు, 2.భ్రాంతి, సం.వి.(గణి.) ఒక దానికి విరుద్ధమైనది, (Converse). ఒక సిద్ధాంతములోని దత్తాంశము ఉపపాద్యముగాను ఉపపాద్యము దత్తాంశముగను గల మరి యొక సిద్ధాంతము.

వికల్పము - 1.భ్రాంతి, 2.మారుదల.
ఉద్భ్రాంతము -
1.తిరుగుడు పడినది, 2.భ్రాంతి నందినది (మనస్సు మొ.వి.)

భ్రాన్తిర్మిథ్యా మతిర్భ్రమః.
(సమౌ సఙ్కేత సమయౌ ప్రతిపత్తిర్విహ స్తథా.)
భ్రామ్యతే అనయేతి భ్రాన్తిః. ఇ.సీ. భ్రమశ్చ. భ్రము అనవస్థానే - దీనిచేత భ్రమింపఁజేయఁబడును.
మిథ్యాచాసౌ మతిశ్చ మిథ్యామతిః. - అసత్యమైన బుద్ధి. ఈ మూడు ఒకదానింజూచి మఱియొకటియని తలఁచుట పేర్లు. 

మిథ్య - మృష, అసత్యము.
మృష -
బొంకు; ముసి - బొంకు, సం.మృషా.
అసత్యము - బొంకుమాట, విణ.సత్యము కానిది.
బొంకు - కల్లమాట, క్రి.కల్లలాడు.
బొంకరి - కల్లలాడువాడు.
మృషావాది - కల్లరి.

వారిజాక్షులందు వైవాహికము లందుఁ
బ్రాణవిత్తమాన భంగమందుఁ
జకిత గోకులాగ్ర జన్మరక్షణ మందు,
బొంకవచ్చు నఘము వొందఁ డధిప!
భా||
ఆడవారి విషయములోను, వివాహము(పెండ్లిండ్ల) విషయంలోను, ప్రాణానికీ, ధనానికీ, గౌరవానికీ, భంగం కలిగేటప్పుడు, భయపడిన గోవులను, బ్రాహ్మణులను ఆదుకోనేటప్పుడు అబద్ధం చెప్పవచ్చు దానివల్ల పాపం రాదు. 

దబ్బఱ - 1.బొంకు, 2.మోసము, 3.విపత్తు, 4.తప్పు, రూ.దబ్బఱ.
దబ్బఱకాఁడు - 1.బొంకులాడు, 2.మోసగాడు.

కల్ల - 1.అసత్యము, 2.పరుషవచనము.
కల్లఁడు -
చెవిటి, బధిరుడు.
చెవిటి - 1.చెవిటివాడు, బధిరుడు.
బధిరుఁడు - చెవిటివాడు.
బాధిర్యము - బధిరత్వము, చెవుడు.
చెవుడు - చెవులు వినని రోగము, బాధిర్యము.

మిథ్యాదృష్టి - నాస్తికత్వము, ఇహలోకమే కాని పరలోకము లేదనెడు బుద్ధి.
నాస్తిక్యము -
నాస్తిక భావము, పర్యా. నాస్తికత.
నాస్తికుడు - దేవుడు లేడనువాడు.

మిథ్యాదృష్టి ర్నాస్తికతా -
మిథ్యా చాసా దృష్టిశ్చ మిథ్యాదృష్టిః. ఇ. సీ. - ఇహలోకమే కాని పరలోకము లేదనెడి దృష్టి.
నాస్తి పరలోక ఇతి మతి రస్యేతి నాస్తికః తస్య భవో నాస్తికతా - పరలోకము లేదనెడివాని భావము నాస్తికత.
ఈ రెండు పరలోకము లేదు అను బుద్ధికి పేర్లు.

నాస్తికవేదాంతము - (చరి.) వేదములను ప్రమాణముగా స్వీకరించని జైన, బౌద్ధ, లోకాయత, చార్వాక సిద్ధాంతములు.
జైనధర్మము -
(చరి.) ప్రతివస్తువునందును ఆత్మ కలదని విశ్వసించు ధర్మము, అహింస, సత్యము, నిస్సంగము అనువాని ద్వారా మోక్షము పొందవచ్చునను ధర్మము, (జైనసిద్ధాంతముల ప్రకారము భగవంతుడు లేడు).

భగవంతుఁడు -1.విష్ణువు, 2.శివుడు, 3.బుద్ధుడు, విణ.సన్మానితుడు.

బౌద్ధధర్మము - (చరి.) గౌతమ బుద్ధునిచే (క్రీ. పూ. 566-486) బోధింపబడిన ధర్మము. గౌతమబుద్ధుని తరువాత అశోక చక్రవర్తి కాలములో ఈ ధర్మము ఒక్క భారతదేశముతోనే కాక విదేశములలో కూడ వ్యాపించెను. గౌతమబుద్ధుడు బోధించిన ధర్మము, ప్రపంచములోని సుఖదుఃఖములకు మానవుడు చేయుచున్న కర్మమే మూల కారణమని, సుఖదుఃఖములకు అతీతుడైన మానవుడు సన్మార్గము ద్వారాజ్ఞానియై, సంపూర్ణ నిర్వాణము పొంది జన్మరహితము పొందవచ్చునని బోధించిన ధర్మము.
బౌద్ధులు - బుద్ధమతస్థులు.
లోకాయతము - ఒక నాస్తిక మతము. 

శ్రమణుఁడు - (చరి.) బౌద్ధ భిక్షువుగా బౌద్ధసంఘములో చేర్చుకొనక పూర్వము, బౌద్ధ ధర్మ సూత్రములను అభ్యసించుచున్న బాల సన్న్యాసి. క్షపణకుఁడు - బౌద్ధ సన్న్యాసి.
భిక్షువు - సన్న్యాసి, బ్రహ్మచారి, (చరి.) బౌద్ధ సన్న్యాసి.
బౌద్ధభిక్షుణి - (చరి.) బౌద్ధ సన్న్యాసిని.
తేరవాదము - (చరి.) 1.స్థావీరవాదము, 2.సనాతన బౌద్ధ ధర్మము.
తేరగాథ - (చరి.) బౌద్ధభిక్షువులచే రచింపబడిన కథలు.
తేరీగాథ - (చరి.) బౌద్ధభిక్షువులు రచించిన బౌద్ధమతమునకు చెందిన కథలు.

జాతక కథలు - (చరి.) బుద్ధుడు గౌతమబుద్ధుడుగా జన్మమెత్తక పూర్వము బోధిసత్వునిగా అనేకావతారము లెత్తెనని గౌతమ బుద్ధుని గురించియు, ఇతర బోధిసత్వులను గురించియు కథల రూపముగా తెల్పు బౌద్ధ గ్రంథము.

త్రిపీఠకము - (చరి.) బౌద్ధధర్మ గ్రంథములు - వినయ పీథకము, సూత్ర పీఠకము, అభిధర్మ పీఠకము, ఇవి పాళీభాషలో వ్రాయబడినది.

మిలిందపన్హ - (చరి.) పాలిభాషలో వ్రాయబడిన బౌద్ధధర్మ గ్రంథము. ఇండోగ్రీక్ రాజైన మిలిందునకును బౌద్ధమత గురువైన నాగసేనునకును జైరిన సంవాదము.
కన్ఫ్యూషియస్ - (చరి.) (Confucius) చైనాదేశపు గొప్ప వేదాంతి. (గౌతమబుద్ధుని సమకాలికుడు. ఈతని బోధనల ప్రభావము చైనా సాంఘిక వ్యవస్థలపై క్రీ.శ.1911 వరకు ఉండెను. క్రీ.శ.1948కి పూర్వము చైనా సంస్కృతి యీతని బోధనల ప్రకారము మలచ బడినది.)     

ఉపోసధ - (చరి.) బౌద్ధసన్యాసులు పక్షమున కొకసారి జరుపు సమావేశము.

ఉపాసకులు - (చరి.) గృహస్థులుగా నుండి బౌద్ధధర్మ సూత్రముల ప్రకారము నడుచుకొను బౌద్ధ మతానుయాయులు.
ఉపాసకుఁడు - (చరి.) బౌద్ధమతా వలంబి యగు గృహస్థుడు.
ఉపాసకి - (చరి.) బౌద్ధమతమును అనుసరించుచు చున్న గృహిణి.

వినాయకుఁడు - 1.విఘ్నేశ్వరుడు, 2.బుద్ధుడు, 3.గురువు Jupiter.

మహాయానము - (చరి.) బౌద్ధధర్మము క్రీ. పూ. 1వ శతాబ్ధమున ఆంధ్ర దేశమున మొదటిసారిగా వెలువడి, 2వ సతాబ్దారంభములో ఆచార్యనాగార్గున, ఆర్యదేవ, అనంగ, వాసుబంధులచె ఉత్తర హిందూస్థానమున ప్రచారము చేయబడెను. బుద్ధుడు భగవంతుని అవతారమని, ప్రతిమానవునకు బోధిసత్వుడగుటకు అవకాశములు కలవని, విగ్రహారాధనన చేయవచ్చునని, విముక్తి పొందుటకై బుద్ధుడు చెప్పిన సన్మార్గముల వలననే కాక మంత్రోపదేశము వలనను విముక్తి పొందవచ్చునను వాదము. మహాయాస ధర్మము స్తూపములను బౌద్ధ విగ్రహములను ఆరాధించవచ్చునని ఆదేశించుచున్నది.   

బౌద్ధము - బుద్ధుడు స్థాపించిన మతము.

హీనయానము - (చరి.) బుద్ధుడు మొదట బోధించిన ప్రకారమే బౌద్ధదర్మము ఉండవలయుననియు, బౌద్ధధర్మములో మార్పులు తేరాదనియు వాదించు సనాతన బౌద్ధ ధర్మము (ప్రతి మానవుడు బొధిసక్వుడు కాలేదని హీనయాన వాదుల అభిప్రాయము.) 

పరనిర్వాణము - (చరి.) బుద్ధుని మరణము.
ఆచారియవాదులు -
(చరి.) గౌతమబుద్ధుని మరణానంతరము ఒక శతాబ్దము తరువాత బౌద్ధభిక్షువులు వైశాలీనగరములో సమావేశమై సంఘనియమములలో కొన్నిమార్పులు చేసిరి. ఆ సవరణలను ఆమోదించిన వారిని ఆచారియవాదులందురు.

మహాముని - 1.గొప్పముని, 2.బుద్ధుడు.
సర్వజ్ఞుఁడు -
1.బుద్ధుడు, 2.శివుడు, విణ.అన్నియు నెరిగినవాడు.
భగవంతుఁడు - 1.విష్ణువు, 2.శివుడు, 3.బుద్ధుడు, విన.సన్మానితుడు. 
నిర్గుణుఁడు - భగవంతుడు, విణ.గుణరహితుడు.

భక్తుల ఇష్టాన్ని బట్టి ఒకే భగవంతుడు వేరువేరు రూపాలలో సాక్షాత్కరి స్తుంటాడు. ప్రతి భక్తుడు భగవంతుణ్ణి గురించి ప్రత్యేకమయిన భావాల్ను కలిగి ఉండవచ్చు. వాటికి తగినట్లుగానే పూజిస్తూ ఉండవచ్చు. ఆయన కొందరికి యజమానిగాను, కొందరికి తండ్రిగాను, కొందరికి తల్లిగాను, కొందరికి విధేయుడైన కొడుకుగాను భావించుకొనే అవకాశాన్ని కలుగ జేస్తాడు. - రామకృష్ణ పరమహంస  

అర్కజుఁడు - బుద్ధుడు, వ్యు.సూర్యవంశీయుడు (కావున నీవ్యవహారము).     

గౌతముడు - 1.గౌతమముని (గౌతమముని సంపూజిత రామ్|), 2.బుద్ధుడు.
గౌతమబుద్ధుడు - (చరి.) సిద్ధార్థుడు, (క్రీ. పూ. 566-486). బౌద్ధధర్మ స్థాపకుడు, తథాగతుడు, శాక్యముని.
సిద్ధర్థుఁడు - శాక్య బుద్ధుడు; శాక్యముని - శాక్య బుద్ధదేవుడు.
శాక్యసింహుఁడు - శాక్యముని, బుద్ధుడు.
అద్వయుఁడు - సాటిలేనివాడు, అద్వితీయుడు, వి.బుద్ధుడు.
బుద్ధుఁడు - 1.బుద్ధదేవుడు, 2.విద్వాంసుడు.
జినుఁడు - 1.బుద్ధదేవుడు, 2.విష్ణువు.
బుధుఁడు - 1.ఒక గ్రహము (Mercury), 2.విద్వాంసుడు, 3.వేలుపు.
విచక్షణుఁడు - విద్వాంసుడు, సం.నేర్పరి. ౘదువరి - విద్వాంసుడు.
సర్వజ్ఞుఁడు - 1.బుద్ధుడు, 2.శివుడు, విణ.అన్నియు నెరిగినవాడు. 
శంభువు-1.బ్రహ్మ, 2.విష్ణువు, 3.శివుడు, 4.బుద్ధుడు, రూ.శంభుడు.  
శాంభవి - పార్వతి. 

నిందసి యజ్ఞవిధేరహహ శ్రుతిజాతమ్,
సదయ హృదయదర్శిత పశుఘాతమ్|
కేశవ ! ధృత బుద్ధశరీర ! జయ జగదీస ! హరే ! 

ధర్మరాజు - 1.యుద్ధిష్ఠిరుడు, 2.యముడు, 3.బుద్ధదేవుడు.
కర్ణానుజుఁడు -
యు ధి ష్ఠి రు డు, ధర్మరాజు, కర్ణుని తమ్ముడు.
యుద్ధిష్ఠిరుఁడు - ధర్మరాజు అజాతశత్రువు.
అజాతశత్రువు - ధర్మరాజు, విణ.శత్రువులు లేనివాడు.
యముఁడు - 1.కాలుడు, 2.శని, వికృ.జముడు.
కాలుఁడు - యముడు. శని - నవగ్రహములలో ఏడవ గ్రహము(Saturn).
ౙముఁడు - యముడు, శమనుడు, సం.యమః.
శమనుడు - యముడు. 

సత్యం మాతాపితా జ్ఞానం ధర్మోభ్రాతా దయాసఖా|
శాంతిఃపత్నీ క్షమాపుత్ర స్షడైతే మమభాదవాః||
తా.
సత్యము తల్లి, జ్ఞానము తండ్రి, ధర్మము తోఁడబుట్టినవాఁడు, దయ(దయ - కనికరము)స్నేహితుఁడు, శాంతి భార్య, క్షమ కుమారుఁడు, ఈ యాఱును నాకు బాంధవులని ధర్మరాజు చెప్పెను. - నీతిశాస్త్రము

కంకుభట్టు - 1.కపటబ్రాహ్మణుడు, 2.కంకుభట్టు (అజ్ఞాతవాసమున ధర్మరాజు పెట్టుకొనిన మారుపేరు, 3.యముడు.

కర్మ మధికమయిన గడచిపోవగరాదు
ధర్మరాజు తెచ్చి తగనిచోట
గంకుభట్టుజేసెఁ గటకటా దైవంబు! విశ్వ.
తా||
పూర్వజన్మమున చేసినకర్మ అనుభవింపక తప్పదు, ధర్మరాజు వంటివాడు, ఒక సామాన్యమైన చిన్న రాజుదగ్గర కొంతకాలము కంకుభట్టుగా వుండెను.

జయుఁడు - 1.ఇంద్రుని కొడుకు, 2.ధర్మరాజు, 3.విష్ణువుయొక్క ద్వారపాలకుడు.

అనంతవిజయము - ధర్మరాజు శంఖము, విణ.అంతములేని జయము కలది. 

5. ద్వాపరము - 1.మూడవ యుగము, 2.సందేహము.
సందేహము -
సంశయము.

ద్వాపరౌ యుగ సంశయౌ, -
ద్వాపరశబ్దము మూఁడవ యుగమునకును, సందేహమునకును పేరు. ద్వాభ్యాం కృతత్రేతాభ్యాం పరః, ద్వౌ పక్షౌ పరౌ యస్యేతిచద్వాపరః - కృతత్రేతా యుగముల రెంటికిని పరమయినదియు, రెండు పక్షములు ముఖ్యముగాఁ గలదియు ద్వాపరము.  

అజ్ఞ శ్చాశ్రద్ధధాన శ్చ సంశయాత్మా వినశ్యతి |
నాయం లోకోస్తిన పరో న సుఖం సంశయాత్మనః || 40శ్లో
తా||
ఆత్మజ్ఞానము లేనివాడు, శ్రద్ధాశువు గా(కా)నివాడు, సంశయ చిత్తుడు నశింతురు. స్వయముగా విచారించి వస్తుతత్త్వమును తెలిసికొను తెలివి లేనట్టియు గురువాక్యమనుగాని, శాస్త్ర వాక్యమందుగాని నమ్మిక లేనట్టియు, అడుగడుగునకు శంకలే కలుగునట్టియు తమోగుణి ఇహము పరము లందు ఎట్టి సౌక్యమును లేక నశించును. సంశయచిత్తునకు ఇహ పర లోకముల యందు సుఖము గలుగదు. తమోగుణముగలవాడు అనుమానము, సందేహము అడుగడుగునకు వేధింప చిత్త, స్థైర్యములేక చెడిపోవును.
సత్త్వగుణి వివేక విచారములవలన సత్యమును గ్రహించును. రజోగుణి శ్రద్ధాభక్తులచే మనస్సమాధానము సాధించును. అజ్ఞానికంటెను, శ్రద్ధలేని వాని కంటెను, సంశయచిత్తుడే సర్వదా భ్రష్టు డగునని ఆశయము. - జ్ఞానయోగము, శ్రీభగవద్గీత

విశయము - 1.వాసస్థానము, 2.సంశయము. 

విచికిత్సాతు సంశయః, సందేహ ద్వాపరౌ చ -
విచికిత్స - సంశయము.
విచికిత్సతీతి విచికిత్సా. కిత సంశయే. - సందేహ నిశ్చయములు రెంటి యందును నివసించునది.
సంశయము - సందేహము.
ఉభయకోటౌ సంశేత ఇతి సంశయః. శీఙ్ స్వప్నే. - ఉభయకోటియందు నుండునది.
సందేహము - సంశయము.
సందిహతి సమ్యగ్భద్నాతీతి సందేహః, దిహ ఉపచయే. - రెండర్థములయందు సంబంధించి యుండునది. 
స్థాణుర్వా పురుషో వేత్యాది ద్వౌ పక్షా పరౌ ప్రధానభూతావస్మిన్నితి ద్వాపరః - స్థాణువో పురుషుఁడో అనెడి రెండుపక్షములు. దీనియందు ప్రధానములై యుండును. ఈ 4 ఒకవస్తు నిర్ణయమందు పలుశంకలు గలుగుటకు పేర్లు.

సందియము - సందేహము, సంశయము, సం.సందేహః.
సంశయించు - క్రి.సందేహించు.
సంశయిత - సంశయించువాడు.

సందిగ్ధము - సందేహమైనది, (గణి.) కచ్ఛితముగా నిర్ధారణచేయుటకు వీలుపడనిది (Ambiguous).

శంక - సందేహము, భయము, విచారము.
శంకించు -
సందేహించు, భయపడు, రూ.శంకిల్లు.
శంకితుఁడు - సందేహ మందినవాడు, భయమందినవాడు. నిత్య శంకితుడు, జీవన్మృతుడు.

శంకరుఁడు - శివుడు, విణ.సుఖమును గలుగ జేయువాడు.
శివుఁడు -
ఈశ్వరుడు, ముక్కంటి.
ఈశ్వరుఁడు - 1.శివుడు, 2.పరమాత్మ, విణ.శ్రేష్ఠుడు.
ముక్కంటి - త్రిలోచనుడు, శివుడు.
త్రిలోచనుఁడు - శివుడు, ముక్కంటి.
ముక్కంటిచుక్క - ఉత్తరాభద్రపదా నక్షత్రము, ఆర్ద్రానక్షత్రమని కొందరు. 

అంతా సంశయమే శరీరఘటనం బంతా విచారంబె లో
నంతా దుఃఖపరంపరాన్వితమె మేనంతా భయభ్రాంతమే
అంతా నాంత శరీర శోషణమె దుర్వ్యాపారమే దేహికిన్
చింత న్నిన్ను దలంచి పొందరు నరుల్ శీకాళహస్తీశ్వరా!
 
తా|| ఈశ్వరా! ఈ ప్రపంచములో పుట్టిన మానవునికి అంతా సందేహమే. శరీరము ఎంతకాలమందునో సంశయమే! మనస్సు  న్సులో దారపుత్రాది బంధనముల నేర్పరచుకొన్నందు వలన అంతా దుఃఖమే! శరీరమునకే రోగమెప్పుడు వచ్చునో యను భయమే. ఏ పని చేసినను అంతా శరీరమును కృశింపజేయునదియే! మనుజుడు చేయుచున్న పనుల న్నియు దుర్వ్యాపారములే!(అనగా భగవంతుని చేరుటకై చేయు పనులు సద్వ్యాపారములే.)అంతేకాక ఇవి యన్నియును కర్మ బంధములు గలిగించి పునర్జన్మములు గలిగించును గనుక కూడ దుర్వ్యాపారములే. వీనినన్నిటిని విడిచి నరులు నిన్నుచేరు ఉపాయము నాలోచింపరేమే? - ధూర్జటి - 1.శివుడు, 2.ఒకానొక ఆంధ్ర కవి.    

బీభత్సుఁడు - అర్జునుడు, వివ్వచ్చుడు, విణ.వికారము గలవాడు.
వివ్వచ్ఛుఁడు - అర్జునుఁడు, సం.బీభత్సః.

బీభత్సో హింస్రో (అ)పి -
బీభత్సశబ్దము హింసించుస్వభావము గలవానికిని, అపిశబ్దము వలన రోఁతగలవానికిని, అర్జునునికిని పేరు. బీభత్సా స్యాస్తీతి బీభత్సః - రోఁతగలవాఁడు గనుక బీభత్సుఁడు, 'పార్థో ఘృణావాన్ బీభత్సా ఇతి శేషః.

బీభత్సం వికృతం త్రి ప్విదం ద్వయమ్,
బీభత్సము - అసహ్యమైనది, వి.నవరసములలో నొకటి.
బంధ బంధన ఇత్యస్య నిందాయాం సస్, బీభత్సా నిందా, సా(అ)త్రాస్తీతి బీభత్సం. - బీభత్స యనఁగా నింద; అది గలిగినది.
అసహ్యము - సహింపరానిది, భరింపరానిది.
వికృతము - వికారము నొందినది, రోతయైనది.
వికృన్తతి మన ఇతి వికృతం, కృతీచ్ఛేదనే. - మనస్సును దుఃఖపెట్టునది.
బీభత్స వికృతశబ్దౌ తద్దేతు శోణిత మాంసాదివాచిత్వే త్రిషు లింగేషువర్తతే. ఈ 2 బీభత్సరసము పేర్లు.

భీ - భయము.
భీతి -
భయము, బెదురు.
భీతము - భయము నొందినది, వి.వెరుపు.
భీతుఁడు - 1.పేద, 2.భయపడినవాడు.

బెగ్గలము - భయాదులచే అవయవములు స్వాధీనత తప్పుట, విహ్వలము, సం.విక్లబః.
బెగ్గిలు -
క్రి.1.విహ్వలించు, 2.భయపడు, 3.చింతించు, 4.చలించు, 5.బెదురు.
బెగడు - క్రి.భయపడు, రూ.బెగ్గడు, బెగ్గడుపడు, బెగ్గడిలు.
విహ్వలిం(ౘ)చు - క్రి.భయాదులచే అవయవ స్వాధీనము తప్పినవాడు.
విహ్వలత - బాధవలన తపన.   

అవృత్తిర్భయమంత్యానాం మధ్యానాం మరణాద్ భయమ్ |
ఉత్తమానాం తు మర్త్యానాం అవమానాత్ పరం భయమ్ ||
భా||
మానవులలో(అంత్యజుఁడు - చండాలుడు, హరిజనుడు.)జీవనోపాయము బ్రతుకు తెరవు లేకపోతే భయం కలుగుతుంది. మధ్యములకు చావువల్ల భయం కలుగుతుంది. ఉత్తములకు మర్త్యుఁడు - మనుష్యుడునకు అవమానము - అగౌరవము, తిరస్కారము, అనాదరము.)వల్ల ఏంతో భయం కలుగుతుంది.    

అరగలి - జంకు, సందేహము.
ౙంకు - 1.భయపడు, 2.సంకోచపడు, వి.1.భయము, 2.సంకోచము, శంక, సం.శంకా. 
అరమర - 1.సందేహము, జంకు, 2.భేదము, 3.గుట్టు.
అరవాయి - 1.వెనుదీయుట, జంకు, 2.శంక, 3.అధైర్యము, 3.కొరత.

సంకుచితము - సంకోచము నొందినది, ముడుచుకొన్నది. 
సంకోచించు - 1.సంకోచమునొందు, 2.అనుమానించు, జంకు.
కొతుకు - 1.సంకుచితమగు, వర్ణలోపముగా మాటాడు, 2.జంకు, వెనుదీయు, వి.జంకు, సంకోచము, విణ.వర్ణలోపము గలది (మాట మొ.వి.)

బిమ్మిటి - 1.వివశత్వము, 2.సంకోచము.
వివశుఁడు -
వశము తప్పినవాడు.  

వివస్వంతుఁడు - సూర్యుడు.
దేవ సూర్వౌ వివస్వన్తౌ -
వివస్వచ్ఛబ్దము దేవతలకును, సూర్యునకు పేరు. వివస్తేజః, తదస్యాతీతి వివస్వాన్. త. పు. వస అచ్ఛాదనే. - తేజస్సుగలవాఁడు.
వివస్తే ప్రభయా ఆచ్ఛాదయతీతి వివస్వాన్. వస ఆచ్ఛాదనే - కాంతిచేత నన్నిటినిఁ గప్పెడువాఁడు.   

భోగే రోగ భయం, కులే చ్యుతి భయం, విత్తే నృపాలాద్భయం,
మానే దైన్య భయం, బలే రిపు భయం, రూపే జరాయు భయమ్|
శాస్త్రే వాద భయం, గుణే ఖల భయం, కాయే కృతాన్తా ధ్భయమ్,
సర్వం వస్తు భయాన్వితం భువినృణాం, వైరాగ్య మేవా భయమ్||

తా. సకల సంపదలు ఉన్నప్పటికీ వాటిని అనుభవించడం వల్ల రోగము - వ్యాధి వస్తుందన్న భయం. మంచిపేరు ప్రతిష్టలున్న వారికి జాగ్రత్తగా ప్రవర్తించకపోతే చ్యుతి - 1.జారుట, 2.విడుపు.)వచ్చేస్తుందన్న భయం. ధనవంతులకు ఆ ధనాన్ని ఎలా కాపాడు కోవాలా అన్న నృపాల - రాజు భయం.  మాని - మానము గలవాడు. ఆత్మాభిమానం కాపాడుకోవాలన్న భయం. బలవంతులకు రిపువు - శత్రువు)భయం. రూపరి - సౌందర్యవంతుడు, అందకత్తియ. అందమైన వానికి జర - ముసలితనము)వల్ల భయం. శాస్త్రజ్ఞులకు ప్రతివాదుల వల్ల భయం. గుణము గల మంచివారికి ఖలుఁడు-1.దుర్జనుడు, నీచుడు, అధముడు, 2.సూర్యుడు, వ్యు.ఆకాశమున నుండువాడు.)చెడ్దవారి వల్ల భయం. జీవులందరికీ మరణ భయం.    

వివేకవంతుడు ముసలితనం, చావులేని వానిగా తలచి విద్యని, ధనాన్ని సంపాదించాలి. చావు ఎప్పుడు వచ్చి పడుతుందో ననే భయంతో ధర్మాన్ని మాత్రం వెంటనే ఆచరించాలి.

అనుమానము - (తర్క.) 1.ప్రత్యక్షాది ప్రమాణములలో ఒకటి, 2.ఊహ, 3.సందేహము, 4.(అలం.) అర్థాలంకారము లలో ఒకటి.

అధ్యాహార స్తర్క ఊహో,
అధ్యాహారము - 1.అర్థము కొరకు లోపించిన పదములను తెచ్చుకొనుట, ఆకాంక్షిత పదములను తెచ్చుకొనుట, 2.ఊహము, తర్కము.
అధ్యాహరణ మధ్యాహారః.  అధ్యాహారమనఁగా లేనిదాని నూహించి తెలియుట.
తర్కము - 1.ఊహ, 2.ఆధాహారము, 3.ఒక శాస్త్రము. 
తరంత్యనేన సంశయ విపర్యా వితి తర్కః. తౄప్లవనతరణయో. - దీనిచేత సంశయబ్రాంతి జ్ఞానాదులను తరింతురు.
తర్కించు - క్రి.1.ఊహించు, 2.చర్చించు, హేతువు చూపుచు వాదించు.
ఊహ - 1.యోచన, భావము, 2.వితర్కము. 
ఊహ్యతే అనేనేత్యూహః - దీనిచేత నూహింపఁబడును. ఈ 3 ఊహ పేర్లు.

ఉత్ప్రేక్ష - 1.ఊహ, 2.హెచ్చరికలేమి, 3.(అలం.) ఒక అలంకారము.
ఊహ -
1.యోచన, భావము, 2.వితర్కము.
ఊహించు - క్రి.ఆలొచించు, వితర్కించు.
ఊహ్యము - 1.ఊహింపదగినది, 2.(గణి.) ఋణరాసుల వర్గమూలము లకు సంబంధించినది (Imaginary).
ఊహ్యసంఖ్య - (గణి.) ఋణరాసుల వర్గమూలములకు సంబంధించిన సంఖ్య (Imaginary number).

తనవారు లేనిచోటను
జనమించుక లేనిచోట జగడము చోటన్
అనుమానమైన చోటను
మనుజునకును నిలువదగదు మహిలొ సుమతీ.
తా.
తన బంధుజనము లేనిచోటను, లేశమైన పరిచయములేని ప్రదేశమునను, కలహమాడెడు తావునను, సందేహముగల తావునను మనుష్యుడు నిలువరాదు.

విత్కరము - ఊహ, తర్కించుట.

తరకట - అసత్యము, సం.తర్కః. 
తరకటించు - క్రి.తర్కించు, వాదించు.

వ్యవహర్త - న్యాయాధిపతి, విణ.కార్యకర్త, వ్యవహారికుడు.
వ్యావహారికుఁడు - మంత్రి, సచివుడు.
వివాదో వ్యవహారః స్యాత్ -
వివాదో వాదో వివాదః, వద వ్యక్తాయాం వాచి - వివిధమైన వాదము.
వ్యవహారము - 1.తగవు, 2.న్యాయము, 3.వాడుక, 4.జూదము.
వ్యవహరంత్యనేనేతి వ్యవహారః, వ్యవవూర్వోహృఞ్ హరనే ఇతిధాతుః. - దీనిచేత వ్యవహరింతురు. ఈ 2 ధనాదినిమిత్తమైన కలహము పేర్లు.

న్యాయము - 1.తగవు, 2.స్వధర్మము నుండి చలింపకుండుట, 3.తర్కశాస్త్రము.
న్యాయము -
న్యాయముతో కూడినది.
నీతి - న్యాయము. నీతి సురక్షిత జనపద రామ్|

ధర్మము - 1.పుణ్యము, 2.న్యాయము, రూ.ధర్మువు, 3.సామ్యము, 4.స్వభావము, 5.ఆచారము, 6.అహింస, 7.వేదోక్తవిధి, 8.విల్లు, (గణి.) గుణము. (Property)

యోచన - ఆలోచన.
భావన - 1.తలపు, యోచన, 2.వాసనకట్టుట.
భావము - 1.అభిప్రాయము, 2.మనోవికారము, 3.పుట్టుక, 4.ధాత్వర్థ రూప క్రియ, 5.సత్తు, 6.స్వభావము, సం. (గృహ.) ఊహ, సామాన్యమైన ఊహ, భావన(Concept).

అనుభవము - 1.లౌకికజ్ఞానము (Experience), 2.అనుభవించుట, సుఖ దుఃఖాలను పొందుట.
అనుభుక్తి - అనుభవము, అనుభూతి, అనుభోగము.
అనుభూతి - 1.అనుభుక్తి, అనుభవము, 2.(తర్క.)ప్రత్యవాది ప్రమాణ జన్యజ్ఞానము, 3.భావన (Feeling).
అనుభోగము - 1.అనుభవము, 2.చేసిన సేవకై యిచ్చెడు మాన్యక్షేత్రము. 

లౌకికము - లోకవ్యవహార సిద్ధమైనది.
లౌక్యము - (వ్యావ.) లౌక్యము.

లోకయాత్రా భయంలజ్జా దాక్షిణ్యః ధర్మశీలతా|
పంచ యస్యన్న విద్యంతే నకుర్యా తేన సంగమమ్||
తా.
లోకవ్యవహారము, భీతము - భయము నొందినది, వి.వెరపు., లజ్జ - సిగ్గు(సిగ్గు - స్తుత్యాదులచే గలుగు మనస్సంకోచము, లజ్జ, బిడియము.), దాక్షిణ్యము - 1.దయ, 2.నేర్పు, 3.సామర్థ్యము, 4.ద క్షి ణ నా య క భావము.), ధర్మస్వభావమును, ఈ యైదుగుణములులేని మనుజుని సహవాసము చేయదగరు. - నీతిశాస్త్రము

Hindu-God-Sri-Krishna-Photo-0131

Saturday, April 16, 2016

గ్రహనక్షత్రములు

నక్షత్ర గ్రహ తారాణా మధిపో విశ్వభావనః

తేజసా మపి తేజస్వీ ద్వాదశాత్మన్నమోస్తుతే.

ఋక్షము-1.ఎలుగుగొడ్డు, 2.రైవత కాద్రి, 3.నక్షత్రము, 4.మేషాదిరాశి. 
ఋక్షరాజు -
చంద్రుడు, జాంబవంతుడు.

రిక్షము - రిక్క, చూ.ఋక్షము.
రిక్క -
నక్షత్రము, సం.ఋక్షమ్.
రిక్కదారి - ఆకాశము.

దాక్షాయణ్యో శ్వినీత్యాది తారాః :
అశ్వినీత్యాదితారా దాక్షాయణ్య ఇత్యుచ్యంతే - అశ్విన్యాది రేవత్యంత నక్షత్రములు దాక్షాయణు లనంబడును.
దక్షస్య ప్రజాపతే రపత్యాని స్త్రియః దాక్షాయణ్యః - దక్షప్రజాపతి యొక్క కొమార్తెలు. అశ్విని మొదలు 27 నక్షత్రములకుఁ పేర్లు.

వెలది(వెలఁది - నిర్మలము, ప్రసన్నము, వి. స్త్రీ) నీకేమైన బిడ్దలా చెపుమన్న కనురెప్ప మింటి చుక్కలను చూపె. - ఇరవై ఏడు.

ఆచంద్రతారార్కము - చంద్రుడు నక్షత్రములు సూర్యుడు ఉండు నంతి వరకు, శాశ్వతముగా, ఎల్లప్పుడు. 

నక్షత్రము - రిక్క, వ్యు.నశింపనిది (నక్షత్రము లిరువడి యేడు 27).
నక్షత్రమాల -
1.ఇరువదేడు ముత్యముల కూర్చిన హారము, 2.ఇరువదేడు 27 పద్యములు గల కావ్యము.
నక్షత్రేశుఁడు - చంద్రుడు Moon, రిక్కరాయుడు.

నక్షత్రమృక్షం భం తారా తారకాప్యుడు వా స్త్రియమ్ :
నక్షత్రతీతి నక్షత్రం, క్షర సంచలనే - నశింపనిది గనుక నక్షత్రము.
న క్షీయత ఇతి వా నక్షత్రం. క్షీ క్షయే - నశింపనిది.
ఋక్షతి తమో నాశయతీతి ఋక్షం, ఋక్షగతౌ - సంచరించునది.
భాతీతి భం, భా దీప్తౌ - ప్రకాశించునది.
తరంత్యనయా నావికా ఇతి తారా. తారకా. చ.స్న. తౄప్లవన తరణయోః - దీనిచేత నావికులు తరింతురు.
ఉడ్డీయత ఇత్యుడు. ఉ. స్న. డీఙ్ విహాయసా గతౌ - ఆకాశమందు సంచరించునది.
ఉడు వాస్త్రియాం. ఉడుశబ్దో వికల్పేన స్త్రీలింగే వర్తతే. పక్షే నపుంసకలింగేచ. తారక పీత్యపిశబ్దేన తార కాశబ్దస్యాపి వాస్త్రియామి త్యనేనాన్వయః పక్షేక్లీ బత్వం చ ఉడుశబ్ద సాహచర్యాత్.
తదుక్తం - ద్విత్రై ర్వ్యోమ్ని తుషార బిందు మధురచ్ఛాయైః స్థితం తారకై రితి - ఉడు శబ్దమునకు స్త్రీ నపుంసకలింగములు గలవు.
తారాతారకా శబ్దములకు ఉడుశబ్దమునకు వలె లింగములు గలవు. ఈ. ఆరు సాధారణముగా నన్ని చుక్కలకుఁ పేర్లు.

(ౘ)చుక్క - 1.శుక్రుడు Venus, శుక్రనక్షత్రము, 2.నక్షత్రము, 3.గుండ్రనిబొట్టు, 4.నీరు మున్నగు వాని బొట్టు, సం.1.శుక్రః, 2.చుక్రః.

చుక్కలదొర - చంద్రుడు.
చుక్కలఱేఁడు -
చంద్రుడు. చంద్రుని ఎవరు - ప్రకాశించమన్నారు?

ఏకోపి గుణవాన్ పుత్రో నిర్గుణేవ శతైరపి|
ఏక చంద్ర ప్రకాశేన నక్షత్రైః కిం ప్రయోజనమ్||
తా.
సకల గుణసంపన్నుఁడైన కుమారుం డొకఁడేచాలును, గుణములేని కుమారులు నూఱుగురున్న(వందమంది యున్న)నేమి ప్రయోజన మున్నది. ఇందుకు నిదర్శనము ఒక చంద్రుడుండిన లోకమంతయు ప్రకాశించును. ఆ చంద్రుఁడులేక నక్షత్రము లెన్నియున్న నేమి ప్రయోజనమున్నది. - నీతిశాస్త్రము     

(ౘ)చుక్కల తెరవు - 1.ఆకాశము, నక్షత్రమార్గము.
సత్పథము - 1.మంచిమార్గము, 2.నక్షత్రమార్గము.

నక్షత్రములు అనేకము - ఆకాశము ఒకటే.
నక్షత్రములను ఎవరు - మెరవమన్నారు?

భంబు - 1.ఆకాశము, 2.నక్షత్రము.

ఆకాశము - 1.విన్ను, మిన్ను 2.భూతము లై దింటిలో ఒకటి 3.అభ్రకము 4.బ్రహ్మము 5.(గణి.) సున్న, శూన్యము 6. (భౌతి.) అంతరాళము, అవకాశము, భౌతిక వస్తువులు ఆక్రమించు చోటు (Space).
విను - ఆకర్షించు, వి.ఆకాశము, రూ.విన్ను. వినువాఁక - గంగ.
మిను - ఆకాశము, రూ.మిన్ను. (మినుచూలు - వాయువు)
మిన్ను - ఆకాశము, రూ.మిను. మిన్నువాఁక - ఆకాశగంగ, మిన్నుకొలను.

దివి - 1.ఆకాశము, 2.స్వర్గము.
దివ్యము -
1.దివియందు పుట్టినది, 2.ఒప్పైనది.
దివిజుఁడు - దేవత; దేవత - వేలుపు.
వేలుపు - 1.దేవత, దేవతాస్త్రీ, 2.జ్యోస్యము.
దివిషదుఁడు - దేవత, స్వర్గమున నుండువాడు.
దివౌకసుడు - వేలుపు, రూ.దివోకసుఁడు, వ్యు.స్వర్గమే నెలవుగా గలవాడు.
బుధుఁడు - 1.ఒక గ్రహము (Mercury), 2.విద్వాంసుడు, 3.వేలుపు.

ౘదలు - ఆకాశము.
ౘదలుకాఁపు -
వేలుపు; దేవత - వేలుపు.
ౘదలుమానికము - సూర్యుడు, ద్యుమని, నభోమణి.
ద్యుమణి - సూర్యుడు, చదలుమానికము.
ౘదలేఱు - ఆకాశగంగ.

నింగి - ఆకాశము.
నింగిచూలు -
వాయువు, వ్యు.ఆకాశము నుండి పుట్టినది.
వాయువు - (భూగో.) గాలి యొక్క చలనము, సం.వి. గాలి.
నింగిసిగ - శివుడు, వ్యోమకేశుడు.
వ్యోమకేశుఁడు - శంకరుడు, వ్యు.ఆకాశము జుట్టుగా గలవాడు.
శంకరుఁడు - శివుడు, విణ. సుఖమును గలుగ జేయువాడు. శాంకరుఁడు - 1.వినాయకుడు, 2.కుమారస్వామి, వ్యు.శంకరుని కొడుకు.

వ్యోమము - 1.ఆకసము, 2.నీరు.
ఆకసము -
మిన్ను, సం.ఆకాశః.
మిన్నువాఁక - ఆకాశగంగ, మిన్నుకొలను.

సోమధార - ఆకాశగంగ, పాలపుంత.
ఆకాశగంగ -
మిన్నేరు, 1.మందాకిని, 2.పాలవెల్లి (Milky way).
పాలపుంత - ఆకాశములో నక్షత్ర సముదాయముతో కూడి కాంతిమంతముగ కనిపించు మార్గము, ఆకాశగంగ (Milky way).
మందాకిని - 1.గంగ 2.అరువదేండ్ల స్త్రీ.
గంగ - 1.గంగానది, 2.నీరు, (ఈ యర్థము తెలుగున మాత్రమే కలదు), విణ. పూజ్యము (గంగగోవు).
పాలవెల్లి - 1.పాలసముద్రము, 2.పాలపుంత.

గంగాధరుఁడు - 1.శివుడు, 2.సముద్రుడు.
కేదారుఁడు - గంగాధరుడు, శివుడు, వ్యు.శిరస్సున భార్య కలవాడు.
గంగాపుత్త్రుడు - 1.భీష్ముడు, 2.కుమారస్వామి.

భువనము - 1.జగము, 2.ఆకాశము, 3.ఉదకము.
భవతి సర్వమనేనేతి భువనం, భూ సత్తాయాం. - దీనివలన నన్నియుఁ గలుగును.
జగము - లోకము, విణ.గొప్ప, పెద్ద, సం.జగత్.
జగతి - లోకము, రూ.జగత్తు, జగము.    
ౙగ - గొప్ప, పెద్ద, సం.జగత్.
ౙగా - గొప్ప, పెద్ద. గొప్ప - అధికము, పెద్దది.
అధికము - ఎక్కువది, పెద్దది, వి.(అలం.) ఒక అర్థాలంకారము.
(ౙ)జాగా - 1.పెద్దది, 2.గొప్పది, 2.చోటు, రూ.జగ, జగా, జెగ, సం.జగత్.  

భువనేశ్వరము - చుట్టుబవంతి.

విశ్వము - లోకము, విణ.సమస్తము, సం.వి.(భౌతి.) దృశ్యాదృశ్య ప్రపంచము (Universe). విశ్వము నందు దేవిస్థానం విశ్వేశ్వరి.
విశ్వసనీయము -
విశ్వసింపదగినది.
విశ్వసృజుఁడు - బ్రహ్మ.
విశ్వతోముఖము - అంతట వ్యాపించినది, సర్వతోముఖము.
సర్వతోముఖము -
1.ఆకాశము, 2.జలము.
సర్వతోముఖుఁడు - 1.ఆత్మ, 2.బ్రహ్మ, 3.శివుడు.
విశ్వనాథుడు - కాశీక్షేత్రవాసియగు శంకరుడు.

లోకము - 1.చరాచరము, 2.జనము, 3.కుటుంబము.
లోకములు -
సర్గమ ర్త్య పాతాళములు. భూలోకము, భువర్లోకము, సువర్లోకము, మహాలోకము, జనలోకము, తపోలోకము, సత్యలోకము; ఈ ఏడును ఊర్థ్వలోకములు. అతలము, వితలము, సుతలము, రసాతలము, మహాతలము, తలాతలము, పాతాళము; ఈ ఏడును అధోలోకములు. 

చరాచరము - 1.జగత్తు, 2.విణ.తిరుగునదియు, తిరుగనదియు.
జనము -
ప్రజ; ప్రజ - జనము, సంతతి.
లోకబాంధవుఁడు - సూర్యుడు; జగచ్చక్షువు - సూర్యుడు Sun.
జగముకన్ను - సూర్యుడు; ౙగము చుట్టము - సూర్యుడు.

కుటుంబము - పెండ్లాము, బిడ్డలు మొ.వారు భార్యభర్తలు, వారి సంతానము. ఒక గృహములో నివసించు బంధువర్గము (Family).
కుటుంబిని - 1.పురంధ్రి, స్త్రీ, 2.భార్య.
పురంధ్రి - కుటుంబిని, స్త్రీ(ఆడుది).
భార్య - అగ్నిసాక్షిగ పరిణయమాడిన పెండ్లాము, వ్యు.భరింపదగినది.

కంచి - కాంచీనగరము, విణ.పెద్ద.
కాంచీ -
1.స్త్రీలు ధరించెడు ఒంటి పేట మొలనూలు, 2.కాంచీపురము, (పుణ్యనగరము లేండింటిలో ఒకటి). కామాక్షీ కంచికాపురీ శక్తిపీఠం| 
మొలనూలు -
ఆడువారు అలంకారార్థము ధరించెడు కటి సూత్రము.
కంచిమేఁక - పెద్దపొదుగు గల మేక. 

కామకోటిసు పీఠస్థా| కామకోటి మహాపద్మ పీఠస్థాయై నమో నమః.

క్వణత్కాంచీదామా - కరికలభకుంభ స్తననతా
పరిక్షీణా మధ్యే - పరిణత శరచ్చంద్రవదనా | 
ధనుర్బాణాన్ పాశం - సృణి మపి దదానా కరతలైః
పురస్తా దాస్తాం నః - పురమథితు రాహో పురుషికా || - 7శ్లో
తా.
మ్రోగుచున్న(చిరుగంటలతో కూడిన)బంగరు మొలనూలు గలదియు, గున్న యేనుగు కుంభస్థలముల వంటి స్తనములచే కాస్త వంగినదీ, సన్నని నడుము కలదీ, శరత్కాల పూర్ణచంద్రుని వంటి ముఖము గలదీ, చేతులతో చెరుకు విల్లుని, పుష్పబాణాలను, పాశము అంకుశము(సృణి - అంకుశము)ను ధరించినదియు నైన త్రిపురాంతకుని యహంకార రూపిణి యగు దేవత మా యెదుట సుఖాసీనయై ప్రత్యక్షమగు గాక! - సౌందర్యలహరి 

కర్పూరగురుకుంకుమాఙ్కితకుచాం కర్పూరవర్ణస్థితాం
కృష్ణోత్కృష్టకష్టకర్మదహనం కామేశ్వరీం కామినీమ్|
కామాక్షీం కరుణారసార్ద్రహృదయాం కల్పన్తరస్థాయినీం
శ్రీశైలస్థలవానీం భగవతీం శ్రీమాతరం భావయే.

మహాపద్మాటవీసంస్థా - కదంబవనవాసినీ,
సుధాసాగరమధ్యస్థా - కామాక్షీ కామదాయినీ | - 23శ్లో

ఉదకము - నీరు, (వ్యు. తడుపునది, రూ.ఉదము.
ఉదజము - నీటబుట్టినది, వి.1.పద్మము, 2.పశువులను త్రోలుట.

ౙగ - గొప్ప, పెద్ద, సం.జగత్.
ౙగా -
గొప్ప, పెద్ద. గొప్ప - అధికము, పెద్దది
(ౙ)జాగా - 1.పెద్దది, 2.గొప్పది, 3.చోటు, రూ.జగ, జగా, జెగ, సం.జగత్.

ౙగముతల్లి - 1.పార్వతి, 2.లక్ష్మి, 3.లోకమాత.
లోకమాత - 1.జగము తల్లి 2.లక్ష్మి 3.గంగ.
లోకజనని - 1.జగము తల్లి 2.లక్ష్మి 3.గంగ.

మాత - 1.తల్లి, 2.లక్ష్మి, 3.పార్వతి (పంచమాతలు :- రాజుభార్య, గురుభార్య, అన్నభార్య, భార్యజనని, స్వజనని).

ఆదిత్యుఁడు - 1.సూర్యుడు, వేలుపు, 3.సూర్యమండలాంతర్గత విష్ణువు.
లోకబాంధవుఁడు -
సూర్యుడు. లోకబాంధవో లోకబాంధవః - లోకమునకుఁ చుట్టము, బంధువు.
ౙగముచుట్టము - సూర్యుడు; ౙగముకన్ను - సూర్యుడు.
జగచ్చక్షువు - సూర్యుడు. 

ఒక సూర్యుండు సమస్త జీవులకుఁ దా నొక్కొక్కఁడై తోఁచు పో
లిక నే దేవుఁడు సర్వకాలము మహాలీలన్ నిజోత్పన్న జ  
న్య కదంబంబుల హృత్సరోరుహములన్ నానావిధానూన రూ  
పకుఁడై యొప్పుచునుండు నట్టి హరి నేఁ బ్రార్థింతు శుద్ధుండనై.   
భా||
ఒకే ఒక సూర్యుడు సకల జీవరాసులలో ఒక్కొక్కరికి ఒక్కక్కడుగా అనేక ప్రకారములుగా కనిపించే విధంగా తాను సృష్టించిన నానావిధ ప్రాణి సమూహాల హృదయకమలాలలో నానా విధములైన రూపాలతో సర్వకాల సర్వావస్థల యందు తన లీలా విలాసంతో తనరారే భగవంతుణ్ణి పవిత్ర హృదయంతో ప్రార్థిస్తున్నాను. 

సూర్యుని చూడలేక పోయానని కన్నీరు కారుస్తు కూర్చుంటే నక్షత్రాలను కూడా చూడలేవు. - రవీంద్రనాథ్ టాగోర్

ఉదకము - నీరు, (వ్యు.) తడుపునది, రూ.ఉదము.
నీరు -
1.నీరము, జలము, 2.మూత్రము, సం.నీరమ్.
నీరము - జలము; జలము - 1.నీరు, 2.జడము, 3.ఎఱ్ఱతామర.
జడము - నీళ్ళు(నీళ్ళు - నీరు), రూ.జలము, విణ. తెలివిలేనిది. 

కుముదము - 1.ఎఱ్ఱ తామర, 2.నైరుతి దిక్కునందలి ఏనుగు, 2.తెల్లకలువ.
ముకుందము - 1.ఎఱ్ఱదామర, 2.ఒక నిధి, 3.ఒకానొకమణి.
ముకుందుఁడు - విష్ణువు, వ్యు.మోక్షము నిచ్చువాడు.

సహస్రపత్రము - కమలము, తామర.
కమలము -
1.తామర, ఎఱ్ఱతామర, 2.జలము, 3.రాగి(Copper), 4.మందు(ఔషధము, ఉపాయము). ఔషధే చింతయే విష్ణుం…
కమలాప్తుఁడు - సూర్యుడు, విష్ణువు.
కమలాసనుఁడు - నలువ, బ్రహ్మ.

కమలములు నీటబాసిన
గమలాప్తుని రశ్మిసోకి కమలిన బంగిన్
దమదమ నెలవులు దప్పిన
దమమిత్రులు శత్రులౌట తథ్యము సుమతీ.

తా. తామరలు జలమును వదలిన యెడల తమకాప్తులైన సూర్యుని కిరణాలు సోకి వాడిపోయినట్లే, తమ తమ నెలవులు దప్పిన తమ స్నేహితులే తమకు శత్రువులగుదురు.

నీరుపుట్టువు - 1.తామర, 2.శంఖము, 3.కౌస్తుభము.
తామర -
1.తామరసము, పద్మము, రూ.తమ్మి, వి.చర్మరోగము (Ring worm). (ఇది చర్మమును శుభ్రముగా నుంచని యెడల ఏర్పడు అంటువ్యాధి.) తామరచెలి - సూర్యుడు, పద్మ మిత్రుడు.
తమ్మి - 1.తామరసము, 2.పద్మము, 3.పద్మ వ్యూహము, రూ.తామర, సం.తామరసమ్.
పద్మము - 1.తామర, 2.ఒక నిధి, 3.ఒక వ్యూహము, 4.ఏనుగు 5.ముఖము పైగల చుక్కలు. కువేలము - 1.కలువ 2.పద్మము. ఉదజము - నీటబుట్టినది, వి.1.పద్మము, 2.పశువులను త్రోలుట.
పద్మవ్యూహము - పద్మాకారముగ యుద్ధములో పన్ను మొగ్గరము.
పద్మరాగము - మాణిక్యము (ఉత్తమ జాతి రత్నము).
మాణిక్యము - కెంపు.
కెంపు - 1.పద్మరాగమణి, 2.ఎఱుపు, విణ. ఎఱ్ఱనిది.

శంఖము - 1.గుల్ల, 2.నొసటి యెముక, 3.ఒకనిధి.
గుల్ల -
1.నత్తగుల్ల, 2.బొబ్బ, విణ.1.అల్పము, 2.బోలు, (గుల్ల కడియము), సం.క్షుల్లః.
నత్త - గుల్ల యందుండు పురుగు.
బొబ్బ - 1.పొక్కు, 2.సింహనాదము.
బోలు - లోపల నేమియు లేనిది, గుల్ల, డొల్ల.

దేవమణి - 1.కౌస్తుభము, 2.గుఱ్ఱపు మెడ మీది సుడి.
కౌస్తుభము -
విష్ణువక్షస్స్థలము నందలి మణి, వ్యు. కస్తుభ = సముద్ర మందు బుట్టినది.
కౌస్తుభవక్షుఁడు - విష్ణువు.

అంబరము - 1.ఆకాశము, 2.శూన్యము, 3.వస్త్రము(బట్ట, వలువ), 4.కుంకుమపువ్వు, 5.అంబరు అనెడి పరిమళద్రవ్యము, 6.ద్యూతాది వ్యసనము.

ఖంబు - 1.ఆకాశము 2.స్వర్గము 3.శూన్యము 4.సుఖము.
అభ్రము -
1.మేఘము 2.ఆకాశము 3.అభ్రకము 4.బంగారు 5.హారతి కర్పూరము 6.తుంగమస్త 7.(గణి.) సున్న.
బ్రహ్మము - 1.హంసుడు 2.వేదము 3.పరమాత్మ 4.తపము.
సున్న - 1.శూన్యము 2.అనుస్వారము 3.అభావము.
శూన్యము - (గణి.) సున్న = మూల్య రహితము (Null) గాలి తీసివేసిన చోటు (Vacuum) సం.వి.సున్న, విణ.పాడు.
అంతరాళము - 1.ఎల్లదిక్కులకు నడిమిచోటు 2.(దేశ కాలముల) నడిమి భాగము 3.సంకీర్ణజాతి, సంకరజాతి.
అంతరిక్షము - ఆకాశము, రూ.అంతరిక్షము. విష్ణువు నాభి ప్రదేశము నుండి అంతరిక్షము పుట్టెను.

ఖగోళము - ఆకాశమండలము.
ఖగోళశాస్త్రము -
(ఖగో.) నక్షత్రములు, గ్రహములు మొ.గు వానిని గూర్చి తెలుపు శాస్త్రము (Astronomy).

ఖగము - 1.పక్షి, 2.బాణము, 3.గ్రహము, వ్యు.ఆకాశమున పోవునది.
ఖగపతి -
గరుడుడు.

పక్షి - (పక్షములు గలది) పులుగు.
పక్కి - పక్షి, పులుగు, సం.పక్షి.
పులుఁగు - పిట్ట.
పక్షచరుఁడు - 1.చంద్రుడు, 2.సేవకుడు(సేవకుఁడు – కొలువుకాడు). బాణము - అమ్ము.
అమ్ము1 - 1.బాణము, 2.వీపు మీది నఖక్షతము, సం.అంబకమ్.
అమ్ము2 - విక్రయించు, వెలకు ఇచ్చు.

తూపు - బాణము.
తూపురిక్క -
శ్రవణ నక్షత్రము.
తూపురిక్కనెల - శ్రావణమాసము.

గరుత్మంతుఁడు - 1.గరుడుడు, వ్యు.సారవంతమైన రెక్కలు గలవాడు, 2.అగ్ని.
సుపర్ణుఁడు -
గరుత్మంతుడు, వ్యు.మంచి రెక్కలు గలవాడు.
వజ్రతుండుఁడు - గరుడుడు, వ్యు.వజ్రము వంటి ముక్కుగలవాడు.
బొల్లిగ్రద్ద - గరుడుడు; బొల్లి - 1.తెల్లనిది, 2.తెల్లనివాడు.
వైనతేయుఁడు - గరుడుడు, వినతా తనయుడు, అసూరుడు.
నాగాంతకుఁడు - గరుడుడు, వ్యు.పాములను చంపువాడు.

ఆళువారు - 1.హరిభక్తుడు, 2.గరుత్మంతుడు, రూ.ఆళ్వారు.
గరుడధ్వజుఁడు -
వెన్నుడు, విష్ణువు.
వెన్నుఁడు - విష్ణువు, సం.విషుః.
విష్ణువు - విశ్వమంతట వ్యాపించి యుండువాడు, వెన్నుడు.

పక్షిణాం బలమాకాశం మత్స్యానా ముదకం బలమ్|
దుర్బలస్య బలంరాజా బాలానాం రోదనం బలమ్||
తా.
పక్షులకు ఆకాశము బలము, చేపలకు నీళ్ళు బలము, బలహీనునకు రాజు బలము, బాలురకు రోదనము బలము. – నీతిశాస్త్రము

సుపర్ణాసూత గరుడం సాక్షాద్యజ్ఞేశవాహనమ్ |
సూర్యసూతమనూమారుం చ కద్రూర్నాగాననేకశః |

గ్రహము - 1.రాహుగ్రహము, 2.అనుగ్రహము(దయ, కరుణ), 3.చెర, 4.యుద్ధ యత్నము, 5.పిశాచము (పిశాచము - 1.దేవయోని విశేషము, 2.భూతము), 6.సూర్యాది నవగ్రహములు (సూర్యుడు, చంద్రుడు, అంగారకుడు, బుధుడు, బృహస్పతి, శుక్రుడు, శని, రాహువు, కేతువు). (భౌతి.) ఆకాశములో సూర్యుని చుట్టు తిరుగుచు స్థిరముగా కాంతిని వెదచల్లెడు ఖగోళరాశి (Planet).

ఉపగ్రహము - 1.ఉపయోగము, 2.చెర, 3.(ఖగో.) ఒక పెద్దగ్రహము చుట్టు తిరుగు చిన్నగ్రహము.
ఉపయోగము -
1.అనుకూల్యము, 2.వాడుక, 3.ప్రయోజనము.
చెఱ - 1.కారాగృహము, 2.నిర్బంధము, సం.చారః.
బంది - నిర్భంధము, చెర, సం.బంధీ.
బందిఖానా - చెరసాల (బందిగము). కారాగారము - చెరసాల.
నిర్బంధము - 1.బలాత్కారము, 2.కదల మెదలగూడని కట్టు.
కృష్ణజన్మస్థానము - బంధనాయలము, చెరసాల, శ్రీకృష్ణ భగవానుడు జన్మించిన స్థలము.

ఆఁక - 1.అడ్డు, 2.చెర, 3.కట్టుబాటు, 4.చెలియలకట్ట.

నిర్బన్ధోపరాగార్కాదయో గ్రహః :
గ్రహ శబ్దము నిర్బంధమునకును, సూర్యచంద్ర గ్రహణములకును, సూర్యాది నవగ్రహములకును పేరు. నిర్బంధమనగా పట్టుట యని కొందరు. గృహ్ణాతీతి గ్రహణం, గృహ్యత ఇతి చ గ్రహః గ్రహ ఉపాదానే . పట్టును గనుకను, పట్టుటగనుకను, పట్టఁబడును గనుకను గ్రహము. "గ్రహో నుగ్రహ నిర్బంధ గ్రహణేషు రణోద్యమే, సూర్యాదౌ పూతనాదౌ చ సైంహికేయోప రాగయో"రితి శేషః.

అస్థిరాయిడ్ - (ఖగో.) (Asteriod) గురుకుజ గ్రహకక్ష్యల నడుమ కక్ష్యలో తిరుగు లఘుగ్రహము.
నెప్ట్యూన్ - (Neptune) సూర్యుని చుట్టు తిరుగు ఒక గ్రహము.
ప్లూటో - (Pluto), సూర్యునిచుట్టు తిరుగు ఒక గ్రహము.
యురేనస్ - (Uranus) సూర్యుని చుట్టు తిరుగు గ్రహముల లోఒకటి.

జ్యోతిశ్చక్రము - గ్రహనక్షత్ర మండలము. గ్రహములను ఎవరు – నడవమన్నారు ?

గ్రహరాజు - 1.సూర్యుడు, 2.చంద్రుడు.
గ్రహపతి - 1.సూర్యుడు.

గోచారము - సూర్యాదిగ్రహముల సంచారము.
గ్రహచారము -
1.గ్రహముల యొక్క సంచారము, 2.దురదృష్టము.
దురదృష్టము - దౌర్భాగ్యము; దౌర్భాగ్యము - దురదృష్టము.

పొంతనము - (పొందు + తనము) 1.గ్రహమైత్రి, 2.పోలిక.
పొందు -
1.మైత్రి, 2.సంధి, 3.అనుకూల్యము.
పొందుకాఁడు - స్నేహితుడు.
పోలిక - సామ్యము.
సామ్యము - సమత్వము, పోలిక.

ఆదిత్యుఁడు - 1.సూర్యుడు 2.వేలుపు 3.సూర్యమండలాంతర్గత విష్ణువు. ద్వాదశాత్ముఁడు - సూర్యుడు.

విశ్వమును ప్రకాశింపజేయు సూర్యుడు విష్ణువు కన్నుల నుండి ప్రభవించెను. శీతోష్ణములకు, వర్షములకు, కాలమునకు, వెలుగునకు అతడే మూలము.

సవిత - 1.సూర్యుడు, 2.తండ్రి, రూ.సవితృడు.
సవిత్రి - 1.తల్లి, 2.ఆవు.

సహస్ర పాదుఁడు - 1.విష్ణువు, 2.సూర్యుడు.
సహస్రాంశువు - సూర్యుడు, వేవెలుగు.

సంక్రాంతి - మేషాది సంక్రమణము.
సంక్రమణము -
సూర్యుడొక రాశి నుండి మరియొక రాశికి ప్రవేశించుట. సం.వి.(భౌతి.) ఒక చోటగల స్థితి, దశ, రీతి విషయము అను వానినుండి మరొకచోట గలస్థితి, దశ, రీతి విషయము అనువానికి మార్పు, (Transition), సం.వి.(రసా.) దాటుట (Transition), ఉదా.రాంబిక్ గంధకము 96 డిగ్రీల యొద్ద మోనోక్లినిక్ రూపమునకు సంక్రమణము చేయును. 

నేక్షేతోత్యంత మాదిత్యమ్నా స్తంయాంతం కదాచన
ప్రతిబింబం సదారిస్థం నమధ్యం నభసోగతం||
తా.
సూర్యు డుదయించుచున్నప్పుడు, అస్తమయ మగుచున్నపుడు, ఆకాశ మధ్యంబును బొందియున్నపుడు ప్రతిసూర్యుని (అనఁగా ఉదకమందలి సూర్య ప్రతిబింబమును) జూడరాదు. – నీతిశాస్త్రము

ఉదయించు - 1.పుట్టు, కలుగు, 2.సూర్యచంద్రాదులు పొడుచు.
అస్తమయము - 1.(సూర్యాదులు) కుంకుట, 2.నాశము, 3.(జ్యోతి.) గ్రహములు సూర్యునితో కలిసియుండుట.
అస్తము - 1.ప్రొద్దుక్రుంకు కొండ, అస్తాద్రి, 2.గ్రహములకు సూర్యునితోడి సంయోగము, 3.నాశము, 4.క్రుంకుట, విణ.1.త్రోయబడినది, 2.నశించినది, 3.కనబడనిది.

ఉడుపు1 - ఉడుగు. (ఉడుగు - 1.మాను 2.ఇంకు 3.నశించు.)
ఉడుపు2 -
నక్షత్రము.
ఉడురాజు - చంద్రుడు.

ధామనిధి - సూర్యుడు.
ధామము -
1.ఇల్లు, 2.చోటు, తావు 3.కిరణము, 4.కాంతి, 5.ప్రభావము 6.మేను, 7.పుట్టువు.

నివసతి - ఇల్లు; నివసనము - ఇల్లు.
నివాసము - ఇల్లు, రూ.నివసనము, వాసము.
నివాసి - వాసము చేయువాడు. 

పురము - 1.పట్టణము, 2.శరీరము, 3.ఇల్లు.
పట్టణము - కోటచేతను, అగడ్తచేతను దుర్గమమైన ప్రధాన నగరము.
శరీరము - దేహము; దేహము - శరీరము, మేను. శరీరి - ప్రాణి.
ఇలు - గృహము, రూ.ఇల్లు.
గృహము - 1.ఇల్లు, 2.భార్య. గృహిణి - ఇల్లాలు, భార్య.
పురందరుఁడు - ఇంద్రుడు, వ్యు.శత్రు పురముల నాశమొనర్చువాడు.

ఓజము - 1.బేసి, విషమము(సమముకానిది) 2.జ్యోతి, రూ.ఓజస్సు.
బేసి -
విషమము, సమముకానిది, విణ. (గణి.) సరిగాని సంఖ్య(Odd), 1, 3, 5, 7 వంటివి, చూ (అయుగ్మ సంఖ్య).
ఆయుగ్మము - బేసి, ఉదా. రెండుచే నిశ్సేషముగా భాగింపబడని అంకె 3, 7, 9 మొ, వి.
బేసికంటి - (బేసి + కన్ను) ముక్కంటి.
ముక్కంటి - త్రిలోచనుడు, శివుడు.
ముక్కంటిచుక్క - ఉత్తరభద్రపదా నక్షత్రము, ఆర్ద్రానక్షత్రమని కొందరు.

కావ్యగుణములు - (అలం.) శ్లేషము, ప్రసాదము, మాధుర్యము, సమత, అర్థదీపనము, ఔదార్యము, కాంతి, ఓజము, సమాధి, సౌకుమార్యము.

(ౙ)జ్యోతి - జ్యోతి, కాంతి, దీపము, సం.జ్యోతిః.
జ్యోతి -
1.వెలుగు, 2.నక్షత్రము, 3.అగ్ని, 4.సూర్యుడు.
వెలుగు - 1.కిరణము 2.ప్రకాశము(వెలుగు, విణ. బయలు పడినది). నక్షత్రము - రిక్క, వ్యు.నశింపనిది (నక్షత్రము లిరువది యేడు, 27). అగ్ని - 1.నిప్పు(అగ్ని, అగ్నికణము, రూ.నిప్పుక) 2.అగ్నిదేవుడు. అగ్నిముఖుఁడు - 1.బ్రాహ్మణుడు, 2.వేలుపు.
సూర్యుడు - వెలుగురేడు. సూర్యుని ఎవరు - ఉదయించమన్నారు?సూర్యకాంతము - సూర్యరశ్మి సోకిన ప్రజ్వరిల్లు ఒకరాయి, శిల.

సూరి - 1.సూర్యుడు, 2.పండితుడు.
ప్రాజ్ఞుఁడు -
1.సమర్థుడు(సమర్థుఁడు - నేర్పరి), 2.పండితుడు.
అంతర్వాణి - పండితుడు, అంతరంగ ప్రబోధము (Inner voice).  

కిరణము - వెలుగు, మయూఖము.
కిరణమాలి -
సూర్యుడు.
మయూఖము - 1.కిరణము 2.కాంతి 3.జ్వాల, మంట Flame.
కాంతి1 - 1.కోరిక, 2.(అలం.) ఒక కావ్య గుణము.
కాంతి2 - (భౌతి.) వెలుతురు, ప్రజ్వలించు వస్తువుల నుండి వెలువడు శక్తి రూపము, వెలుగు వస్తువులు కనబడునట్లు చేయునది (Light).
దీప్తి - కాంతి, స. (భౌతి.) ప్రకాశము, (Luminosity), కాంతి యొక్క తీక్ష్ణత, (Brightness). జ్వాలాజిహుఁడు - అగ్ని.

దివియ - 1.దీపము, 2.దివ్వటీ, రూ.దివె, దివ్వె, దివ్వియ, దీవియ, దీవె, సం.దీపికా. దీపముండగనే యిల్లు చక్కబర్చుకోవలెను.
దీపము - లాంతరు, రూ.దీపిక.
దబ్బెము - దీపము, సం.దీపః.
దీవియ - దివియ, సం.దీపికా. 
గృహమణి - దీపము; దీపవల్లి - దీపపువత్తి.
దీపకము - 1.ఓమము, 2.దీపము, 3.దీమము, 4.(అలం.)సాహిత్యమున నొక యలంకారము.
ఓమము - జీలకఱ్ఱవలె నుండు ఒకరకపు వాసనగింజలు, దీప్యము, రూ.వాము.
దీమము - 1.దీపకము 2.వేటాడుటకై వేటకాడు పెంచు పక్షి, మృగము, రూ.దీపము.

తక్కటి - మూడు ముఖములు గల దీపా రాత్రికపు తట్ట, త్రిముఖదీపిక. దీపము పేరు చెబితే చీకటిపోతుందా? దీపము దానము చేయువాడు, నిర్మలమైన నేత్రములు కలవాడు కాగలడు.

జ్యోతి ర్ఖ ద్యోత దృష్టిషు :
జ్యొతి శ్శబ్దము నక్షత్రమునకును, తేజస్సునకును, దృష్టికిని పేరు. ద్యోతత ఇతి జ్యోతిః. స. న. ద్యుత దీప్తౌ, ప్రకాశించునది. సూర్యునికిని, అగ్నికిని పేర్గునపుడు పుల్లింగమును గలదు. 'జ్యోతి ర్నా భాస్కరే గ్నౌచ క్లీబం ఖద్యోత దృష్టిషు' ఇతి రుద్రః 'జ్యోతిః ప్రకాశేతారాయాం వేదాంగాంతర నేత్రయో' రిత్యజయశ్చ. 'జ్యోతిః పుంస్యత్ని సూర్యయోః, చంద్రే చ' ఇతి శేషః.

ఓజస్సు -1.తేజము 2.ఉత్సాహము 3.బలము 4.వెలుతురు 5.పటిమ.
తేజము -
1.ప్రకాశము 2.ప్రభావము 3.పరాక్రమము 4.రేతస్సు, రూ.తేజస్సు. తేజి - గుఱ్ఱము.
ఉత్సాహము - 1.ప్రయత్నము, 2.సంతోషము(శర్మము – సంతోషము) 3.కోరిక 4.ప్రభు భక్తి 5.(అలం.)వీరరసమునకు స్థాయి 6.ఆస్థ.
బలము - 1.సత్తువ(దేహబలము, సం.సత్యమ్.) 2.సైన్యము.
సైన్యము - 1.సేనతోకూడినది 2.సేన 3.కృష్ణుని తేతి గుఱ్ఱము లోనొకటి.
వెలుతురు - 1.ఎండ (ఎండదొర - సూర్యుడు) 2.ప్రకాశము.
పటిమ - నేర్పు, సామర్థ్యము.
ఓజు(ౙ) - 1.కమసాలి 2.శిల్పి 3.శిల్పుల పేర్ల తుదిని వచ్చు బిరుదాంకము, శర్మ, వర్మవంటిది, ఉదా.లింగోజు.

ఓజస్తేజో ద్యుతిధరః ప్రకాశాత్మా ప్రతాపసః|
బుద్ధఃస్సష్టాక్షరో మన్త్రః చన్ద్రాంశు ర్భాస్కరద్యుతిః||

సూర్యతనయుఁడు - 1.శని, 2.కర్ణుడు.
సూర్యతనయ - యమున.
యమున - 1.యమునానది, 2.పార్వతి, వికృ.జమున.

హరి - 1.విష్ణువు, 2.ఇంద్రుడు(హరిహయుఁడు - ఇంద్రుడు),  3.సూర్యుడు, 4.చంద్రుడు, 5.యముడు, 6.గుఱ్ఱము, 7.కోతి, 6.పాము, 9.గాలి, 10.కప్ప, 11.చిలుక, 12.బంగారువన్నె.
కైటభజిత్తు - వెన్నుడు, హరి.
వెన్నుఁడు - విష్ణువు, సం.విషుః.
విష్ణువు - విశ్వమంతట వ్యాపించి యుండువాడు, వెన్నుడు.
వెన్నునంటు - అర్జునుడు (వెన్నుని + అంటు = కృష్ణుని మిత్రము).
హరిదశ్వుఁడు - సూర్యుడు, వ్యు.పచ్చగుఱ్ఱములు కలవాడు. 

హరిప్రియ - 1.లక్ష్మి, 2.భూమి, 3.తులసి, 4.ఏకాదశి.
బృంద -
తులసి(తొళసి - తులసి), హరిప్రియ.
హరివాసరము - ఏకాదశి (వాసరము - దినము).
హరేః ప్రియా హరిప్రియా - హరికి ప్రియురాలు.  

నారాయణుఁడు - 1.విష్ణువు, 2.సూర్యుడు, 3.చంద్రుడు, 4.శివుడు, 5.అగ్ని, 6.బ్రహ్మ, వ్యు.సముద్రము లేక జనసమూహము స్థానముగా గలవాడు.
నారాయణి - 1.లక్ష్మి, 2.పార్వతి.

అజుఁడు - 1.బ్రహ్మ, 2.విష్ణువు, 3.శివుడు, 4.మన్మథుడు, 5.ఇక్ష్వాకు వంశమునకు చెందిన ఒక రాజు.
అజాండము - బ్రహ్మాండము. 

ఉపరాగము - 1.సూర్యాది గ్రహణము, 2.వ్యసనము, దుర్వ్యసనము, 3.అన్యాయము.

ఉపరాగో గ్రహః -
ఉపరజ్యేతే సూర్యచంద్ర మసావనేన ఉపరాగః, రంజరాగే - సూర్యచంద్రులు దీనిచేత రాగమును బొందింపఁబడుదురు.
గృహ్యేతే సూర్యాచంద్రమసావనేన గ్రహః - గ్రహ ఉపాదానే. దీనిచేత సూర్యచంద్రులు గ్రహింపఁబడుదురు. ఈ రెండు గ్రహణము పేర్లు.

గ్రహరాజు - 1.సూర్యుడు, 2.చంద్రుడు.  

గ్రహణము - 1.రాహు కేతువులు సూర్యచంద్రులను పట్టుట, 2.గ్రహించుట, 3.బుద్ధి, (భౌతి.) గ్రహమునకు వేరు గ్రహము అడ్డువచ్చి కంపించకుండుట. (Eclipse), (భూగో.) భూమియొక్క కక్ష్య, చంద్రుని యొక్క కక్ష్య, రెండు బిందువుల (రాహుకేతువుల)లో కలియును. ఆ రెండింటిలో ఏదైన ఒక బిందువు భూమికి తిన్నగా వెనుకగాని ముందుగాని, భూమికిని సూర్యునకును మధ్యగాని, వెనుకగాని వచ్చినచో గ్రహణము కలుగును. ఆకాశన పట్టే గ్రహణమంతా చూసేదే.
బుద్ధి -
బుద్ధి, మతి, సం.బుద్ధిః (గృహ.)తెలివి తేటలు(Intelligence)
కక్ష్య - (భూమి.) భూమి సూర్యుని చుట్టు పూర్తిగా తిరుగుట.

గ్రహకల్లోలము - రాహుగ్రహము.

గ్రహము - 1.రాహుగ్రహము, 2.అనుగ్రహము, 3.చెర, 4.యుద్ధప్రయత్నము, 5.పిశాచము, 6.సూర్యాది నవగ్రహములు (సూర్యుడు, చంద్రుడు, అంగారకుడు, బుధుడు, బృహస్పతి, శుక్రుడు, శని, రాహువు, కేతువు), (భౌతి.) ఆకాశములో సూర్యునిచుట్టు తిరుగుచు స్థిరముగా కాంతిని వెదచల్లెడు ఖగోళరాశి (Planet).

గ్రహపతి - సూర్యుడు.

సూర్యగ్రహణము - రాహుకేతువు లలో నేదైన ఒక బిందువు భూమికి వెనుకగా వచ్చినచో సూర్యకిరణములు భూమిపై సోకక, తగులనప్పుడు సూర్యగ్రహణము కలుగును.

అంగుళీయాకారము - (ఖగో.) ఉంగరమువంటి ఆకారము, వర్తులా కారము (Annular). ఉదా.అంగుళీయ కాకార సూర్యగ్రహణము, చంద్రుని ఛాయ సూర్యబింబ మధ్య భాగమును గప్పగా చుట్టును వెలుతురు కనిపించు సూర్యగ్రహణము.

అజుఁడు వాని శిరము నంబరవీథిని,
గ్రహము సేసి పెట్టి గారవించె;
వాఁడు పర్వములను వైరంబు దప్పక
భానుచంద్రములను బట్టుచుండు.
భా||
బ్రహ్మదేవుడు రాహువు శిరస్సును ఆకాశంలో ఒక గ్రహంగా నిలిపి గౌరవించాడు. ఆ రాహుగ్రహము సూర్యచంద్రులకు నిత్యవైరి కనుక పగ వదలకుండా అమావాస్య పూర్ణిమలలో సూర్యచంద్రులను నేటికీ అడ్డగిస్తూ ఉండి, వారిపై దాడిచేయుటకు సదా ప్రయత్నిస్తు ఉంది.  

రాహువు, కేతువుల గ్రహ బాధల వల్ల సూర్యచంద్రునికి గ్రహణాలు ఉన్నాయి. చంద్రునికి వృద్ధిక్షయాలు ఉన్నాయి.

2. రాజు - 1.రేడు, రాచవాడు, 2.ఇంద్రుడు, 3.చంద్రుడు.
ఱేఁడు -
దొర, మగడు, అధిపతి.
దొర - 1.రాజు, 2.సేనాపతి, 3.యోధుడు, విణ.1.గొప్పవాడు, 2.సమానుడు.
మగడు - 1.పురుషుడు, 2.భర్త, 3.రాజు, 4.శూరుడు.
అధిపతి - 1.ప్రభువు, అధిపుడు, 2.తలలోని ఒక భాగము (దీనికి గాయము తగిలిన తోడనే వ్యక్తి మరణించును).
అధిపుడు -
1.ప్రభువు, అధిపతి.
అధిభువు - అధిపతి, రాజు, నాయకుడు.
రావు - అధిపతి, రాజు, సం.రాజా.
రాయఁడు - రాజు, రాయలు, సం.రాజా.

క్షత్రియుఁడు - రాచవాడు; రాట్టు - రేడు; స్వారాట్టు - ఇంద్రుడు.
క్షత్త్రము - 1.క్షత్త్రియ కులము, 2.శరీరము, 3.ధనము, 4.నీరు.
ఇంద్రుఁడు - 1.దేవతలరాజు, 2.సమాసోత్తర పదమైన శ్రేష్థుడు, ఉదా. రాజేంద్రుడు. విష్ణువు ముఖము నుండి అగ్నితో కలిసి ఇంద్రుడు పుట్టెను.
చంద్రుడు - నెల, చందమామ.  

వర్మ - క్షత్రియులు నామాంతరమున పెట్టుకొను గుర్తు. (శర్మ గుప్త మొదలగునవి వలె.)

రాజకము - 1.రాజసమూహము, 2.క్షత్రియ జాతి సమూహము. 

క్షత్రియాణి - క్షత్రియ స్త్రీ, రూ.క్షత్రియ, క్షత్రియిక.
క్షత్రియి - క్షత్రియుని భార్య.
దొరసాని - రాణి; రాణి - రాజ్ఞి, భార్య; రాజ్ఞి - రాణి.
దేవి - 1.పార్వతి, 2.రాణి.
దేవేరి - 1.దేవి, 2.దొరసాని, రూ.దేవెరి, సం.దేవేశ్వరీ. 

సోముడు - 1.చంద్రుడు, 2.శివుడు, 3.కుబేరుడు, 4.వాయువు. చంద్రుడు - నెల, చందమామ.
నెలచూలి - బుధుడు, నెలపట్టి, వ్యు.చంద్రుని కుమారుడు.
నెలతాలుపు - శివుడు, చంద్రశేఖరుడు.
చంద్రశేఖరుఁడు - 1.శివుడు 2.నెలతాలుపు.

సహస్రాక్షో విశాలాక్ష స్సోమో నక్షత్రసాధకః,
చంద్ర స్సూర్య శ్శనిః కేతు ర్గ్రహో గ్రహపతి త్వరః. - 38శ్లో 

చంద్రుడు - నెల, మాసము.
నెల -
1.మాసము, 2.చంద్రుడు, 3.పున్నమ, 4.స్థానము, 5.కర్పూరము.
మాసము - నెల (చైత్రము, వైశాఖము, జ్యేష్ఠము, ఆషాఢము, శ్రావణము, భాద్రపదము, ఆశ్వయుజము, కార్తీకము, మార్గశీర్షము, పుష్యము, మాఘము, ఫాల్గునము అని 12 తెలుగు మాసములు). మాష పరిమాణము.
పున్నమ - పూర్ణిమ, సం. పూర్ణిమా, ప్రా. పుణ్ణమా.
స్థానము - 1.చోటు, ఉనికి 2.విలుకాని యుద్ధ మప్పటి నిలికడ.

కర్పూరము - ఘనసారము, కప్పురము.
ఘనసారము -
1.కర్పూరము, 2.నీరు, 3.పాదరసభేదము.
ఘనరసము - 1.నీరు, 2.కర్పూరము, 3.చల్ల, 4.చెట్టుబంక.
హిమవాలుక - కప్పురము, కర్పూరము.
జైవాతృకము - 1.కర్పూరము, 2.కందకము, 3.ఇనుపగద.
జైవాతృకుఁడు - 1.చంద్రుడు, 2.పంటకాపు, 3.వైద్యుడు(జీవదుఁడు - వైద్యుడు), విణ.దీర్ఘాయువు కలవాడు.

ఆయుష్మంతుడు - దీర్ఘ కాలము జీవించువాడు, చిరంజీవి.
చిరజీవి -
1.చిరకాలము జీవించువాడు, వి.1.కాకి, 2.విష్ణువు, 3.చిరంజీవి, 4.చిరాయువు, 5.వేలుపు.
దీర్ఘాయువు - కాకి, విణ. చిరకాలము బ్రతుకువాడు.

జైవాతృక స్స్యా దాయుష్మాన్ -
జీవతి చిరకాల మితి జైవాతృకః. జీవ ప్రాణధారనే. - అనేకకాలము బ్రతుకువాఁడు.
అధిక మాయు రస్యాస్తీ త్యాయుష్మాన్ త. - అధికమైన ఆయుస్సు గలవాఁడు. ఈ రెండు దీర్ఘాయుష్మంతుని పేర్లు.

శర్వరీ దీపకశ్చంద్రః - ప్రభాతోదీపకో రవిః |
త్రైలోక్య దీపకోధర్మ - స్సుపుత్రః కులదీపకః ||
తా.
చంద్రుఁడు రాత్రి(శర్వరి - రాత్రి)ని ప్రకాశింపఁ జేయును, సూర్యుఁడు పగటినిఁ ప్రకాశింపఁజేయును, ధర్మము మూడులోకములను ప్రకాశింప జేయును, సుపుత్రుండు కులమును ప్రకాశింపఁజేయును. – నీతిశాస్త్రము

నెలచూలి - బుధుడు, నెలపట్టి, వ్యు.చంద్రుని కుమారుడు.
నెలతాలుపు -
శివుడు, చంద్రశేఖరుడు.

నెల మేపరి - రాహువు.
సోపపవుఁడు -
రాహువుచే పట్టబడినవాడు (చంద్రుడు లేక సూర్యుడు).

రాహుగ్రస్తే త్విన్దౌ చ పూష్టి చ సోపప్లవోప రక్తౌ ద్వౌ -
ఉపప్లవేన ఆకులతయా సహవత్త ఇతి సోపప్లవః - ఉపప్లవముతోఁ గూడినవాఁడు.
ఉపరజ్యతే ఉపరమతే వ్యాపారాదిత్యువరక్తః – వ్యాపారము వలన నుపరతుఁ డైనవాఁడు, ఉపరజ్యత ఇత్యువరక్తః - రాహువుచేత తమోయుక్తుఁడుగాఁ జేయఁబడినవాఁడు. ఈ రెండు రాహుగ్రస్తులైన సూర్యచంద్రుల పేర్లు.     

సకలజన ప్రియత్వము నిజంబు గల్గిన పుణ్యశాలి కొ
క్కొకయెడ నాపదైన దడవుండదు వేగమె బాసిపోవుగా
యకుషమూర్తియైన యమృతాంశుడు రాహువు తన్ను మ్రింగగన్
టకటక మానియుండడె దృఢస్థితి నెప్పటి యట్ల ! భాస్కరా.
తా.
చంద్రుడు తన్ను రాహువు మ్రింగినను స్థయిర్యముతో తొందరపాటు లేకుండా నుండును. అట్లే, ఎల్లరికినీ ప్రియమగువానికి ఆపద వచ్చినను ఎక్కువ కాలము బాధింపదు, అతిత్వరలోనే అతడు కోలుకొనును.

చంద్రుడు వృద్ధిపొందే పొందే పక్షము నందలి కళలచే దేవతలకూ, క్షీణ కళలచే పితృదేవతలకూ ప్రీతి కలిగిస్తూ ఉంటాడు. చంద్రుడు వృద్ధిక్షయాలకు చలించని తత్త్వాన్ని బోధించాడు.

కరుణచే చల్లనైన విష్ణువు మనస్సు నుండి చంద్రుడు జన్మించెను. అతడు నీటికి, అన్ని ఓషధులకు, బ్రహ్మణులకు రక్షకుడు.

చందిరుడు - చంద్రుడు; చంద్రముఁడు - చంద్రుడు.
చంద్రము -
1.కర్పూరము, 2.నీరు 3.బంగారు.
చంద్రకి - 1.నెమలి, 2.కౌజు.
నెమలి - మయూరము, రూ.నెమ్మిలి(నెమ్మలి).
కౌఁజు - కపుఁజుపిట్ట, సం.కపింజలః.
నెమ్మి - 1.ప్రేమ 2.నెమ్మది 3.సంతోషము 4.క్షేమము 5.నెమిలి, వై.వి. 1.తినాసవృక్షము 2.బండిచక్రము కమ్మి, సం.నేమిః.
నెమ్మిరౌతు - కుమారస్వామి.
కుమారస్వామి - స్కందుడు, శంకరుని పుత్త్రుడు, దేవసేనాపతి, వికృ. కొమరుసామి.

శివుడు - ఈశ్వరుడు, ముక్కంటి.
ఈశ్వరుఁడు -
1.శివుడు, 2.పరమాత్మ, విణ.శ్రేష్ఠుడు.
ముక్కంటి - త్రిలోచనుడు, శివుడు.
త్రిలోచనుఁడు - శివుడు, ముక్కంటి.
ముక్కంటిచెలి - కుబేరుడు.
శ్రేష్ఠుడు - కుబేరుడు, విణ. మేలిమి బొందినవాడు.
కుబేరుఁడు - ఉత్తరదిక్పాలకుడు, ధనదుడు, రావణుని అన్న.

లిబ్బిదొర - శ్రీదుడు(శ్రీదుఁడు - కుబేరుడు), కుబేరుడు.
లిబ్బిపడఁతి -
లక్ష్మి. (పడఁతి - స్త్రీ, రూ.పణఁతి.)
లిబ్బి - 1.పాతర, 2.రాశి, 3.నిధి, 4.ప్రోగు, ధనము.

ధనదుఁడు - కుబేరుడు, విణ.దాత(దాత - ఇచ్చువాడు).
ధనాధిపుఁడు -
కుబేరుడు. 

దాతదరిద్రః కృపణోధనాఢ్యః, పాపీచిరాయుస్సు కృతీగతాయుః|
రాజాకులీన స్సుకులీనసేవ్యః, కలౌయుగే షడ్గుణ మాశ్రయంతి|
తా.
దాతయైనవాఁడు దరిద్రుఁడౌట, లోభి ధనాఢ్యుడౌట, పాపి ధీర్ఘాయుష్మ తుడౌట, పుణ్యాత్ముఁడు అల్పాయుష్కుండౌట, హీనకులుడు రాజౌట, శ్రేష్ఠకులుడు సేవకుడౌట, ఈ యాఱు(6)గుణములు కలియుగమునందు కలిగియున్నది. - నీతిశాస్త్రము 

రొక్కపుదొర - కుబేరుడు.
రొక్కము -
1.నగదు, 2.చేతివెల, 3.సమూహము, సం.ఋక్థమ్.
నగదు - నాణెము రూపమైన సొమ్ము, (అర్థః.) రొక్కము, సొమ్ము, పైకము, ద్రవ్యము.
సొమ్ము - 1.స్వము, 2.ధనము, 3.ఆభరణము, 4.గోధనము, 5.అధీనవస్తువు.
స్వము - 1.ధనము, 2.తాను, విణ.తనది.
పైకము - ధనము, సం.వి.కోకిలగుంపు.
ద్రవ్యము - 1.ధనము, 2.వస్తువు.
ద్రవ్యము - (అర్థ.) 1.క్రయవిక్రయ కార్యములలో వినిమయమునకు ఉపయుక్తమగునట్టిది (Money), 2.ప్రభుత్వామోదము కలిగిన ఏదైన వస్తువు, 3.(భౌతి.) పదార్థము (Matter).

దొర - 1.రాజు, 2.సేనాపతి, 3.యోధుడు, విణ.1.గొప్పవాడు, 2.సమానుడు.

అర్థాగృహేనివర్తంతే శ్మశానే మిత్ర బంధవాః|
సుకృతం దుష్కృతం చవగచ్ఛంత మనుగచ్ఛతి|| 
తా.
ద్రవ్యమును సంపాదించి ధర్మము సేయక దాచినను లోకాంతర గతుండౌనపు డాద్రవ్యము గృహమందుండును, వాని వెంటరాదు. పుత్త్రమిత్త్ర బాంధవులు శ్మశాన పర్యంతము వత్తురు కాని వెంటరారు, పుణ్యపాపములు రెండును వెంట వచ్చును. కనుక ధర్మమే చేయ వలెయును. - నీతిశాస్త్రము

వాయువు - (భూగో.) గాలి యొక్క చలనము, సం.వి.గాలి.
గాలిచూలి -
1.భీముడు, 2.ఆంజనేయుడు, 3.అగ్ని.
గాలినెచ్చెలి - అగ్ని.

మారుతము - వాయువు.
మారుతి - 1.స్వాతీనక్షత్రము, 2.భీమసేనుడు, 3.హనుమంతుడు.

కరువలి - గాలి.
కరువలిపట్టి (గాలిచూలి) -
1.భీముడు, 2.ఆంజనేయుడు.
కరువలివిందు - వాయుసఖుడు, అగ్ని.

విధువు - 1.చంద్రుడు, 2.విష్ణువు, 3.బ్రహ్మ, 4.శివుడు.
విధాత -
1.బ్రహ్మ, 2.మన్మథుడు.

నారాయణుఁడు - 1.విష్ణువు, 2.సూర్యుడు, 3.చంద్రుడు, 4.శివుడు, 5.అగ్ని, 6.బ్రహ్మ, వ్యు.సముద్రము లేక జనసమూహము స్థానముగా గలవాడు.
నారాయణి - 1.లక్ష్మి, 2.పార్వతి.

3. అంగారకుడు - నవగ్రహములలో కుజుడు(Mars).
కుజుడు - 1.నరకాసురుడు, వ్యు.భూమికి పుట్టినవాడు 2.అంగారకుడు.
భౌముఁడు - 1.అంగారకుడు, 2.నరకాసురుడు, వ్యు.భూమికి పుత్రుడు.
భూమిజుడు - 1.అంగారకుడు 2.నరకాసురుడు.
నేలపట్టి(బిడ్డ) - 1.అంగారకుడు 2.నరకాసురుడు.
లోహితాంగుఁడు - అంగారకుడు.
మాహేయుఁడు - 1.అంగారకుడు, 2.నరకాసురుడు.

దుస్స్వప్నహంతా దుర్ధర్షో దుష్టగర్వ విమోచకః,
భరద్వాజకులోద్భూతో భూసుతో భవ్యభూషణః.

అఙ్గారకః కుజో భౌమో లోహితాఙ్గో మహీసుతః. :
అంగతి గచ్ఛతీత్యంగారకః, అగి గతౌ - సంచరించువాఁడు.
అంగాని అరయతి పీడయతీతి వా, అర పీడనే - శరీరములను పీడించువాఁడు.
అంగీరవర్ణత్వా దంగారకః - నిప్పువంటి వర్ణము గలవాఁడు.
కౌ పృథివ్యాంజాతః కుజః, నీప్రాజదుర్భావే - భూమియందుఁ బుట్టినవాఁడు.
భూమేరపత్యం భౌమః - భూమికొడుకు.
లోహితమంగం యస్యసః లోహితాంగః - ఎఱ్ఱని శరీరకాంతిగలవాఁడు.
మహ్యాః సుతః మహీసుతః - భూమికొడుకు. ఈ ఐదు అంగారకుని పేర్లు.

అత ఊర్ద్వమంగారకో (అ)పి యోజన లక్షద్వితయ ఉపలభ్యమానస్త్రిభిస్త్రిభిః వక్ష్యైరేకైకశో రాశీన్ ద్వాదశానుభుంక్తే యది న వక్రేణాభివర్తతే ప్రాయేణా శుభగ్రహో (అ)ఘశంసః  

లోహితాంగుఁడు - అంగారకుడు.
లోహితకము -
1.రక్తచందనము, 2.సింధూరము, 3.నెత్తురు.
లోహితాస్యుఁడు - హరిశ్చంద్ర నృపాలుని కొమరుడు, రూ.రోహితాస్యుడు. (లౌహితాశ్వుడని కొందరు).
రోహితాశ్వుఁడు-1.అగ్ని,2.హరిశ్చంద్రుని కొడుకు, రూ.1.రోహితాశ్వుడు, 2.లోహితాస్యుడు.

మాహేయి - గోవు.
గోవు -
1.ఆవు, 2.భూమి, 3.కిరణము, 4.స్వర్గము, 5.సూర్యుడు.
మాహేయుఁడు - 1.అంగారకుడు, 2.నరకాసురుడు.

విశ్వ - భూమి.
విశ్వంభరుఁడు -
విష్ణువు.
విష్ణువు - విశ్వమంతట వ్యాపించి యుండువాడు, వెన్నుడు.
వెన్నుఁడు - విష్ణువు, సం.విషు.

భూ - భూమి. భూమి - నేల, చోటు, పృథివి, (భూగో.) భూగోళములోని వాయువు నీరు కానటువంటి దృఢమైన పదార్థము, నేల.
భూమిజుఁడు -
1.అంగారకుడు, 2.నరకాసురుడు.

నేల - 1.భూమి, 2.ప్రదేశము, 3.దేశము.
నేలచూఁలి -
భూపుత్రి.
భూమిజ - సీత, వ్యు.భూమి నుండి జన్మించినది.
నేల వేలుపు - భూసురుడు; భూసురుఁడు - నేలవేలుపు, బ్రాహ్మణుడు.

మహి - పుడమి, భూమి.
పుడమి -
భూమి, సం.పృథ్వీ.
పృథివి - పృథ్వి, భూమి, వ్యు.పృథు చక్రవర్తిచే చక్కచేయబడినది, విశాలమైనది.
పృథువు - గొప్పది, వి.ఒక రాజు.

పార్థివుఁడు - రాజు, వ్యు.పృథివి కలవాడు.
పార్థుఁడు -
1.రాజు, 2.అర్జునుడు.
రాజు - 1.రేడు, రాచవాడు, 2.ఇంద్రుడు, 3.చంద్రుడు.
ఱేఁడు - దొర, మగడు, అధిపతి.
క్షత్రియుఁడు - రాచవాడు.
దొర - 1.రాజు, 2.సేనాపతి, 3.యోధుడు, విణ.1.గొప్పవాడు, 2.సమానుడు.
మగఁడు - 1.పురుషుడు, 2.భర్త, 3.రాజు, 4.శూరుడు.
అధిపతి - 1.ప్రభువు, అధిపుఁడు, 2.తలలోని ఒక భాగము (దీనికి గాయము తగిలిన తోడనే వ్యక్తి మరణించును).
ఇంద్రుఁడు - 1.దేవతలరాజు, 2.సమాసోత్తర పదమైనపుడు శ్రేష్ఠుడు, ఉదా.రాజేంద్రుడు.
చంద్రుఁడు - నెల, చందమామ.
అర్జునుఁడు - 1.పాండవులలో మూడవవాడు, 2.కార్తవీర్యాజునుడు, 3.తల్లికి ఒకడే కొడుకైనవాడు. 

బల్లిదుడైన సత్ప్రభువు పాయకయుండినగాని రచ్చలో
జిల్లరవారు నూరుగురు సేరినఁ (తే)దేజముగల్గ దెయ్యెడన్
జల్లని చందురుం డెడసి సన్నపుజుక్కలు కోటియున్న రం
జిల్లునె న్నెలల్ జగము చీకటులన్నియు బాయ! భాస్కరా.
తా.
భాస్కరా! చుక్కలెన్ని(మిక్కిలి చిన్నవగు నక్షత్రములు కోటి సంఖ్యలో) వుండి ప్రకాశించినను చీకటితొలగదు. వానికి తోడుగా చల్లని కిరణములుగల చంద్రుడున్నప్పుడే, లోకమున చీకటి లేకుండా నుండును. అట్లే బలవంతుడగు మంచిరాజు(నరపాలుఁడు – రాజు) సభ యందు విడువక ఉంటేనేగాని సభ ప్రకాశింపదు, సాధారణ జనులెందరుండినను ప్రయోజనము లేదు.

ఐలుఁడు - 1.పురూరవ చక్రవర్తి, 2.అంగారకుడు, Mars 3.అందగాడు.

ౙమీను - భూమి.
ౙమీందారి -
జమీందారుని వశమున నుండు భూమి.
ౙమీందారు - 1.భూమి కలవాడు, 2.రాజునకు శిస్తు చెల్లించు ఒక అధికారి.

మంగళుఁడు - కుజుడు.
మంగళ -
పార్వతి.
మంగళదేవత - లక్ష్మి.

మహీసుతో మహాభాగో మంగళో మంగళప్రదః,
మహావీరో మహాశూరో మహాబలపరాక్రమః.

కర్షకుఁడు 1.దున్నుకొని బ్రతుకువాడు 2.ఈడ్చువాడు, సం.వి.కుజుడు.
కార్షుఁడు -
దున్నుకొని బ్రతుకువాడు.
కృషికుఁడు - దున్నువాడు, వ్యవసాయి.
కృషీవలుఁడు - కృషికుడు, వ్యవసాయము చేయువాడు, వ్యవసాయ దారుడు, రైతు, కర్షకుడు, సేద్యగాడు (Cultivator).
రైతు - సేద్యకాడు; సేద్యకాఁడు - కృషీవలుడు.
సేద్యము - కృషి, వ్యవసాయము, సం.సేత్యమ్.
కృషి - సేద్యము, వ్యవసాయము. వ్యవసాయము - ప్రయత్నము, కృషి.
పంట - 1.పండుట, 2.కృషి.
పంటవలతి - భూమి.

ప్రతి చోటా కృషికి స్థానం ఉంటుంది. చూడకపోవుట వలన కృషి కూడ నశించిపోవును. కృషితో సమానమైన ధర్మము, వ్యవసాయముతో సమానమైన వాణిజ్యము లేదు.

అంశకుడు - 1.దాయాది, జ్ఞాతి, 2.పాలికాపు.
జ్ఞాతి -
1. దాయాది, 2.తండ్రి.(సగోత్రుఁడు - దాయ.)
పాలికాపు - 1.పాలేరువాడు, 2.భాగస్థుడు, (వ్యవ.) కొంత పాలు ఫలసాయమును పుచ్చుకొని తనతోపాటు పనిచేయుట కొప్పుకొనిన రైతు, (Sharing partner).  
పాలేరు - పాలికాపు. పాలికాపు కండల్లో ధనమున్నదిరా!

రెడ్డి - కాపువారి పట్టపు బేరు(పేరు).  
(ౘ)చౌదరి - గ్రామమునకు పెత్తనకాడగు కాపు, (కమ్మవారి పేర్లలో చివరిభాగము) రూ.చవుదరి, సం.చతుర్.

త్రాణము - కాపు, రక్షణము, విణ.కావబడినది, రూ.త్రాతము.
కాపు -
1.కాపుగడ, రక్షణము, 2.కాయలు కాచుట.
త్రాత - కాచువాడు.
కా(ౘ)చు - 1.(కాయ) కాచు, 2.(ఎండ) కాయు, 3.రక్షించు, 4.ఓర్పు, సహించు, 5.ఎదురుచూచు.
కాపాడు - రక్షించు; రక్షణ - (గృహ.) కాపాడుట, (Protection).
సాఁకు - కాపాడు, పెంచు; పెంచు - క్రి.పోషించు.
పాలించు - 1.ఏలు, 2.రక్షించు.
ఏలు - 1.పరిగ్రహించు, 2.పాలించు.
కాపరి - (కాపు+అరి) రక్షకుఁడు, ఉదా.పసులకాపరి.
రక్షకుఁడు - రక్షించువాడు. 

Who is brave?
One who protects those in fright.

గోపుఁడు - రక్షించువాడు, వి.1.రాజు, 2.గొల్లవాడు, (చరి) మౌర్య కాలమునాటి గ్రామాధికారి, (అయిదింటి పైగాని, పదింటిపైగాని అధికారము కలిగి గ్రామములలోని భూముల ఆదాయ వ్యయములను, జనాభాను, దానవిక్రయముల జాబితాలను తయారుచేయుట, ప్రజల ఆర్థిక సాంఘిక పరిస్థితుల వివరములను గ్రహించుట యాతని ముఖ్య కర్తవ్యములై యుండెను.)
గోపాలుఁడు - 1.గొల్ల, 2.శ్రీకృష్ణుడు, 3.రాజు, 4.శివుడు.
గొల్ల1 -
1.గొల్లజాతి, 2.పాడి పసరముల మేపి పాలమ్మి జీవించు జాతి, సం.గోపాలః.
గొల్ల2 - 1.ద్వారపాలకుడు, 2.కోశాగారమును కాపాడువాడు.
కాటిపాఁపడు - గొల్లవాడు, 2.కాటికాపరి.
కాటిఱేఁడు - శివుడు, రూ.కాట్రేడు.  

ఏడుగడ - (ఏడు+కడ) గురువు, తల్లి, తండ్రి, పురుషుడు, విద్య, దైవము, దాత అని ఏడువిధము లైన రక్షకము,  రూ.ఏడ్గడ.

కృషితోనాస్తి దుర్భిక్షం - జపతోనాస్తి పాతకం|
మౌనేన కలహంనాస్తి - నాస్తిజాగరతో భయమ్||
తా.
కృషి చేసుకొనువానికి కఱవులేదు, జపము జేసికొనువానికి పాపము(పాతకం - మహాపాపము (పంచ మ హా పాతకములు: స్వర్ణపేయము, సురాపానము, బ్రహ్మహత్య, గురుపత్నీ గమనము, ఇవి చేయువారి తోడి సహవాసము)లేదు, మౌనముతో నున్నవానికి కలహము(కలహము - సమరము, వికృ. కయ్యము.)లేదు, మేల్కొని యున్నవానికి భయము లేదు. - నీతిశాస్త్రము 

వ్యవసాయో వ్యవస్థానః సంస్థానః స్థానదో ధ్రువః|
పరర్థిః పరమస్పటః తుష్టః పుష్ట శ్శుభేక్షణః||

చరుఁడు - 1.వేగులవాడు, 2.అంగారకుడు.
గూడచారి -
వేగులవాడు, ఇతర దేశముల రహస్యములను తెలిసికొనుటకు నియమింపబడినవాడు.
గూఢపురుషుడు - వేగులవాడు, గూఢచారుడు.
అనిరుద్దుఁడు - 1.అడ్డగింప బడనివాడు, 2.లొంగనివాడు, వి.1.గూఢచారుడు, 2.ప్రద్యుమ్నుని కొడుకు, 3.విష్ణువు, 4.శివుడు.
విశ్వకేతువు - అనిరుద్దుడు, వ్యు. పెక్కుధ్వజములు కలవాడు.

పారిషదుఁడు - 1.శివభటుడు, 2.రాజున కనుచరుడు, 3.సభ్యుడు.
భృంగి -
శివభృత్యులలో నొకడు.
అనుచరుఁడు - 1.సహాయుడు, 2.భృత్యుడు(సేవకుడు, పనివాడు).
సహాయుఁడు - 1.తోడగువాడు, 2.స్నేహితుడు.
సభ్యుఁడు - 1.సభ యందుండువాడు, మంచివాడు.

4. బుధుఁడు - 1.ఒక గ్రహము(Mercury), 2.విద్వాంసుడు, 3.వేలుపు.

రౌహిణేయో బుధ స్సౌమ్యః :
రోహిణ్యాః అప్యతం రౌహిణేయః. - రోహిణీదేవి కోడుకు.
బుధ్యతే సర్వమితి బుధః - బుధ అవగమనే - సర్వము నెరింగినవాఁడు.
సోమస్యాపత్యం సౌమ్యః - చంద్రుని కొడుకు. - ఈ మూడు 3 బుధుని పేర్లు.

రౌహిణేయుడు - 1.బలరాముడు, 2.బుధుడు.
బలుఁడు -
బలరాముడు, విణ.బలము గలవాడు.
ఏకకుండలుఁడు - 1.బలరాముడు, 2.కుబేరుడు, 3.ఆదిశేషుడు.
తాటిపడగవాఁడు - 1.బలరాముడు, 2.భీష్ముడు.
హలాయుధుఁడు - బలరాముడు. 
నాగఁటిజోదు - బలరాముడు, హలాయుధుడు.
హలి - 1.నాగలి, 2.బలరాముడు, 3.పొలముదున్నువాడు.
నాఁగలి - దున్ను సాధనము, లాంగలము, రూ.నాఁగెలు, నాఁగేలు, సం.లాంగులః.
లాంగులము - నాగలి; హాలము - నాగలి, రూ.హలము.
హలము - నాగలి, రూ.హాలము.
హలికుఁడు - పొలముదున్నువాడు, రూ.హాలికుడు.
హాలికుఁడు - హలికుడు. 

నాఁగటి (ౘ)చాలు యతివ(అతివ - స్త్రీ) - సీత. 

హల్య - నాగళ్ళ సమూహము.
నాఁగటిదుంప -
పణత.
నాఁగటిచిప్ప - పణత, నాగలిదుంప.

రోహిణి -1.నాల్గవ నక్షత్రము, 2.తొమ్మిదేండ్ల కన్యక, 3.బలరాముని తల్లి.
రోహిణీపతిః -
రోహిణి చంద్రుని ప్రియపత్ని, ప్రకృతి కళ వల్ల అవతరించినది. అసమాన్య అందగత్తె అయిన రోహిణి పట్ల చంద్రుడు పరమప్రీతి గలవాడు.

ఆత్రేయగోత్రజో త్యంతవినయో విశ్వపావనః,
చాంపేయపుష్ప సంకాశచరణ శ్చారుభూషణః.

ఉశనసా బుధో వ్యాఖ్యాతః తత ఉపరిష్టాద్ద్విలక్షయోజనతో బుధః సోమసుత ఉపలభ్యమానః ప్రాయేణ శుభకృత్ యదార్కాద్వృతిరిచ్యేత తదాతి వాతాభ్రప్రాయా - నావృష్ట్యాదిభయమాశంసతే   

బుధుఁడు - 1.ఒక గ్రహము(Mercury), 2.విద్వాంసుడు, 3.వేలుపు.
విబుధుఁడు - విద్వాంసుడు.
విద్వాంసుఁడు - చదువరి, విణ.ఎరుకగలవాడు.
ౘదువరి - విద్వాంసుడు; బుద్ధుడు - 1.బుద్ధదేవుడు, 2.విద్వాంసుడు. 
వేలుపు - దేవత(దేవత -వేలుపు), దేవతాస్త్రీ, 2.జ్యోస్యము.

త్రిదశుఁడు - వేల్పు, వ్యు.ముప్పది యేండ్లు వయస్సుగా గలవాడు.
త్రిదివేశుఁడు -
వేలుపు; సుపర్వుఁడు - వేలుపు.
త్రిదివము - స్వర్గము.

విద్వాంసో యోగనిష్ఠాశ్చ- జ్ఞానినో బ్రహ్మవాదినః |
తన్ముక్తిం నైవ తే అపశ్యన్ పశ్యంతః శాస్త్ర సంచయాన్ ||

సుముఖుఁడు - విద్వాంసుడు, విణ.ప్రసన్నుడు.
నేరిమి -
సామర్థ్యము, రూ.నేరుపు, నేర్మి, నేర్పు Skill.
సామర్థ్యము - 1.నేర్పు, యోగ్యత, (భౌతి.) పనిచేయు రేటు (Power) (గృహ.) బలము, సత్తువ.
యోగ్యత - అర్హత.
బలము - 1.సత్తువ, 2.సైన్యము.
సత్తువ - దేహబలము, సం.సత్యమ్. 

విచక్షణుఁడు - విద్వాంసుడు, సం.విణ.నేర్పరి.
నిష్ణాతుఁడు - నేర్పరి; చతురిమ - నేర్పరి.
ప్రవీణుఁడు - నిపుణుడు; నిపుణుఁడు - నేర్పరి. 

వేదవి ద్వేదతత్త్వజ్ఞో వేదాంతజ్ఞాన భాస్వరః,
విద్యావిచక్షణో విభు ర్విద్వత్ప్రీతికరో బుధః.

ధీమంతుఁడు(ధీ - బుద్ధి) - 1.బుద్ధిమంతుడు, 2.విద్వాంసుడు.
ధీరుఁడు - విద్వాంసుడు, విణ.1.ధైర్యము గలవాడు, 2.స్వాతంత్యము కలవాడు. విపశ్చితుఁడు - విద్వాంసుడు; సుధి - విద్వాంసుడు.

కృతి - 1.ప్రబంధము, సప్తసంతానములలో ఒకటి, చదువరి, విన.నేర్పరి.
కృతికర్త - గ్రంథము రచించినవాడు, కవి.
కృతహస్తుఁడు - 1.నేర్పరి, 2.గురితప్పక వేయువాడు.

కవి - 1.కావ్యకర్త, 2.శుక్రుడు Venus, 3.వాల్మీకి, 4.నీటికాకి.

స్వగృహే పూజ్యతే మూర్ఖః స్వగ్రామేపూజ్యతే ప్రభుః|
స్వదేశే పూజ్యతే రాజా విద్వ్వన్ సర్వత్ర పూజ్యతేః ||
తా.
మూర్ఖుఁడు తన యింటియందును, ప్రభువు స్వగ్రామ మందును, రాజు తన రాజ్యమందును గొనియాడబడును, విద్వాంసుఁడు సకల దేశములయందు పూజింపఁబడును. - నీతిశాస్త్రము

సత్యవాస స్సత్యవచాః శ్రేయసాంపతి రవ్యయః,
సోమజ స్సుఖదః శ్రీమాన్ సోమవంశప్రదీపకః.

సౌమ్యుఁడు - బుధుడు, విణ. 1.తిన్ననివాడు, 2.ఒప్పినవాడు.
సౌమ్యము -
మృదుత్వము(Soft). సౌమ్యగంధ - గులాబిపువ్వు.
మృదులము - మెత్తనిది, మృదువు.
మృదువు - మెత్తనిది.

బుధో బుధార్చిత స్సౌమ్య స్సౌమ్యచిత్త శ్శుభప్రదః
దృఢవ్రతో దృఢఫల శ్శ్రుతిజాల ప్రభోధకః.

తిన్న - 1.మనోజ్ఞము, 2.యుక్తము, 3.స్వస్థము, 4.ఋజువు, 5.సౌమ్యము.
మనోజ్ఞము -
1.హృద్యము, 2.అందము.
హృద్యము - మనస్సుకింపైనది, మదికి హితమైనది.
యుక్తము - కూడుకొన్నది, తగినది, వి.బార.
స్వస్థము - నెమ్మదిగా నుండునది.
ఋజువు - 1.సరళము, వంకర లేనిది, 2.ఋజువర్త నిష్కపటము.
సరళము - ఔదార్యము గలది, వంకర కానిది, రూ.సరాళము, సం.వి. (గణి.) 1.లంబము, 2.శాఖలు లేని ఋజురేఖ, (Normal), (వ్యాక.) గ, జ, డ, ద, బలు సరళములు. 

ఒప్పిదము - 1.అందము, 2.అలంకారము, 3.విధము, విణ.1.మనోజ్ఞము 2.తగినది.
అందము -
1.సౌందర్యము, చక్కదనము, 2.అలంకారము, 3.విధము, విణ. 1.చక్కనిది, 2.తగినది.
సౌందర్యము - చక్కదనము; ౘక్కదనము - 1.సౌందర్యము, 2.ఋజుభావము, రూ.చక్కన.
ౘక్కన - 1.అందము, విణ.సరియైనది.
అలంకారము - 1.అలంకరించుట, సింగారము, 2.హారాది ఆభరణము, 3.(అలం.) ఉపమానాది అలంకారములు, రూ.అలంకృతి, అలంక్రియ.
సింగారము - శృంగారము, అలంకారము, సం.శృంగారః.
శృంగారము - 1.నవరసములలో నొకటి, 2.అలంకారము, వికృ.సింగారము.
ఉజ్జ్వలము - 1.ప్రకాశించునది, 2.తెల్లనిది, 3.అడ్డులేనిది, వి.1.సింగారము, 2.శృంగారరసము, 3.బంగారు.

రమ్యము - ఒప్పిదమైనది; రమణీయము - ఒప్పిదమైనది.

(ౘ)చందు - 1.విధము, 2.అందము, 3.చంద్రుడు.
విధము -
ప్రకారము, విధి.
ప్రకారము - 1.విధము, 2.పోలిక.
పోలిక - సామ్యము; సామ్యము - సమత్వము, పోలిక.
విధి - 1.విధాత, 2.కాలము, 3.చేయుట, 4.భాగ్యము. 
విధాత - 1.బ్రహ్మ, 2.మన్మథుడు.
కర్త - బ్రహ్మ, విణ.చేయువాడు.
బ్రహ్మ - నలువ, వ్యు.ప్రజలను వృద్ధి బొందించువాడు (నవబ్రహ్మలు:- భృగువు, పులస్త్యుడు, పులహుడు, అంగిరసుడు, అత్రి, క్రతువు, దక్షుడు, వసిష్ఠుడు, మరీచి). 

కోమలికము - చక్కదనము.
కోమలి -
చక్కదనము గల స్త్రీ.
అందకత్తియ - సౌందర్యవతి, రూ.అందకత్తె.  
ఒప్పులాఁడీ - చక్కదనముగల స్త్రీ.
ౘక్కనయ్య - 1.సుందరమైనవాడు, 2.వి.మన్మథుడు.  

తుల - 1.త్రాసు, 2.పోలిక, 3.రాసులలో ఒకటి.
సాధర్మ్యము -
పోలిక.
ధర్మము - 1.పుణ్యము, 2.న్యాయము, రూ.ధర్మువు, 3.సామ్యము, 4.స్వభావము, 4.ఆచారము, 5.అహింస, 6.వేదోక్తవిధి, 7.విల్లు, (గణి) గుణము, (Property).
గుణము - 1.శీలము, 2.అల్లెత్రాడు, 3.దారము, 4.(అలం.) కావ్యగుణము.
గుణి - గుణముగలవాడు, వి.విల్లు, వ్యు.గుణము (అల్లెత్రాడు) కలది.
కావ్యగుణములు - (అలం.) శ్లేషము, ప్రసాదము, మాధుర్యము, సమత, అర్థదీపనము, ఔదార్యము, కాంతి, ఓజము, సమాధి, సౌకుమార్యము.

సౌమ్యవత్సరసంజాతః సోమప్రియకర స్సుఖీ,
సింహాధిరూఢ స్సర్వజ్ఞ శ్శిఖివర్ణ శ్శివంకరః.

వస్త్రముఖ్య స్వలంకారః, ప్రియముఖ్యంతు భోజనం|
గుణో ముఖ్యంతు నారీణాం, విద్యాముఖ్యస్తు పూరుషః||
తా.
అలంకారమునకు వస్త్రములు, భోజనమునకు ప్రీతియును, స్త్రీలకు గుణమును, పురుషులకు విద్యయును(విద్య - 1.చదువు, 2.జ్ఞానము) ముఖ్యములు. - నీతిశాస్త్రము

ఇల - 1.నేల, 2.బుధుని భార్య, 3.ఆవు, 4.మాట, రూ.ఇళ.
ఇడ -
ఇడ చంద్రరూపిణి (తెలుపు, చంద్రుని తేజస్సు) 1.(యోగ.) ఒక నాడి, 2.మైత్రావరుణి యను పేరుగల బుధుని భార్య, 3.గోవు, 4.వాక్కు, 5.హవిరన్నము, 6.దుర్గాదేవి.
ఈశ - 1.ఏడి కోల, బండినొక, 2.ఐశ్వర్యము, 3.ఐశ్వర్యవంతురాలు, 4.దుర్గాదేవి.
వేల - 1.చెలియలకట్ట పోలిమే, 2.అనాయాస(ఆయాసములేనిది) మరణము, 3.బుధునిభార్య, 4.దాస్యము.
చెలియలకట్ట - సముద్రపుగట్టు, వేల, రూ.చెల్లెలికట్ట.

మేధావీ మాధవాసక్తో మిథునాధిపతి స్సుధీః,
కన్యారాశిప్రియః కామప్రదో ఘనఫలాశ్రయః.

అంబువు - నీరు, (జ్యోతి, లగ్నము నకు నాలుగవ స్థానము, (ఛం.) ఒకరకపు వృత్తము.
అంభస్సు - నీరు, (జ్యోతి.) లగ్నము నకు నాలుగవ స్థానము, (వృక్ష.) కురువేరు.

ఉడ్డ - 1.నాలుగు, 2.రాశి, రూ.ఉడ్డా.
నాలుగు -
మూడునొకటి, రూ.నాలువు, నాల్గు.
చతుష్కము - 1.చదుకము, 2.చవిక, నాల్గు.
చతుష్పథము - 1.చదుకము, నాలుగు కాళ్ళ జంతువు, రూ.చతుష్పాత్తు, చతిష్పదము.
ౘదుకము - 1.చతుష్కము, నాలుగు దారులు కలియుచోటు, 2.శృంగాటకము.
రాశి - 1.రాసి 2.నికాయము(నికాయము - 1.గుంపు 2.ఇల్లు 3.తెగ) సమూహము, 3.మేషాది రాసులు (అర్థ.) పరిమాణము, మొత్తము (గణి.) సంభావించుట కనువైన విషయము వస్తు సముదాయము (Quantity).
రాసులు - ఇవి పండ్రెండు మేషము, వృషభము, మిథునము, కర్కటకము, సింహము, కన్య, తుల, వృశ్చికము, ధనుస్సు, మకరము, కుంభము, మీనము. 

ద్వౌరాశీ పుఞ్జ మేషాద్వౌ : రాశి శబ్దము ప్రోగునకును, మేషము వృషభము మొదలైన ద్వాదశ రాసులకును పేరు.
అశ్నుత ఇతి రాశిః. అశూ వ్యాప్తౌ. - వ్యాపించునది.

చతుర్భుజుఁడు - విష్ణువు, ఉడ్దకేలు వేలుపు.
ఉడ్డకేలు వేలుపు -
చతుర్భుజుడు, విష్ణువు.
విష్ణువు - విశ్వమంతట వ్యాపించి యుండువాడు, వెన్నుడు.
వెన్నుఁడు - విష్ణువు, సం.విషుః.

ఉడ్డమోము వేలుపు - నలువ, బ్రహ్మ.
నలువ -
బ్రహ్మ, చతుర్ముఖుడు.
బ్రహ్మ - నలువ, వ్యు.ప్రజలను వృద్ధి బొందించువాడు (నవబ్రహ్మలు :- భృగువు, పులస్త్యుడు, పులహుడు, అంగిరసుడు, అత్రి, క్రతువు, చక్షువు, వసిష్ఠుడు, మరీచి).

భృగువు - 1.ఒకముని, 2.కొండచరియ, 3.శుక్రుడు, 4.శివుడు.
పులస్త్యుఁడు - బ్రహ్మ మానస పుత్రుడు.
పౌలస్త్యుఁడు -పులస్త్య బ్రహ్మ వంశమువాడు, 1.కుబేరుడు, 2.రావణుడు. దశకంఠుఁడు - రావణుడు, లంకాధిపతి.
కుబేరుఁడు - ఉత్తరదిక్పాలకుడు, ధనదుడు, రావణుని అన్న.
పౌలోమి - శచీదేవి. శచి - ఇంద్రుని భార్య.
పులహుడు -
ఆంగీరసుఁడు -
1.అంగిరసుని పుత్త్రుడు, బృహస్పతి 2.జీవాత్మ, రూ.అంగిరసుడు. అంగిరసః అపత్యం ఆన్గిరసః - అంగిరస్సు కొడుకు. జీవాత్మ - దేహి, జీవుడు; దేహి - దేహము కలవాడు.

ప్రజాపతేరంగిరసః స్వధా పత్నీ పితౄనథ |
అథర్వాంగిరసం వేదం పుత్రత్వే చాకరోత్సతీ ||

అనసూయ - 1.అసూయలేమి, 2.అత్రిమహర్షి భార్య.

క్రతువు - యజ్ఞము; క్రతుధ్వంసి - శివుడు, వ్యు. దక్షయజ్ఞమును నాశము చేసినవాడు.
క్రతుభుజుఁడు -
వేలుపు, జన్నపుఁ దిండి, రూ. క్రతుభుక్కు.
యజ్ఞము - 1.యాగము, 2.వ్రేలిమి, 3.క్రతురాజము, రాజసూయ యాగము (బ్రహ్మయజ్ఞము, దేవయజ్ఞము, పితృయజ్ఞము, భూతయజ్ఞము, మనుష్యయజ్ఞము ఇవి పంచయజ్ఞములు). వికృ. జన్నము.
యజ్ఞపురుషుఁడు - విష్ణువు.
ౙన్నము -
యజ్ఞము, ,వెలిమి, హోమము, వ్రేల్మి, సం.యజ్ఞః.
ౙన్నపుఁదిండి - వేలుపు, క్రతుభుజుడు.
ౙన్నపుగొంగ(శత్రువు) - శివుడు, క్రతుధ్వంసి.

ౙన్నపుఁబొజ్జ - ఋత్విజుడు.
ఋత్విజుడు - ఋత్విక్కు, యజ్ఞకర్త వలన ధనము పుచ్చుకొని యజ్ఞము చేయించువాడు, యాజకుడు, రూ.ఋత్విజుడు.

యజ్ఞ ఇజ్యో మహేజ్యశ్చ క్రతు స్సత్రం సతాంగతిః|
సర్వదర్శీ నివృత్తాత్మ సర్వజ్ఞో జ్ఞాన ముత్తమమ్||

చక్షువు - కన్ను; కన్ను - 1.నేత్రము, 2.జాడ, 3.కనుపు, 4.చక్రము, 5.వంతెన ద్వారము, 6.నెమలి పురికన్ను, 7.చూపు, 8.వల యందలి రంధ్రము, 9.వ్రణాదుల యందలి రంధ్రము.

నేత్రము - 1.కన్ను, 2.తరిత్రాడు, 3.పలినము, సన్నని తెలుపుబట్ట.
(ౙ)జాడ -
1.అడుగుల గురుతు(వర్తని - త్రోవ, కాలిజాడ) 2.సైగ, సంజ్ఞ 3.త్రోవ, మార్గము 4.విధము (ప్రకారము, విధి).
కనుపు - గనుపు, పర్వము, రూ.కణుపు.
కనుపుల విలుఁకాడు - చెరకు విలుకాడు, మన్మథుడు.

దృష్టి - 1.కన్ను, 2.చూపు, 3.బుద్ధి.
దృష్టించు -
క్రి.చూచు.
దృష్టినాడి - (జీవ.) దృష్టిజ్ఞానమును మెదడున కందజేయు నాడి (Optic nerve). 
దృష్టిసంబంధము - (జం.) చూపునకు, కనుగుడ్డునకు సంబంధించినది, (optic).
దృక్కు - 1.కన్ను, 2.చూపు, 3.బుద్ధి.
దృశ - చూపు.

సర్వస్య గాత్రస్య శిరఃప్రధానమ్, సర్వేంద్రియాణాం నయనం ప్రధానమ్|
షణ్ణాం రసానాం లవణం ప్రధానం, భవేన్నదీనా ముదకం ప్రధానమ్||
తా.
దేహమున కంతటికిని శిరస్సు ప్రధానము, ఇంద్రియముల కన్నిటికిని కన్నులు ప్రధానము, రసముల కన్నిటికిని లవణము ప్రధానము, నదుల కంతటికిని ఉదకము ప్రధానమని తెలియవలెను. – నీతిశాస్త్రము

తురీయము - బ్రహ్మము, విణ.నాల్గవది, రూ.తుర్యము.
బ్రహ్మము -
1.హంసుడు, 2.వేదము, 3.పరమాత్మ, 4.తపము.
హంసుడు - 1.సూర్యుడు, 2.జీవుడు, 3.విష్ణువు, 4.శివుడు, 5.లోభ గుణము లేని రాజు.

ఖ - ఒక అక్షరము, వి.1.రవి, 2.బ్రహ్మము, 3.ఇంద్రియము, 4.స్వర్గము.    
రవి - 1.సూర్యుడు(సూర్యుఁడు - వెలుగురేడు), 2.జీవుడు.
జీవుఁడు - 1.ప్రాణి(శరీరి - ప్రాణి), 2.బృహస్పతి.
బ్రహ్మము - 1.హంసుడు, 2.వేదము, 3.పరమాత్మ, 4.తపము.
ఇంద్రియము - 1.త్వక్ఛక్షురాది జ్ఞానేంద్రియము, కర్మేంద్రియములలో ఒకటి, 2.రేతస్సు, 3.ఐదు(5) అను సంఖ్య.
స్వర్గము - దేవలోకము; త్రిదశాలయము - స్వర్గము.

నాకము - 1.స్వర్గము, 2.ఆకాశము.
నాకౌకసుఁడు -
1.వేలుపు, వ్యు.సర్గము నివాసముగా గలవాడు.
నాకిని - దేవత స్త్రీ; వేలుపు - 1.దేవత, దేవతస్త్రీ, 2.జ్యోస్యము.
నాకేశుఁడు - ఇంద్రుడు.

ఖచరుఁడు - 1.దేవుడు, 2.సూర్యుడు, వ్యు.ఆకాశమున చరించువాడు.

హృషీకము - ఇంద్రియము.
హృషీకేశుఁడు - విష్ణువు.
హృషీకేశః హృషీకాణా మింద్రియాణామీశః - ఇంద్రియములకు నీశ్వరుఁడు.

ఇంద్రియజ్ఞానము - ఇంద్రియముల ద్వారా విషయము తెలిసికొనుట, ప్రత్యక్ష జ్ఞానము (Perception). 

అర్థము - 1.శబ్ద వివరణము, 2.వస్తువు, 3.ఇంద్రియములచే గ్రహింప దగిన విషయము (శబ్దాదులు), 4.కారణము, 5.కార్యము, 6.ధనము, 7.పురుషార్థములలో రెండవది.
అర్థశాస్త్రము - 1.కౌటిల్యునిచే రచింపబడిన రాజనీతిశాస్త్ర గ్రంథము, 2.వస్తువుల ఉత్పత్తి, వినిమయము, మొదలగు అర్థిక విషయములను గురించి తెలుపు శాస్త్రము (Economics).

అర్థాతురాణాం నగురుర్నబంధుః, కామాతురాణాం నభయం నలజ్జా |
విద్యాతురాణాం నసుఖం ననిద్రా, క్షుధాతురాణాం నరుచిర్నపక్వమ్||
తా.
ధనాపేక్షకలవారికి గురువు బంధువులు లేరు, కామాతురులకు వెఱపు సిగ్గులేదు, విద్యాపేక్షగలవారికి సుఖమును నిద్రయును లేదు, ఆకలికొన్నవారికి రుచి పక్వములు లేవని తెలియవలెను. - నీతిశాస్త్రము

5. బృహస్పతి - 1.సురగురువు, 2.గురుడు.
గురుఁడు - గురువు, బృహస్పతి (Jupiter). 

బృహస్పతి స్సురాచార్యో గీష్పతి ర్ధిషణో గురుః
జీవ ఆజ్గీరసో వాచస్పతి శ్చిత్ర శిఖండిజః. -
బృహతాం దేవానాం వేదమంత్రాణాం వా పతిః బృహస్పతిః, ఇ.పు. - దేవతలును వేదమంత్రములును బృహత్తు(బృహత్తు - గొప్పది)లనం బడును. వారలకై నను వానికైనను ప్రభువు.
సురాణాం ఆచార్యః సురాచార్యః - దేవతల కాచార్యుఁడు.
గిరాం పతిః గీష్పతిః - వాక్కులకు పతిః 3 దిషణాబుద్ధిరస్యాస్తీతి ధిషణః - మంచిబుద్ధి గలవాఁడు.
సర్వార్థాన్ గృణాతీతి గురుః. ఉ. వు. గృశబ్దే - సర్వార్థములను వచించువాఁడు.
జీవయతి దేవానితి జీవః. జీవప్రాణధారణే - దేవతలను బ్రతికించువాఁడు.
జీవ్యతే మృతో అనేనజీవః - చచ్చినవాఁడు ఈయనవలన బ్రతుకును.     
అంగిరసః అపత్యం అజ్గీరసః - అంగిరస్సు కొడుకు.
వాచాం పతిః వాచస్పతిః - వాక్కులకు పతి.
అంగిరా ఏవ చిత్రశిఖండీ తస్యాజ్జాతః చిత్రశిఖండిజః - చిత్ర శిఖండి యనఁగా నంగిరస్సు(అంగిరస్సు), వానికొడుకు. ఈ ఎనిమిది 8 బృహస్పతి(దేవగురువు) పేర్లు.  

గోవిందుఁడు -1.శ్రీకృష్ణుడు, 2.బృహస్పతి, 3.శ్రీ శంకరాచార్యుల గురువు.
గాంభూమిం ధేనుం స్వర్గం వేదం వా విన్దతి ఇతి గోవిందః - భూమిగాని, గోవునుగాని, స్వర్గముగాని, వేదమునుగాని పొందెడువాఁడు.  

గోష్ఠాధ్యక్షే(అ)పి గోవిన్దః -
గోవింద శబ్దము ఆవుల నేలువానికి, అపిశబ్దమువలన శ్రీకృష్ణునికి, బృహస్పతికిని పేరు. గాః విందీతి గోవిందః. విద్ ఌ లాభే. ఆవులను బొందినవాడు, వాక్కులను బొందినవాఁడును గనుక గోవిందుఁడు.  

సాత్వికౌదార్యశంకరాచార్య గురుఁడు
శ్రేయమును గోరి "లక్ష్మీనృసింహ దేహి
మమ కరావలంబన" మని స్మరణ చేసె
సిరుల నిడుము వేదాద్రి లక్ష్మీనృసింహ.

సురచార్యుఁడు - బృహస్పతి.
సురలు -
వేలుపులు; దేవత - వేలుపు.
వేలుపు - 1.దేవత, దేవతస్త్రీ, 2.జ్యోస్యము.

ఆచార్యుఁడు - 1.వేదవ్యాఖ్యానము చేయువాడు, 2.వేదాధ్యయనము చేయించువాడు, 3.మతస్థాపకుడు, 4.యజ్ఞాదులందు కర్మోపదేశికుడు, 5.ఉపాధ్యాయుడు, గురువు, 6.ఏదైన ఒక విషయమున నిశిత పాండిత్యము గలవాడు, 7.ద్రోణుడు.
ఆచార్యకము - 1.ఉపాధ్యాయత్వము, 2.ఉపదేశము.
ఆచార్య - 1.వేదార్థమును వ్యాఖ్యానించెడి స్త్రీ, 2.ధర్మోపదేశికురాలు.
ఆచార్యాని - ఆచార్యుని భార్య.
కృపి - ద్రోణుని భార్య.
కృపుఁడు - ద్రోణుని మరిది.

మన్త్రవ్యాఖ్యా కృదాచార్యః -
మంత్ర మనఁగా కల్పసూత్రాది సహితమైన వేదము. దాని నధ్యయనము చేయించి యర్థమును దేలియఁజెప్పువాఁడు ఆచార్యుఁ డనంబడును. ఆచారం గ్రాహయతీతి ఆచార్యః. - సంప్రదాయమును గ్రహింపఁజేయువాఁడు. "ఉపనీయ తు యః పూర్వం వేద మధ్యాపయే ద్ద్విజః, సారంగం చ సరహస్యం చ త మాచార్యం విదుర్భధాః ఇతి మనుః.   

వేల్పుబొజ్జ - బృహస్పతి.
బొజ్జదేవర(బొజ్జ - కడుపు) - వినాయకుడు.
పిళ్లారి - వినాయకుడు, త. పిళ్ళెయార్.

వినాయకుఁడు - 1.విఘ్నేశ్వరుడు, 2.బుద్ధుడు, 3.గురువు.
విఘ్నరాజు -
వినాయకుఁడు.
అర్కబంధువు - 1.బుద్ధుడు, వ్యు.సూర్యవంశీయుడు (కావున నీవ్యవహారము).
అర్కుఁడు - 1.సూర్యుడు, 2.ఇంద్రుడు.

గీష్పతి - 1.బృహస్పతి, 2.పండితుడు. 
నుడుఱేఁడు -
బృహస్పతి, గీష్పతి.
వాచస్పతి - సురాచార్యుడు, బృహస్పతి.
ధిషణుఁడు - బృహస్పతి. ధిషణ - బుద్ధి.

గురువు - 1.ఉపాధ్యాయుడు, 2.కులము పెద్ద, 3.తండ్రి, 4.తండ్రితో బుట్టినవాడు, 5.తాత, 6.అన్న, 7.మామ, 8.మేనమామ, 9.రాజు, 10.కాపాడువాడు, చూ.గురుఁడు.

ఉపాధ్యాయుఁడు - చదువుచెప్పువాడు; ౘదువులయ్య - ఉపాధ్యాయుఁడు.
ఉపాధ్యాయి - ఉపాధ్యాయ.
ఉపాద్యాయ - చదువు చెప్పు స్త్రీ, రూ.ఉపాధ్యాయి.
ఉపాద్యాయాని - ఉపాధ్యాయుని భార్య.

ఒజ్జ(ౙ) - 1.ఉపాద్యాయుడు, 2.పురోహితుడు, 3.యాజకుడు, సం.ఉపాధ్యాయః.
ఒజ్జదనము - ఉపాధ్యాయత్వము.
ఒజ్జబంతి - 1.ఉపాధ్యాయుడు చూపిన పద్ధతి, 2.మేలుబంతి, రూ.ఓౙబంతి.
ఒరవడి - మేలుబంతి, ఒజ్జబంతి.
ఒజ్జసాని - ఒజ్జభార్య.     

అవబోధకుఁడు - 1.మేలుకొలుపువాడు, 2.బోధకుడు, వి.1.సూర్యుడు , 2.రాజులను మేలుకొలుపు స్తుతిపాఠకుడు, 3.ఉపాద్యాయుడు.
అవబోధము - 1.మేలుకొని యుండుట, 2.తెలివి, 3.బోధించుట, 4.మేలుకొనుట.

దేశికుఁడు - గురువు. 

ఉపాధ్యాయన్ దశాచార్య | ఆచార్యణాం శతం పితా,
సహస్రంతు పితౄన్ మాతా | గౌరవేణితి రిచ్యతే ||
భా||
పదిమంది ఉపాధ్యాయులు కన్న ఒక ఆచార్యుడు, నూరుగురు ఆచార్యులకంటె కన్నతండ్రి(కన్నఁడు - కృష్ణుడు, రూ.కన్నయ్య, కన్న తండ్రి, సం.కృష్ణః.), వెయ్యి మంది తండ్రులకన్నా విద్యావంతురాలైన ఒక తల్లి గొప్పది.   

ఏడుగడ - (ఏడు + కడ) గురువు, తల్లి, తండ్రి, పురుషుడు, విద్య, దైవము, దాత అని ఏడువిధము లైన రక్షకము, రూ.ఏడ్గడ.    

కలాదుఁడు-1.స్వర్ణకారుడు, 2.చంద్రుఁడు, 3.గురువు, ఉపాధ్యాయుడు. పంచాణుఁడు - 1.స్వర్ణకారుడు, 2.శిల్పి.
స్వర్ణకారుఁడు - కమసాలి; కమ్మటీఁడు - కమసాలి.
అగసాలి - కమసాలి, స్వర్ణకారుడు, బంగారుపనిచేయువాడు, రూ.అగసాలె. బంగారం లేనిదే కంసాలి ఆభరణాలు చెయ్యలేడు.

సొన్నము - స్వర్ణము, బంగారు, సం.స్వర్ణమ్.
సొన్నారి -
కమసాలి; కంసాలి - కమసాలి, స్వర్ణకారుడు.

బత్తుఁడు - కంసాలివారి పట్టపు పేరు, వై.వి. భక్తుడు, సం.భక్తః.

పశ్యలోహరుఁడు - కమసాలె, పచ్చెకాడు, వ్యు.చూచుచుండగనే దొంగిలించువాడు.
పచ్చియము - చూచుచుండగ దొంగిలుట, సం.పశ్యతో హరణమ్.
పశ్యత్పాలుడు - శివుడు, ముక్కంటి. 

ఐద్దాయులు - (ఐదు దాయులు) వడ్రంగి, కుమ్మరి, కంచరి, అగసాలె, కాసెకులస్థుల పనులు.

శిల్పి - శిల్పకారుడు బొమ్మలు పని మొదలగునవి.
శిల్పము -
చిత్తరువు వ్రాయుట, శిల్పుల పని మొదలగునవి.
మూర్తి - 1.శరీరము, 2.దేవుని స్వరూపము, 3.ప్రతిమ.
మూర్తీకళ - (చరి.) విగ్రహాదులు చెక్కు శిల్ప విద్య (Sculpture).
వాస్తుశాస్త్రము - శిల్పి, వాస్తుశాస్త్రము తెలిసినవాడు.
వాస్తుశాస్త్రము -
దేవాలయములు, గృహములు, సౌధములు నిర్మించుట యందు యుక్తాయుక్తములదెలియుజేయు శాస్త్రము, వాస్తుకళ, శిల్పశాస్త్రము, కట్టడములలో నేర్పరితనము (Architecture).
వాస్తుపతి - వాస్తోష్పత్తి, ఇంద్రుడు.

ఓజు(ౙ) - 1.కమసాలి, 2.శిల్పి, 3.శిల్పుల పేర్ల తుదిని వచ్చు బిరుదాంకము, శర్మ, వర్మవంటిది, ఉదా.లింగోజు.

తక్షకుఁడు - 1.నాగరాజు(పాఁపఱేఁడు – నాగరాజు), 2.వడ్లవాడు, 3.విశ్వకర్మ, రూ.తక్షుడు, సం.విణ.చెక్కువాడు.
తక్షుడు - తక్షకుడు.
వడ్రంగి - 1.వడ్లవాడు, కొయ్యపని చేయువాడు, 2.పక్షి విశేషము, రూ.వడ్లంగి, వర్థకిః.

విశ్వక ర్మార్క సురశిల్పినోః : విశ్వకర్మ శబ్దము సూర్యునికిని, దేవశిల్పికిని పేరు. విశ్వం కర్మాస్యేతి విశ్వకర్మా. న. పు. సకలమైన క్రియలు గలవాఁడు. టీ. స. విశ్వస్యకర్మాణి యస్మాదితి విశ్వకర్మేతి సూర్యపక్షే.

అప్రమేయో హృషీకేశః పద్మనాభో అమరప్రభుః|
విశ్వకర్మా మనుస్తస్టా స్థవిష్ఠః స్థవిరో ధ్రువః||

శ్రేష్ఠి - కులమందు శ్రేష్ఠుడైన శిల్పి, కోమట్ల బిరుదు, విణ.కులశ్రేష్ఠుడు, వికృ. చెట్టి.
స్థపతి - 1.శిల్పి, 2.అంతఃపురపు కావలివాడు, విణ.శ్రేష్ఠుడు.
విశ్వకర్మ - దేవశిల్పి. మయుఁడు - అమర శిల్పి.

వినీతుఁడు - 1.జితేంద్రియుడు, 2.గురువుచేత శిక్షింపబడినవాడు, 3.విధేయుడు, వి.వర్తకుడు.
జితేంద్రియుఁడు - ఇంద్రియములను జయించినవాడు.

శిష్టుఁడు - 1.సదాచార సంపన్నుడు, 2.విధేయుడు.
విధేయుఁడు -
వినయము(వినయ సంపద) కలవాడు.
వినయము - 1.అడకువ, 2.గురుశిక్ష.
అడఁకువ - వినయము, నమ్రత, రూ.అణకువ.
అణఁకువ - నమ్రత, రూ.అడకువ.  
నమ్రత - అణకువ, వినయము, అగర్వము.

What is the Kalpa creeper in the world?
Knowledge imparted to the earnest student. 

శిష్యుఁడు - విద్యకొరకుచేరి సేవించుచు శిక్షింపబడువాడు.
శుశ్రూషకుఁడు -
శుశ్రూష చేయువాడు, శిష్యుడు, సేవకుడు.
సేవకుఁడు - కొలువుకాడు; కొలువుకాఁడు - సేవకుడు.
సేవ - శుశ్రూష, కొలువు.
కొలువు - 1.ఓలగము, ఆస్థానము, 2.సేవ.
ఆస్థానము - సభ, రాజసభ, సభామండపము.
సభ - 1.కొలువుకూటము, 2.సమూహము, 3.జూదము.
సమజ్య - 1.సభ, 2.కీర్తి.
ఓలగము - 1.కొలువు, 2.కొలువు కూటము.
సేవనము - 1.కొలువు, 2.కుట్టు.
శుశ్రూష - 1.విననిచ్ఛ, 2.సేవని, 3.చెప్పుట.
సేవని- (జీవ.) రెండు భాగములు కలియుచోట ఏర్పడినరేఖ(Suture). 

సముద్ధతుఁడు - గురువుచే శిక్షింప బడినవాడు, దుడుకువాడు.
దుడుకు -
1.దౌష్యము, 2.ఉద్ధతి, 3.చెడ్డపని, త. తటుక్కు, క.దుడుకు.
దౌష్ట్యము - దుష్టత్వము.
దుందుడుకు - 1.గర్వము, ఉద్దతి, 2.తొందర.
దుండగము - 1.తప్పు, 2.దౌష్ట్యము, 3.కీడు, రూ.దుండఱికము, సం.దుంకుకః.
దుండఱికము - దుండగము. కాకృత్యము - అకార్యము, చెడ్డపని.
దుర్మతి - 1.చెడ్డబుద్ధి కలవాడు, వి.60 సంవత్సరములలో నొకటి. 

శివే రుష్టే గురు ప్త్రాతా, గురే రుష్టే స శంకరః||
శివుడు కోపిస్తే గురువు కాపాడగలడు. గురువు కోపిస్తే ఆ శిష్యుణ్ణి శివుడు కాపాడలేడు.

ఉత్తమం కులవిద్యాచ మధ్యమం కృషివాణిజాత్|
అధమం సేవకావృత్తిః మృత్యుశ్చౌర్యోప జీవనాత్||
తా.
కులవిద్యవలను జీవనము సేయుటయు ఉత్తమము, కృషివల్లను వర్తకమువల్లను జీవించుట మధ్యమము, కొలువుగొలిచి జీవించుట(అ)ధమము, దొంగతనముచేత జీవించుటకంటె చావుమంచిదని తెలియ వలెను. - నీతిశాస్త్రము

వసోరాంగిరసీ పుత్రో విశ్వకర్మాకృతీపతిః |
తతో మనుశ్చాక్షుషో భూత్ విశ్వే సాధ్యా మనోఃసుతాః |

జీవుఁడు - 1.ప్రాణి, 2.బృహస్పతి. 
జీవి -
జీవించువాడు, వి.ప్రాణి.
శరీరి - ప్రాణి.
జీవాత్మ - దేహి(దేహి - దేహము గలవాడు), జీవుడు.

అంగిరసుఁడు - 1.అంగిరుని పుత్త్రుడు, బృహస్పతి, 2.జీవాత్మ, రూ.అంగిరసుడు.
ఆంగిరస - 1.ప్రభవాది షష్ఠి సంవత్సరములలో ఒకటి, 2.పుష్యమీ నక్షత్రము. 
బృహస్పతి - 1.సురగురువు, 2.గురుడు. 
గురుఁడు - గురువు, బృహస్పతి, (Jupiter).

బ్రహ్మ - నలువ, వ్యు.ప్రజలను వృద్ధి బొందించువాడు, (నవబ్రహ్మలు:- భృగువు, పులస్త్యుడు, పులహుడు, అంగిరసుడు, అత్రి, క్రతువు, దక్షుడు, వసిష్ఠుడు, మరీచి). 
సురజ్యేష్ఠుఁడు - బ్రహ్మ.

ఆత్మ - 1.పరమాత్మ, 2.జీవాత్మ, 3.దేహము, 4.స్వరూపము, 5.మనస్సు, 6.తాను, 7.బుద్ధి, 8.స్వభావము, 9.హృదయము, రూ.ఆత్మము.

అంతర్యామి - లోపల నుండువాడు, వి.1.పరమాత్మ, 2.జీవాత్మ.
అంతరాత్మ -
(వేదాం.) 1.జీవాత్మతో గూడియుండు పరమాత్మ, 2.మనస్సు.

ఆత్మభువు - 1.బ్రహ్మ, 2.ఈశ్వరుడు, 3.విష్ణువు, వ్యు.తనకుతానే పుట్టినవాడు, 4.మన్మథుడు, వ్యు.మనస్సు నుండి పుట్టినవాడు(మనసి చంద్రః), 5.కొడుకు, వ్యు.దేహము నుండి పుట్టినవాడు, 6.బుద్ధి, 7.కూతురు.
ఆత్మభూః. ఊ-పు. ఆత్మనా భవతీ త్యాత్మభూః - తనంతటఁ బుట్టినవాడు.

ఆత్మజుఁడు - 1.కొడుకు, 2.మన్మథుడు.
ఆత్మజ -
1.కూతురు, 2.బుద్ధి.
బుద్ధి - బుద్ధి, మతి, సం.బుద్ధిః.
బుద్ధి - (గృహ.) తెలివి తేటలు (Intelligence).
మతి - 1.తలపు, 2.శాస్త్ర చింతనాదులచే గలుగు అర్థనిర్ణయ జ్ఞానము, వికృ. మది. మది - బుద్ధి, మనస్సు, సం.మతిః.  

మన్మథుఁడు - మారుడు, విష్ణువు కుమారుడు, వ్యు.బుద్ధిని కలవరము చేయువాడు.
మారుఁడు - మన్మథుడు.

ఆత్మ బుద్ధి స్సుఖ చైవ గురుబుద్ధి ర్విశేషతః|
పరబుద్ధిర్వినాశాయ స్త్రీబుద్ధి, ప్రళయాంతకమ్||
తా.
తనబుద్ధి సుఖమునిచ్చును, గురుబుద్ధి విశేషముగా సుఖము నిచ్చును, పరబుద్ధి చెఱుచును, స్త్రీబుద్ధి చంపునని తెలియవలెను. - నీతిశాస్త్రము

గురు ర్గురుతమో ధామ సత్యస్సత్య పరాక్రమః|
నిమిషో నిమిష స్స్రగ్వీ వాచస్పతి రుదారధీః||

వాచస్పతి - సు రా చా ర్యు డు, బృహస్పతి.
సురాచార్యుఁడు -
బృహస్పతి.
బృహస్పతి - సురగురువు, 2.గురుడు. 
గురుఁడు - 1.గురువు, 2.బృహస్పతి (Jupiter). 

వాగ్మి - 1.చిలుక, 2.బృహస్పతి, విణ. యుక్తయుక్తముగా మాటాడు వాడు.
మాటకారి -
1.వాగ్మి, 2.వాచాటుడు; మాటలమారి - వాచాటుడు. 
పలుకుఁ దత్తడి - చిలుక; ౘదువుల పులుఁగు - చిలుక.

కీరము - 1.చిలుక, 2.ఒకానొక దేశము.
చిరు -
చిలుక; చిలుక - కీరము, శుకము, రూ.చిల్క.  
శుకము - చిలుక; చిలుకలకొలికి - స్త్రీ. శుకవాహుఁడు - మన్మథుడు.
లాజము - 1.చిలుక, 2.ఒకానొక దేశము. 
రామతమ్మ - చిలుక; వచము - చిలుక; చిలుకరౌతు - మదనుడు.

కీరశుకౌ సమౌ,
కీతి శబ్దం రాతి కీరః. రా ఆదానే. కీ యను శబ్దమును గ్రహించునది.
వుకతీతి శుకః శుక గతః. చరించునది. ఈ రెండు చిలుక పేర్లు.

మేధావి - ధారణాశక్తి గల గొప్ప బుద్ధి కలవాడు, వి.చిలుక.
మేధ -
ధారణాశక్తి గల బుద్ధి.

రాకొమరుల్ రస్జుని దిరంబుగ మన్నననుంచినట్లు భూ
లోకమునందు మూఢుఁదమలోపలనుంపరు, నిక్కమేకదా!
చేకొని ముద్దుగాఁ జదువు చిల్కను బెంతురుగాక, పెంతురే
కాకము నెవ్వరైన, శుభకారణ సన్ముని సేవ్య! భాస్కరా.
తా.
చిలుకను చూచినా, దాని పలుకులను ఆలకించినా మానవులకు ఆనందం కలుగుతుంది. ఎవ్వరైనను మనుష్యులు భూమిమీద చిలుకను పెంచుదురు గాని కాకిని(కాకము - కాకి, వాయసము.) పెంచరు. అట్లే, ప్రభువులు ఒక రసజ్ఞుని(పండితుని) పోషించిన విధముగా మూర్ఖుని తనఇంటిలో నుంచి కొనరుగదా.

వాచస్పతిస్తథా మిథ్యావక్తా చేద్దానవాన్ప్రతి |
కః సత్యవక్తా సంసారే భవిష్యతి గృహాశ్రమీ ||

హరి - 1.విష్ణువు, 2.ఇంద్రుడు(హరిహయుఁడు - ఇంద్రుడు), 3.సూర్యుడు, 4.చంద్రుడు, 5.యముడు, 6.గుఱ్ఱము, 7.కోతి, 8.పాము, 9.గాలి, 10.కప్ప, 11.చిలుక, 12.బంగారువన్నె.
హరిప్రియ - 1.లక్ష్మి, 2.భూమి, 3.తులసి, 4.ఏకాదశి.
హరివాసరము(వాసరము - దినము) - ఏకాదశి. 

చిలుక నొక రమణి ముద్దుల
చిలుకను "శ్రీరామ" యనుచు శ్రీపతిపేరం
బిలిచిన మోక్షము నిచ్చితి
నలరగ మిముఁదలచు జనుల కరుదా కృష్ణా.
తా.
కృష్ణా! ఒక స్త్రీ ముద్దుగా ఒక చిలుకను ' శ్రీరామ ' అని పిలిచిన మాత్రమున ఆదరించి మోక్ష మిచ్చితివి. నిన్ను భక్తితో ధ్యానించు వారికి ముక్తి కలుగకుండునా ! (కలుగును)    

చిత్రశిఖండిజుఁడు - బృహస్పతి.
చిత్రశిఖండీ -
సప్తర్షులలో నెవరైనను ఒకడు,(సప్తర్షులకు చిత్రశిఖండులని పేరు).

దిదీవి - 1.అన్నము, 2.బృహస్పతి, 3.సర్గము, దేవలోకము.
అన్నము -
కూడు, బువ్వ, విణ. తినబడినది. కూడు బెట్టిన వానిని - కూలద్రోయకు.

అన్నదానాత్పరం దానం నభూతం న భవిష్యతి|
నాత్ర పాత్ర పరీక్షా స్స్యాన్న కాలనియమః క్వచిత్||
తా.
అన్నదానం కంటే గొప్పదానం ఏ కాలంలోనూ మరొకటి లేదు. ఇది అందరూ(తరతరముగా), అందరికీ అన్నివేళలా చెయ్యదగిన ఉత్తమోత్తమ దానం.

దిషణుఁడు - బృహస్పతి.
దిష్ణ్యము -
1.ఇల్లు, సదనము 2.చోటు, తావు 3.బలము (బలము -1.సత్తువ, 2.సైన్యము), 4.నక్షత్రము.

ధామము - 1.ఇల్లు, 2.చోటు, 3.కిరణము, 4.కాంతి, 5.ప్రభావము, 6.మేను, 7.పుట్టువు.
ధామనిధి - సూర్యుడు Sun.

ఏలాపురీరమ్యశివాలయే(అ)స్మి- న్సముల్లసన్తం త్రిజగద్వరేణ్యమ్|
వన్దే మహోదారతరస్వభావం సదాశివం తం ధిషణేశ్వరాఖ్యమ్| 

ఠాకురు - 1.తండ్రి, 2.అధిపతి, 3.గురువు, రూ.ఠాగూరు, సం.ఠక్కురః. బాబు - 1.పూజ్యుడు, 2.తండ్రి, సం.భావ్యః.

పిత - జనకుడు, (కన్నవాడు, వడుగుచేసినవాడు, చదువు చెప్పినవాడు, అన్నము పెట్టినవాడు, శరణొసగినవాడు.)
జనకుఁడు - తండ్రి, సం.పితా.

జనితా చోపనీతాచ యేన విద్యోపదిశ్యతే|
అన్నదాతా భయత్రాతా పంచె తే పితరస్మృతాః||
తా.
కన్నతండ్రి, ఉపనయనము చేసినవాఁడు, విద్య చెప్పినవాఁడు, అన్నము బెట్టినవాఁడు, భయము తిర్చినవాఁడు; ఈ ఐదుగురును తండ్రులు. - నీతిశాస్త్రము 

తార - 1.నక్షత్రము, 2.బృహస్పతి భార్య(బృహస్పతి సతి తార, ప్రకృతి కళవల్ల పుట్టిన స్త్రీ), 3.వాలిభార్య(కిష్కింధాచలము నందు దేవిస్థానం తార).
తారాపతి -
చంద్రుడు. తారాచంద్రుల విలాసములతో...….

తారస్వరము - (భౌతి.) గట్టిగా వినిపించు స్వరము,  (High note).

వ్రతినీ మేనకాదేవి బ్రహ్మాణీ బ్రహ్మచారిణీ,
ఏకాక్షరపరా తారా భవ బంధ వినాశినీ.

ముక్తాశుద్ధౌ చ తార స్స్యాత్ :
తార శబ్దము ముత్యముల నిర్దోషత్వమునకును, చకారమువలన నక్షత్రమునకును, అత్యుచ్చస్వరమునకును, కనుగుడ్డునకును పేరు.
తరంత్యనేనేతి తారః - దీనిచేత తరింతురు.
"తారో నామౌక్తికే శుద్ధే గురు సుగ్రీవ భార్యయోః, బౌద్ధదేవ్యాం స్తారా దౌరూప్యవర్ణ యోః, తారమత్యుచ్ఛ నిద్ధ్వనతరీ సంబంధయోస్త్రిషు"ఇతి శేషః.

తారానాయకసంకాశవదనాయ మహౌజసే,
నమోస్తు తాటకాహంత్రే రామా....... 

తారాపథము - ఆకాశము. ఆకాశంలో ఒక తార నాకోసం వచ్చింది ఈవేళ....

తారకము - 1.కంటి నల్లగ్రుడ్డు, 2.నక్షత్రము, రూ.తారక, తరింప చేయునది.   
కనీనిక - 1.కంటి నల్లగ్రుడ్డు, 2.చిటికెన వ్రేలు.
నల్లఁగ్రుడ్డు - కంటిలోని నల్లభాగము, కనీనిక. 
ఆబ - 1.కంటి నల్లగ్రుడ్డు, కంటిపాప, 2.కనురెప్పల వాపు, 3.ఆత్రము, తిండి మొ. పై ఎక్కువ ఆశ.
కనిష్ఠ - 1.చిటికెన వ్రేలు, 2.అందరి కంటె చిన్నదగు చెల్లెలు.
పాప - 1.శివుడు, 2.కంటి వల్ల గ్రుడ్డులోని ప్రతి బింబము.

ఈశా మహేశా అమ్మను ఒకసారి చూపరాదా...
రమ్మని నీవైనా చెప్పరాదా... పాపను నాపైన జాలిలేదా..

బార్హ స్పత్య మానాబ్ధము - ఒక రాశి యందు బృహస్పతి నివసించి యుండు కాలము. (ఇది వింద్యపర్వతమున(కు) ఉత్తరమున వ్యవహారములో గలదు. సంవత్సరమునకు 361 దినములు).

గురువు ఒక్కొక్క రాశిలో ఒక్కొక్క ఏడాది(సంవత్సరం) వుంటాడు. వక్రగతిలో తప్ప మిగతా కాలమంతా ప్రజలకు మేలు కలిగించే శుభగ్రహం బృహస్పతి.

మౌఢ్యము - 1.మూఢ భావము, 2.గురు శుక్ర గ్రహముల అస్తమయము, శుభకార్య నిరోధము.
నిరోధము - 1.అడ్డు, 2.చేటు, సం.(భౌతి.) ఒకవస్తువుయొక్క చలనమునకు ఇంకొక వస్తువు కల్పించు అడ్దంకి (Resistance).
అడ్డు - క్రి.అడ్దగించు, నిరోధించు, విణ.నిరోధనము, నిరోధకుడు.
అంతరాయము - అడ్దు, విఘ్నము, ఆటంకము. 

6. శుక్రుఁడు - 1.అసురగురువు, వ్యు.తెల్లనివాడు, అగ్ని, వ్యు.తేజస్సు కలవాడు, నవగ్రహములలో నొకటి (Venus). అంతశుద్ధికి శుక్రుడు.

శుక్రో దైత్యగురుః కావ్య ఉశనా భార్గవః కవిః :
శుక్లవర్ణత్వా చ్ఛుక్రః - శ్వేతవర్ణము గలవాఁడు.
రుద్రశుక్రద్వారేణ నిర్యాతత్వాద్వా శుక్రః - రుద్రుని రేతస్సు వలనఁ బుట్టినవాఁడు.  
శుచం దుఃఖం రాతి దేవేభ్య ఇతి వా శుక్రః రాదానే - దేవతలకు దుఃఖము నిచ్చువాఁడు.
దైత్యగురుః ఉ-పు. - దైత్యులకు గురువు.
కవే రపత్యం కావ్యః - కవి యను ఋషికొడుకు.
వష్టి ఇచ్ఛతి దైత్యశ్రేయ ఇత్యుశనాః. స పు. వరకాంతౌ - అసురుల శ్రేయస్సు నిచ్ఛయించువాఁడు.
భృగోరపత్యం భార్గవః - భృగు సంతతియందుఁ బుట్టినవాఁడు.
కవయతి చాతుర్యేణ వర్ణయతీతి కవిః. ఇ-పు. - చాతుర్యముచేత వర్ణించువాఁడు. ఈ ఆరు శుక్రుని పేర్లు. 

సితిఁడు - శుక్రుడు, విణ.తెల్లనివాడు.
తెలిగాము -
శుక్రుడు.
తెలి - 1.తెల్లనిది, 2.నిర్మలము.
శుద్ధము - 1.తెల్లనిది, 2.దోషములేనిది, 3.బాగుచేయబడినది, 4.కేవలము.
నిర్మలము - మలినములేమి, శుద్ధము, నిర్మల్యము. 
తెల్ల - 1.ధవళము, 2.స్పస్టము. స్పష్టము - వెల్లడియైనది.
ధవళము - ఆబోతు, విణ.1.తెల్లది, 2.చక్కనిది.
ధవళ - ఆవు, వ్యు.పరిశుద్ధమైనది.

సుక్కురుఁడు - శుక్రుడు, శుక్రః.
చుక్క -
1.శుక్రుడు, శుక్రనక్షత్రము, 2.నక్షత్రము, 3.గుండ్రనిబొట్టు, 4.నీరు మున్నగు వాని బొట్టు, సం. 1.శుక్రః, 2.చుక్రః.

పృషకము - 1.దుప్పి, 2.నీటిబొట్టు, విణ. బ్రహ్మబిందువుతో కూడినది.
దుప్పి -
పొడలుగల అడవిమృగము, చమూరువు.
బిందువు - 1.నీటిబొట్టు, 2.చుక్క, 3.సున్న, సం. (గణి.) స్థితి మాత్రము కలిగి, పొడవు వెడల్పు మందము లేని ఆకృతి (Point).
బొట్టు - 1.తిలకము, 2.చుక్క, సున్న 3.మంగళ సూత్రమున కూర్చు స్వర్ణాభరణము, సఅం. 1.పుండ్రమ్, 2.బిందుః, 3.వృత్తమ్.
తిలకము - 1.బొట్టు, 2.నల్లగుర్రము, 3.పుట్టుమచ్చ, 4.బొట్టుగు చెట్టు, విణ.శ్రేష్ఠము.
పుండ్రము - 1.నలుపు గలిగిన ఎఱ్ఱ చెరుకు, 2.తెల్లదామర, 3.నుదుటి బొట్టు.

సోఁకుబొజ్జ - శుక్రుడు.
సోఁకు -
1.తగులు 2.గ్రహమావేశించు, వి.1.స్పర్శము, 2.రాక్షసుడు.
సోఁకుడు - 1.స్పర్శము 2.గ్రహావేశము 3.పిశాచము 4.రాక్షసుడు.
స్పర్శము - 1.తాకుడు 2.ఈవి 3.వ్యాధి(తెవులు, రోగము).
తాఁకుడు - తాకుట, సోకుడు, స్పర్శ.
ఈవి - 1.దానము, వితరణము 2.వరము(కోరిక, వరించుట) 3.బహుమానము, రూ.ఈగి.
వ్యాధి - తెవులు, రోగము(రోగము - వ్యాధి).
తెవులు - తెగులు; తెగులు - వ్యాధి, చీడ.
చీడ - పైరులను చెరిపెడి పురుగు.

భృగువు - 1.ఒకముని, 2.కొండచరియ, 3.శుక్రుడు, 4.శివుడు.
బ్రహ్మ -
నలువ, వ్యు.ప్రజలను వృద్ధి బొందించువాడు (నవబ్రహ్మలు:- భృగువు, పులస్త్యుడు, పులహుడు, అంగిరసుడు, అత్రి, క్రతువు, దక్షుడు, వసిష్ఠుడు, మరీచి).

భార్గవుఁడు - 1.శుక్రుడు, 2.పరశురాముడు.
భార్గవి - 1.లక్ష్మి, 2.పార్వతి.

కవి - 1.కావ్యకర్త, 2.శుక్రుడు, 3.వాల్మీకి, 4.నీటికాకి.
కావ్యము -
కవికృత గ్రంథము, కవికల్పితమైనది, గద్యకావ్యము, పద్యకావ్యము, పద్యకావ్యము, మిశ్రకావ్యము (చంపువు).
కావ్యగుణములు - (అలం.) శ్లేష్మము, ప్రసాదము, మాధుర్యము, సమత, అర్థదీపనము, ఔదార్యము, కాంతి, ఓజము, సమాధి, సౌకుమార్యము.
కావ్యుఁడు - శుక్రుడు; కవిత్వము - కవిత. సుకవిత్వము రాజ్యము వంటిది.

ఒంటికంటిగాము - శుక్రుడు.
ఒంటి -
ఏకాకిత్వము, విణ.ఒకటి.

ఉశనుఁడు - శుక్రుడు, రూ.ఉశనసుడు.
ఉశీరము -
వట్టివేరు.

దాతృత్వం ప్రియవ కృత్వం ధీరత్వ ముచితజ్ఞతా|
అభ్యాసేన నలభ్యంతే చ త్వార స్సహజాగుణాః||
తా.
ఈవి యిచ్చుట, విన నింపుగాఁ బలుకుట, ధైర్యము కలిగి యుండుట, మంచిచెడుగులెఱిగి తెలివిగానుండుట, యీనాలుగు తనతోఁ గూడఁ బుట్టు నవియే కాని నేర్చుకొనుటచే గలుగవు. - నీతిశాస్త్రము  

ద్రుహిణుఁడు - బ్రహ్మ, రూ.ద్రుఘణుఁడు, వ్యు.అసురులను హింస చేయువాడు.
దుగినుఁడు - ద్రుహిణుడు, బ్రహ్మ, సం.దుహిణః.

అరి1 - 1.చక్రము, 2.చక్రాయుధము, 3.చక్రవాకపక్షి, 4.శత్రువు, 5.(జ్యోతి.) లగ్నమునుండి ఆరవస్థానము, 6.చండ్రచెట్టు.
అరి2 -
1.కప్పము, 2.అల్లెత్రాడు, 3.హద్దు, మర్యాద.
అరి3 - అవ్య. కలది, కలవాడు అను అర్థమున తెలుగు పదము చివరచేరు ప్రత్యయము, ఉదా.కల్లరి, నేర్పరి (కల్ల+అరి, నేర్పు+అరి). 

చక్రము - 1.శ్రీకృష్ణువి ఆయుధము, 2.బండికల్లు, రథచక్రము, 3.గుంపు, 4.దండు, 5.రాష్ట్రము(దేశము, ఉపద్రవము) 6.కుమ్మరిసారె, 7.నీటిసుడి, 8.జక్కవ.

చక్రి - 1.విష్ణువు, 2.రారాజు, 3.కుమ్మరి, 4.హంస, 5.పాము. చక్రధరము - పాము. చక్రధరుఁడు - విష్ణువు; చక్రపాణి - విష్ణువు.
రారాజు - 1.చక్రవర్తి, సార్వభౌముడు, 2.దుర్యోధనుడు, 3.చంద్రుడు.
చక్రవర్తి - సార్వభౌముడు, రాజులకు రాజు.
సార్వభౌముడు - చక్రవర్తి, వ్యు.సమస్త భూమిని ఏలువాడు.

రథాంగము - 1.రథచక్రము, 2.చక్రవాకము.
బండికల్లు -
రథచక్రము. 

చందమామపులుగు - చకోరము.
చకోరకము - 1.వెన్నెల పులుగు, రూ.చకోరము, వ్యు. వెన్నెల చూచి తృప్తి పొందునది.

ఫలమతి సూక్ష్మమైనను నృపాలుఁడు మంచిగుణాఢ్యుడైనచో
నెలమి వివేకులాతవి కపేక్షయొనర్తు రదెట్లు చంద్రికా
విలసనమైఁన దామనుభవింప జకోరము లాసఁజేరవే
చలువగలట్టి వాడయినఁ(ౘ)జందురు నెంతయుఁగోరి, భాస్కరా.
తా. చంద్రుని యందలి వెన్నెల కాంతిని, ఆ కిరణముల చల్లదనమును, తాము అనుభవించుట కొరకు(భక్షించుటకు) ఎక్కువ ఆశక్తితో చకోరములు చంద్రోదయమును కోరుచుండును. అట్లే వివేకము కలవారు రాజు మంచివాఁడయినచో నాతని వలన లాభము ఎక్కువ లేకున్నను సంతోషముతో నట్టిరాజునే కోరుదురు.

కుంభి - 1.ఏనుగు, వ్యు.కుంభములు కలది 2.కుమ్మరి.
కుమ్మర -
కుండలు చేసి జీవించెడు జాతి, సం.కుంభకారః.
కుంభకారుఁడు - కుండలు చేయువాడు, కుమ్మరి.
ఘటికారుఁడు - కుమ్మరి.
నీఁడు - కుమ్మరివారి బిరుదు పేరు, రూ.నాయుడు (ఉదా. అంకినీడు), సం.నాయకః.
నాయఁకుఁడు - 1.అధిపతి, 2.పన్నిద్దరు భటుల కధిపతి, సం.నాయకః. 
నాయఁడు - 1.ప్రభువు, 2.బలిజలుమున్నగు వారి పట్టపు పేరు, వై. విణ. శ్రేష్ఠుడు, సం. నాయకః.

అధిపతి - 1.ప్రభువు, అధిపుఁడు, 2.తలలోని ఒక భాగము (దీనికి గాయము తగిలిన తోడనే వ్యక్తి మరణించును).

మృత్పిండమేకో బహు భాండరూపం, సువర్ణమేకం బహు భూషణాని |
గోక్షీర మేకం బహు ధేనుజాతం, ఏకఃపరాత్మా బహు దేహవర్తీ ||
తా.
కుండలు వేర్వేరు మట్టియొకటి, భూషణము(నగ, అలంకరణము) వేర్వేరు బంగార మొకటి, గోవులు వేర్వేరు పాలొకటి, అట్లే శరీరములు వేర్వేరు పరమాత్మ యొక్కటే. - నీతిశాస్త్రము

హంస - 1.అంచ, 2.యోగి, 3.పరమాత్మ, 4.తెల్లగుఱ్ఱము, 5.శరీరవాయు విశేషము, రూ.హంసము.

రథాంగము - 1.రథచక్రము, 2.చక్రవాకము.
చక్రాంగము - 1.హంస, చక్రపక్షము 2.జక్కవ, చక్రవాకము.

ౙక్కవ - చక్రవాక పక్షి, రూ.జక్కువ.
ౙక్కవ గొంగ(శత్రువు) - చంద్రుడు.
ౙక్కవఱేఁడు - సూర్యుడు.

సనాభి - జ్ఞాతి, సమానుడు. 
స్వజనుఁడు -
తనవాడు, జ్ఞాతి.
అంశకుడు - 1.దాయాది, జ్ఞాతి, 2.పాలికాపు.
జ్ఞాతి - 1. దాయాది, 2.తండ్రి.(సగోత్రుఁడు - దాయ.)
దాయ - 1.దాయాదుఁడు, జ్ఞాతి, 2.శత్రువు, సం.దాయాదః.
దాయాదుఁడు - 1.జ్ఞాతి, 2.పుత్రుడు.
అంశి - 1.దాయభాగము కలవాడు, 2.భాగముకలవాడు. 
సపిండుఁడు - ఏడు తరముల లోపలి జ్ఞాతి.  
తొలఁగుబావ - శత్రువు, దాయ.
శత్రువు - పగతుడు; పగతుఁడు - (పగ+అతడు) శత్రువు, పగవాడు.
ప్రత్యర్థి - శత్రువు; విద్విషుఁడు - శత్రువు; అరాతి - శత్రువు.
పగఱు - (బహు.) శత్రువు (పగ+వాఱు).
పగ - విరోధము; విరోధము - పగ, ఎడబాటు.  

అహితుఁడు - శత్రువు, విరోధి.
విరోధి -
1.పగవాడు, 2.ఇరువది మూడవ సంవత్సరము.
విరోధికృత్తు - నలువదియైదవ(45వ) సంవత్సరము.  

వైరిణం నోవసేవేత సహాయం చైవ వైరిణః |
అధార్మికం తస్కరంచ తథైవ పరయోషితం ||
తా.
శత్రువు, శత్రుస్నేహితుడు, ధర్మహీనుడు, దొంగ, పరస్త్రీ, వీరలతో సహవాసము జేయరాదు. - నీతిశాస్త్రము 

అరిందముఁడు - 1.శత్రువుల నణచువాడు, 2.అరిషడ్వర్గమును గెలుచువాడు, వి.1.శివుడు, 2.ఒకానొక ఋషి.

అరి2 - 1.కప్పము, 2.అల్లెతాడు, 3.హద్దు, మర్యాద.
భాగధేయము - 1.భాగ్యము, 2.కప్పము.
భాగ్యము - అదృష్టము, సుకృతము, విణ.భాగింపదగినది.
అదృష్టము - అగ్నిజలాదులవలన కలిగెడు కీడు, 2.సుఖదుఃఖ నిమిత్తమైన పుణ్యపాపరూపకర్మఫలము, 3.భాగ్యము, విణ.చూడబడనిది.
సుకృతము - 1.పుణ్యము, 2.శుభము.
పుణ్యము - 1.ధర్మము, 2.సుకృతము.
ధర్మము - 1.పుణ్యము, 2.న్యాయము, రూ.ధర్మువు, 2.సామ్యము, 3.స్వభావము, 4.ఆచారము, 5.అహింస, 6.వేదోక్త విధి, 7.విల్లు, ధనుస్సు (గణి.) గుణము.(Property)

సధర్మము - 1.సమానము, 2.ధర్మముతో కూడినది.

అరి3 - కలది, కలవాడు అను అర్థమున తెలుగు పదము చివరచేరు ప్రత్యయము, ఉదా. కల్లరి, నేర్పరి (కల్ల + అరి, నేర్పు+అరి).
కలవాడు - 1.ఆప్తుడు 2.ధనవంతుడు 3.శక్తుడు, శక్తి కలవాడు.
ఆప్తుడు - 1.బంధువు 2.స్నేహితుడు, చెలికాడు 3.యదార్థమును పలుకు పురుషుడు, నమ్మదగిన వ్యక్తి.

ఆప్తప్రత్యయితౌ సమౌ :
ఆప్నోతి రహస్య మిత్యాప్తః. ఆప్ ఌ వ్యాప్తౌ. రహస్యమును బొందువాఁడు.
పు.ప. త్రి. ప్రత్య విశ్వాసో స్య సంజాతః. ప్రత్యయితః. - విశ్వాసము ఇతని యందుఁ బుట్టును. ఈ రెండు ఆప్తుని పేర్లు.

సబంధుర్యోహి తేషుస్స్యా త్సపితాయస్తు పోషకః|
సఖాయత్ర విశ్వాసస్స భార్యాయత్ర నిర్వృతిః||
తా.
హితము గోరువాఁడే బంధువు, పోషించినవాఁడే తండ్రి, విశ్వాసము గలవాఁడే స్నేహితుఁడు, సుఖింపజేయునదే భార్య యగును. – నీతిశాస్త్రము

7. శని - నవగ్రహములలో ఏడవ గ్రహము (Saturn).

సురగురువునకు మీఁదై భా
స్కరసుతుఁ డిరు లక్షలను జగములకుఁ బీడల్
జరుపుచుఁ ద్రింశన్మాసము,
లరుదుగ నొక్కొక్కరాశి యందు వసించున్.
భా||
బృహస్పతి లేక గురుగ్రహము కన్న రెండు లక్షల యోజనాలకు పైన సూర్యుని కుమారుడైన శని(Saturn) తిరుగుతుంటాడు. ఇతడు ప్రతి రాశిలోను, ముప్పయి మాసాలు(30 months) చరిస్తాడు. ఈ ముప్పయి మాసాలలోనూ శని ప్రజలకు కష్టాలే కలిగిస్తాడు. అందరికీ అశాంతినే కలిగిస్తాడు. 

తత ఉపరిష్టాద్యోజనలక్షద్వయాత్ ప్రతీయమానః శనైశ్చర ఏకైకస్మిన్ రాశౌ త్రింశన్ మాసాన్ విలంబమానః సర్వానేవానుపర్యేతి తావద్భిరనువత్సరైః ప్రాయేణ హి సర్వేషామ శాంతికరః.

సమౌ సౌరి శనైశ్చరౌ : (శనిమన్దౌ పఙ్గు కాళౌ ఛాయాపుత్రో సితో ర్కజః.)
సూరస్యాపత్యం సౌరిః - పా. సౌరో వా సూర్యుని కొడుకు.
శనైర్మందం చరతీతి శనైశ్చరః, చర గతిభక్షణయోః - మెల్లఁగా సంచరించు వాఁడు. (శనిః, మన్దః, పఙ్గుః, కాళః చాయాపుత్రః, అసితః, అర్కజః) ఏతాన్య పిశనైశ్చర నామాని. - ఈ రెండు శనైశ్చరుని పేర్లు.

సమవర్తి - యముడు, వ్యు.అందరి యెడ సమానముగ నుండువాడు.
యముఁడు -
1.కాలుడు, 2.శని, వికృ.జముడు.
కాలుఁడు - యముడు.
ౙముఁడు - యముడు, శమనుడు, సం.యమః. 
శమనుఁడు - యముడు.
శమనము - శాంతి పథము, రూ.శామనము.
శామనము - 1.శమనము, 2.వధము.
శమము - శాంతి, కామక్రోధాదులు లేక యడగి యుండుట.
శమి - జమ్మిచెట్టు, విణ.శమము గలవాడు.  

సౌరి - 1.శని, 2.యముడు, వ్యు.సూర్యుని కుమారుడు.
సౌరికుడు -
కల్లమ్మువాడు. కబ్బిలి - కల్లమ్మువాడు, శౌండికుడు.
శౌండికుఁడు - కల్లు అమ్మువాడు.

శనైశ్చరుఁడు - శని, వ్యు.మెల్లగా నడుచువాడు.

(ౘ)చాయపట్టి(బిడ్ద) - శనైశ్చరుడు.
చాయ - 1.ఛాయ, 2.కాంతి, 3.సూర్యునిభార్య, 4.నీడ, 5.పోలిక, 6.రంగు, 7.వైపు, 8.జాడ, 9.సమీపము, 10.చక్కన, 11.(జీవ.) జీవ పదార్థము లకు సహజమైన రంగు నిచ్చు పదార్థములు (Pigment).
చాయమగఁడు - సూర్యుడు.

ఛాయ - 1.నీడ, ఛాయ 2.కాంతి, 3.రంగు, 4.ప్రతిబింబము, 5.సూర్యునిభార్య, 6.లంచము, 7.వరుస, 8.కొంచెము, 9.చీకటి(అంధకారము), (భౌతి.) ఒక కాంతి నిరోధకమైన వస్తువునకు వెనుకవైపున నుండు కాంతి విహీన చిత్రము, (Shadow).
రంగు - 1.ఛాయ, కాంతి 2.సొంపు, సం.రంగః.
ఛాయాపుత్త్రుఁడు - శని.

ఛాయాకరుఁడు - గొడుగు పట్టువాడు, విణ.నీడను కలుగచేయువాడు.

ఛాయా సూర్యప్రియా కాన్తిః ప్రతిబిమ్బ మనాతపః :
ఛాయా శబ్దము సూర్యుని పెండ్లామునకును, కాంతికిని, ప్రతి బింబమునకును, నీడకును పేరు. ఛ్యతి తాపాదికమితి ఛాయా. ఛోచ్ఛేదనే. - తాపము మొదలయిన దానిని బోమొత్తునది. "ఛాయా స్యాత్పాలనో త్కోచ స చ్ఛోభాకావ్యరీతి" ప్వితిశేషః.

ప్రతిబింబము - 1.ప్రతిమ, 2.ప్రతిఫలము, వి.(భౌతి.) అద్దము మొదలయిన వానియందు అగుపడు వస్తువుల ప్రతిఫలిత బింబము, వస్తువును బోలిన దృశ్యము (Image).

ఛాయా శనైశ్చరం లేభే సావర్ణిం చ మనుం తతః |
కన్యాం చ తపతీం యా వై వవ్రే సంవరణం పతిమ్ |

నీలము - 1.నీలిచెట్టు, Indigo plant, 2.నలుపు, 3.నల్లరాయి. నీలము - ఒక విలువ గల రత్నము,(Sapphire). (ఇది రాసాయనికముగ ఎల్యూమినియమ్ ఆక్సైడ్ (Corundum). దీని నీలిరంగునకు కారణము అందులో అతిసూక్ష్మరాశిగా నుండు క్రోమియమ్ ఆక్సైడ్).
ఇంద్రనీలము - నీలమణి; కప్పుఱాయి - నీలమణి.
నీలలోహితము - (రసా.) బచ్చలి పండు రంగు గలది (Purple).
నీలలోహితుఁడు - శివుడు.

శ్యామలము - నలుపు, విణ. నల్లనిది.
(ౘ)చామనము -
శ్యామలము, నల్లనిది.
చామ - 1.యౌవనవతి, 2.నలుపు(నీలిమ - నలుపు), 3.ఒక జాతి పైరు, సం. శ్యామా, 2.శ్యామాకః.
శ్యామ - 1.నడియౌవనముగల స్త్రీ, 2.యమున, 3.రేయి, 4.నల్లని స్త్రీ 5.కాళికాదేవి, వికృ.చామ.
శ్యామల - పార్వతి, విణ. నల్లనిది. 

నీలవర్ణాయ నిత్యాయ నీలాంజననిభాయ చ,
నీలాంబరవిభూషాయ నిశ్చలాయ నమో నమః.

నీలాంబరుఁడు - 1.బలరాముడు 2.నైరృతి, 3.శని.
నీలాబ్జము -
నల్లకలువ.;ఉత్పలము - కలువ, నల్లకలువ.
ఇందీవరము - 1.నల్లకలువ, 2.నీలి తామర.
అరవిందము - 1.తామర, 2.ఎఱ్ఱకలువ, 3.నల్లకలువ, 4.బెగ్గురుపక్షి.

ఉత్పలము - కలువ, నల్లకలువ.
కలువ -
ఉత్పలము, రూ.కల్వ, స.కైరవమ్.
కలువ కంటి - కలువరేకుల వంటి కన్నులు గల స్త్రీ.
కలువరాయుడు - చందమామ. ఆకాశమున చంద్రుని జూచి కలువలు వికసించును.
కువలయము - 1.భూమండలము 2.నల్లకలువ, రూ.కువలము.
కువలేశయము - తామరపువ్వు, వ్యు.నీటియం దుండునది.
కువలేశుఁడు - విష్ణుమూర్తి.

ఛాయాపుత్త్రాయ శర్వాయ శరతూణీరధారిణే,
చరస్థిరస్వభావాయ చంచలాయ నమో నమః.

అసితుఁడు - నల్లనివాడు, వి. 1.శనైశ్చరుడు, 2.దేవలుడు అను ముని.
అసితము -
నల్లనిది, వి.నలుపు Black, నీలవర్ణము Blue.
శనైశ్చరుఁడు - శని, వ్యు.మెల్లగా నడుచువాడు.
దేవలుఁడు - తంబళవాడు, నంబివాడు, పూజారి.
పూజారి - పూజచేయువాడు, అర్చకుడు.
తంబళ - శివార్చన చేసి బ్రతికెడు ఒక జాతి.
నంబి - విష్ణు పూజకుడు.

నంబెరుమాళ్ళు - శ్రీరంగనాయకుడు.
రంగఁడు -
1.శ్రీరంగడు, 2.నంబెరుమాళ్ళు.
సిరంగఁడు - శ్రీరంగనాథుడు, సం.శ్రీరంగః.
సిరంగము - శ్రీరంగము.
రంగము - 1.సత్తు, 2.యుద్ధభూమి, 3.నాట్యస్థానము, 4.శ్రీరంగము, 5.రంగు.
రంగు - 1.చాయ, కాంతి, 2.సొంపు, సం.రంగః.

సత్తు - సత్త్వము, సత్యము, సారము, వి.సీసము (మహాబలము – సీసము, Lead), సం.విణ, (సత్) ఉన్నది, 1.చదువరి, 2.శ్రేష్ఠము, 3.సత్యము, 4.సాధువు, వి.1.నక్షత్రము, 2.సత్యము.
సత్త్వము -1.సత్త, బలము 2.స్వభావము 3.ఒక గుణము 4.జంతువు. సత్యము - 1.నిజము, 2.ఒట్టు, 3.కృతయుగము, 4.బ్రహ్మలోకము. సారము - 1.జవము, 2.ధనము, 3.న్యాయము, 4.బలిమి, 5.చేప, 6.మూలగ, విణ.శ్రేష్ఠము, వి.(గృహ.) ఫలత్వము, 7.ఫలించుశక్తి (Fertility).

సాధు - సాధువు, మంచివాడు, మంచిది, సం.సాధుః.
సమము - 1.సమానము, 2.సాధువు.
సమవర్తి - యముడు, వ్యు.అందరి యెడ సమానముగనుండువాడు.

కుమ్మర పురుగు - అడుసు నందు తిరియు అడుసునంటుకొనక చరించు పురుగు, మట్టిపురుగు.
కుమ్మరి పురుగు - కీటకము, కుదురులేనిది, సాధువు.
కీఁచుఱాయి - 1.కుమ్మరి పురుగు, 2.ఇలకోడి, ఈలపురుగు.
ఉరిడె - 1.కుమ్మరి పురుగు, 2.ఊరు మూలదేశము.
యమకీటకము - కుమ్మరి పురుగు. రొంపిలో కుమ్మరి పురుగు మెలగినను దాని దేహమునకు బురద అంటు కొనక అట్లే యుండును.

ఆయోధము - 1.యుద్ధము, 2.యుద్ధభూమి, 3.వధము, చంపుట.
యుద్ధము -
1.కయ్యము, 2.పోరు. పోరు నష్టము పొందు లాభము. పొలికలను - యుద్ధభూమి.

మందుఁడు - శని, విణ.1.అల్పుడు, 2.మూర్ఖుడు, 3.వ్యాధిగ్రస్తుడు.
ధీహరుఁడు - మందుడు. (ధీ - బుద్ధి; హరుఁడు - శివుడు.)
అల్పుఁడు - నీచుడు; నీచుఁడు - అధముడు, రూ.నీచు.
అధముఁడు - తక్కువైనవాడు, నీచుడు.
పామరుఁడు - 1.మూర్ఖుడు, అజ్ఞుడు, 2.నీచుడు.
అజ్ఞుఁడు - మూర్ఖుడు, తెలివిలేనివాడు.
నీచు - 1.చేపమీది పొలుసు, 2.రక్తము చెడి నీరైనది, 3.నీచుడు.

నొప్పిగుంటి - వ్యాధిగ్రస్తుడు.
నొప్పి -
1.బాధ, 2.ఆపద.
ఆపద - విపత్తు(విపత్తు - ఆపద), ఇడుమ.
ఇడుమ - 1.ఆపద, 2.అలసట.
ఆపత్తి - 1.ఇడుమ, రూ.ఆపద, 2.అర్థాదులసిద్ధి కలుగుట, 3.(తర్క.) అయథార్థజ్ఞానము.

మన్దస్తు తున్ద పరిమృజ ఆలస్య శ్శీతకో అలసో అనుష్ణః :
ఆలస్యేన మందతే - స్వపితీవేతి మందః. మది స్తుత్యాదౌ. - ఆలస్యము చేత నిద్రపోవువానివలె నుండువాఁడు.
పునః పునస్తుందం పరిమార్ష్టీతి తుందపరిమృజః. మృజూ శుద్ధౌ. - పలుమాఱు కడుపు నిమురుకొనువాఁడు.
నలసతీ త్యలసః అలస ఏవాలస్యః - ప్రకాశించువాఁడు కాఁడు గనుక అలసుఁడు, అలసుఁడే ఆలస్యుఁడు.
శీతం మందం కరోతీతి శీతకః - మందముగా కార్యమును జేయువాఁడు.
అలసః ఉక్తః. నవిద్యతే ఉష్ణం తేజో అస్యేతి అనుష్ట్ణః - ప్రకాశము లేనివాడు. ఈ ఆరు అలసుని పేర్లు.

మన్దాయ మన్దచేష్టాయ మహనీయగుణాత్మనే,
మర్త్యపావన పాదాయ మహేశాయ నమోనమః.

మసలిక - మాంద్యము, విణ.అలసము.
మాంద్యము - 1.ఆలస్యము, 2.జాడ్యము.
ఆలస్యము - 1.సోమరితనము, 2.అజాగ్రత్త(అజాగ్రత్త కొంచెమైన కీడు అధికము) 3.జాగు.
జాడ్యము - 1.జడత్వము, 2.ఆలస్యము. (ౙ)జాగు - ఆలస్యము.
అలసము - 1.మందమైనది, సోమరి, 2.శ్రమచెందినది, వి.1.బురదలో తిరుగుటచే కాలివ్రేళ్ళనడుమ వచ్చు పుండు, బురదపుండు, 2.ఒకరకపు అజీర్ణవ్యాధి, 2.విషముగల ఎలుక.
జడత్వము - (భౌతి.) విశ్రాంతిస్థితిలో గాని చలించుచున్న స్థితిలోగాని ఉన్న వస్తువు దాని స్థితి మార్చుకొన కుండ ఉండు గుణము, (Inertia).
జడత - నిశ్చేష్టత, రూ.జడత్వము, జాడ్యము, జడిమము.

సుస్తి - 1.సోమరితనము 2.జబ్బు, సం.అస్వాస్థ్యం.
బయ్యఁడు - మందుడు. ౙబ్బు - అలసము, వి.రోగము.
నచ్చుకాఁడు - అలసుడు, బాధకుడు. సోమరి - అలసుడు, మందుడు. అలు(ౘ)చు - అలసుడు, సోమరి, అలసః.
అలసుఁడు - సోమరి, చురుకుదనము లేనివాడు.

జాడ్యంధియో హరతినిఞ్చతివాచి సత్యం, మానోన్నతిం
దిశతిపాపమపాకరోతి | చేతః ప్రసాదయతి దిక్షుతనోతి
కీర్తిం, సత్సంగతిః కథయ కిం నకరోతి పుంసాం ||
తా.
సత్సాంగత్యము బుద్ధి జాడ్యమును బోగొట్టును, వాక్కునందు సత్యము గలుగఁజేయును, గౌరవమునిచ్చును, పాపములబోగొట్టును, మనస్సును స్వచ్ఛముగాజేయును, కీర్తిని దిక్కులయందు విస్తరింప జేయును, మఱియు నెట్టి శుభముల నైనను గలుగజేయును. – నీతిశాస్త్రము

సత్సంగత్వే నిస్సంగత్వం, నిస్సంగత్వే నిర్మోహత్వమ్|
నిర్మోహత్వే నిశ్చలత్తత్త్వం - నిశ్చలతత్త్వే జీవన్ముక్తిః. - భజగోవిందం

పంగువు - శని, విణ.కుంటివాడు.
ఖోడుఁడు -
శనిగ్రహము, విణ.కుంటివాడు.
కుంటిగాము - శనిగ్రహము.
శ్రోణుడు - పిచ్చుకకుంటు, కుంటివాడు.
కుంటి - 1.కాలు విరిగినవాడు, ఖంజుడు, 2.పుట్టుకతో కాలుచెడినవాడు, పంగువు.
ఖంజము - ఒక కాలు కుంటియైంది.
ఖంజ - కుంటిది, వి.1.పసుపు, 2.దూది. 

ఈ లోకంబునఁ బూర్వము,
నాలుగు పాదముల నీవు నడతువు నేఁడా
శ్రీలలనేశుఁడు లేమిని,
గాలముచే నీకు నొంటి కాలయ్యెఁ గదే!
భా||
ధర్మదేవతాస్వరూపుడవైన నీవు పూర్వం ఈ లోకంలో నాలుగు పాదాలతో నడుస్తూ ఉండేవాడివి. ఈ నాడు ఇందిరావల్లభుడైన గోవిందుడు లేనందువల్లనే కదా కాలప్రభావానికి లోబడిన నీవు ఒంటి కాలితో నడుస్తున్నావు ! 

అర్కజుఁడు - 1.శని, 2.యముడు.
అర్కుఁడు -
1.సూర్యుడు, 2.ఇంద్రుడు.
అర్కబంధువు - బుద్ధుడు, వ్యు.సూర్యవంశీయుడు, (కావుననీ వ్యవహారము)
అర్కము - 1.జిల్లేడు, 2.రాగి, 3.(రసా.) ఒక ద్రవ్యమునుండి స్వేదనముచే గాని ద్రావణముచేగాని లాగబడిన అంశము (Extract). జిల్లెడు - అర్కవృక్షము, రూ.జిల్లేడు.

ఎన్నిచోట్ల తిరిగి యేపాటు పడినను
అంటనియ్యక శని వెంట దిరుగు
భూమి క్రొత్తదైన భోక్తలు క్రొత్తలా విశ్వ.
తా||
ఎన్నిచోట్ల తిరిగి యెన్ని కష్టములుబడినను, లాభము కలుగనీయక శని(Saturn) వెంటాడి తిరుగుచుండును. తమ ప్రదేశము క్రొత్తదైన తినువారు క్రొత్తవారు కాదు గదా.

కప్పుమేనిగాము - శనిగ్రహము.
కప్పువేల్పు -
కరివెల్పు, కృష్ణుఁడు, విష్ణువు.
కప్పు - 1.ఆచ్ఛాదనము, 2.ఇంటిపై కప్పు, 3.నలుపు, 4.చీకటి, క్రి.1.క్రమ్ము, 2.మూయు.
ఆచ్ఛాదనము - 1.కప్పుట, 2.వస్త్రము (బట్ట, వలువ).
క్రమ్ము - 1.కవియు, వ్యాపించు, 2.పైకుబుకు.
కప్పుఁదెరువరి - అగ్ని.
అగ్ని - 1.నిప్పు, 2.అగ్నిదేవుడు.

హీనాంగా నతిరిక్తాంగాన్ విద్యాహీనాన్ వయౌధికాన్ |
రూపద్రవ్య విహీనాంశ్చ జాతిహీనాంశ్చ నాక్షిపేత్ ||
తా.
కుఱచగల నిడుపులైన చేతులు, కాళ్ళు మొదలయిన అవయములుగల వారలను, విద్యావిహీనులను, వయసుచేత పెద్దనైన వారలను, సౌందర్యము(చక్కదనము), ద్రవ్యము(ధనము, వస్తువు), జాతి వీనిచే దక్కువైనవారలను ఆక్షేపింపఁగూడదు. - నీతిశాస్త్రము

కళత్రము - 1.పెండ్లాము, 2.కోట, 3.నితంబము, (జ్యోతి.) లగ్నము నకు ఏడవస్థానము. (లగ్నము - మేషాదిరాసుల ఉదయము, విణ.తగులుకొన్నది.)
పెండ్లము - భార్య, రూ.పెండ్లాము.
భార్య - అగ్నిసాక్షిగ పరిణయమాడిన పెండ్లాము, వ్యు.భరింపదగినది.
కోట - 1.దుర్గపురము, 2.పట్టణము, చుట్టుగల ప్రహరి, సం.కోటః.
కోట్టము - దుర్గపురము, కోట. దుర్గము - కోట.
పట్టణము - కోటచేతను, అగడ్తచేతను దుర్గమమైన ప్రధాననగరము.
నగరము - పట్టణము, రూ.నగరి.
నగరు - 1.రాజగృహము, 2.దేవగృహము, రూ.నవరు.  

అమృతం సద్గుణాభార్యా అమృతం బాలభాషితమ్|
అమృతం రాజసమ్మాన మమృతం మానభోజనమ్||
తా.
గుణవతియైన యాలు(స్త్రీ, భార్య), బాలుని ముద్దుమాటలు, రాజ సమ్మానము, ప్రియయుక్త భోజనము, ఇవియన్నియు నమృత సమానములు. - నీతిశాస్త్రము

ప్రొద్దుఁగొడుకు - 1.యముడు, 2.రాహువు, 3.శని, 4.కర్ణుడు, కుంతి పెద్దకొడుకు, 5.సుగ్రీవుడు.
ప్రొద్దు - 1.సూర్యుడు(Sun), 2.కాలము, 3.దినము Day, సం.బ్రధృః. యముఁడు - 1.కాలుడు, 2.శని, వికృ.జముడు.
కాలము1 - 1.సమయము 2.నలుపు 3.చావు, విణ.నల్లనిది.
కాలము2 - (గణి.) ఘటనల మధ్య దొరలు కాలము(Time).

కాలాంతకుఁడు - శివుడు, (వ్యవ.) అసాధ్యుడు.
గడుసరి -
1.అసాధ్యుడు, 2.కఠినుడు, 3.దుష్టుడు.
కఠోరుఁడు - కఠినుడు.
దుర్జనుఁడు - దుష్టుడు; దుర్జాతి - దుర్జనుడు, వి.చెడ్డజాతి.
కాలసర్పము - కృష్ణసర్పము, నల్లత్రాచు.
కృష్ణసర్పము - నల్లత్రాచు.

క్రోడుఁడు - శనిగ్రహము.
కోణుఁడు -
 శని.
క్రూరదృషి -
1.అంగారకుడు, 2.శని, విణ.క్రూరదృషికలవాడు.
క్రూరదృక్కు - 1.పిశునుడు, లోభి(లోభికి ఖర్చు ఎక్కువ), 2.శని, 3.అంగారకుడు, 4.రాహువు, విణ.క్రూరదృష్టి కలవాడు.

తమస్తు రాహుస్స్యర్భాను స్సైంహికేయో విధుంతుదః :
సూర్యాచంద్రమసౌ అనేన తామ్యత ఇతి తమః. అ. పు. తము గ్లానౌ - ఇతనిచేత సూర్యచంద్రులు వ్యథను బొందుదురు.
ప. తమస్కారిత్వాత్తమః. స. స. - తమస్సును జేయువాఁడు.
తమ ఆకృతి రస్య తమః - స. న. - చీఁకటి రూపముగా గలవాఁడు.
రహతి భుక్త్వా త్యజతి సూర్యాచంద్రమసా వితి రాహుః. ఉ. పు. రహత్యాగే - సూర్యచంద్రులను కబళించి విడుచువాఁడు.
స్వః స్వర్గే భాతీతిస్వర్భానుః. ఉ. పు. భాదీప్తౌ - స్వర్గమునందు ప్రకాశించువాడు.
సింహికాయాః అపత్యం సైంహికేయః - సింహిక హిరణ్యకశిపుని చెల్లెలు, ఆమె కొడుకు.
విధు తుదతీతి విధుంతుదః, తుద వ్యథనే - విదు వనఁగా చంద్రుఁడు వానిని వ్యథఁ బెట్టువాఁడు - ఈ నాలుగు రాహువు పేర్లు. (కేతుః. శిఖి, రెండు కేతువు పేర్లు.) 

విప్రచిత్తిః సింహికాయాం శతం చైకమజీజనత్ |
రాహుజ్యేష్ఠం కేతుశతం గ్రహత్వం య ఉపాగతః | 

8. రాహువు - ఒక చాయాగ్రహము, దలగాము.(Shadowy Planet)

ముండుఁడు - రాహుగ్రహము, విణ.తెగిన కాళ్ళు చేతులు కలవాడు.
ముండము -
తల.
తలగాము - రాహువు.
తల - 1.చోటు, 2.రంగము, 3.పక్షము, సం.స్థలమ్, తలమ్, వి.1.శిరస్సు, 2.శిరోజము, 3.కొన, 4.పూనిక, 5.ఎత్తు, 6.ముందుభాగము, 7.మొత్తము, 8.ఎడ, 9.సమయము, విణ. మొదలు.
గాము - 1.సూర్యాది గ్రహము 2.పిశాచము, సం.గ్రహః.

మూర్ధము - తల.
మూర్ధాభిషిక్తుడు -
1.క్షత్రియుడు, 2.చక్రవర్తి (శిరస్సునం దభిషేకము చేయబడినవాడు).

తమస్సు - తమము.
తమము -
1.చీకటి, 2.ఒక గుణము, 3.శోకము, రూ.తమస్సు.
చీఁకటి - అంధకారము; అంధకారము - చీకటి.
శోకము - దుఃఖముచే తపించుట, వగపు(శోకము).
అంధకరిపుఁడు(రిపువు - శత్రువు) - శివుడు.
చీఁకటిగాము - రాహువు.
గాము - 1.సూర్యాదిగ్రహము, 2.పిశాచము, సం.గ్రహః. 
చీఁకటిగొంగ - సూర్యుడు, వ్యు. చీకటికి శత్రువు.

స్వర్భానుఁడు - రాహువు.
భయానకము - 1.పులి, 2.రాహువు, 3.భయానకరసము.
పృదాకువు -
1.పులి, 2.పాము, 3.తేలు.
పులి - 1.నల్లని, 2.పులిసినది, వి.శార్దూలము.
శార్దూలము - పులి. వ్యాఘ్రము - వేగి, పులి.

ఆధిభౌతికము - వ్యాఘ్ర సర్పాది భూతముల వలన కలిగినది. (ఇది తాపత్రయములలో ఒకటి).

పాము - 1.సర్పము, 2.కష్టము, క్రి.రుద్దు.
సర్పము - పాము, సప్పము. సర్పతీతి సర్పః. సృప్ ఌ గతౌ. - చరించునది.
సప్పము - సర్పము, సం.సర్పః. సప్పపుఁజుక్క - ఆశ్లేష.
చక్షుశ్రవము - 1.పాము, కనువినికి.
కనువినికి - పాము, చక్షుశ్రవము. 
ద్విరసనము - పాము, వ్యు.రెండు నాలుకలు కలది.
ఆశి - పాముకోర (ఆశీవిషము, కోరయందు విషముకలది, పాము), విణ.తినువాడు, ఉదా.మాంసాది మొ.వి.
ఆశీస్సు - 1.దీవన, 2.హితము కోరుట, 3.కోరిక, 4.పాముకోర.
కోఱ - పందికోఱ, పాముకోర, దంష్ట్ర, సం. ఖరుః.

తామసము - 1.ఆలస్యము, 2.పాము, సం.విణ.తమోగుణము కలది.

వృశ్చికము - 1.తేలు(పొట్టియ - తేలు), 2.వృశ్చికరాశి.
తేలు -
1.నీళ్ళలో మునుగక పైకివచ్చు, 2.నీటిలో క్రీడించు, 3.తేలగిల్లు, 4.పొడచూపు, వి.వృశ్చికము.

వృశ్చికస్య విషంపుచ్ఛం మక్షికస్య విషంశిరః|
తక్షకస్య విషం దంష్ట్రః, సర్వాంగం దుర్జనేవిషమ్||
తా.
తేలునకు తోకయందును, ఈఁగకు శిరస్సునందును, పామునకు కోఱలయందును, దుర్జనునకు సర్వాంగములందును విషముండును. - నీతిశాస్త్రము

అహి - 1.పాము, 2.రాహుగ్రహము, 3.వృత్రాసురుడు.
పాము -
1.సర్పము, 2.కష్టము, క్రి.రుద్దు.
అహిపతి - శేషుడు, వేయిపడగలు గల సర్పరాజు.
అహిభయము - 1.పాముల వలని భయము, 2.రాజులకు స్వపక్షము వారి వలని భయము.
అహిద్విషము - 1.నెమలి, 2.గ్రద్ద, 3.ముంగిస.
అహిద్విషుఁడు - 1.గరుడుడు, 2.ఇంద్రుడు.
అహిభుక్కు - 1.గరుడుడు, 2.ముంగిస, 3.నెమలి.
వృత్రహుఁడు - ఇంద్రుడు, వ్యు.వృత్రాసురుని చంపినవాడు.
అహిర్భుధ్న్యుఁడు - 1.శివుడు, 2.ఏకాదశ రుద్రులలో ఒకడు.

అహి ర్వృత్రే పి :
అహిశబ్దము వృత్రాసురునికిని, అపిశబ్దమువలన పామునకును పేరు. హంతీ త్యహిః. పు. హన హింసాగత్యోః హింసించును గనుక అహి.
అంహతి లోకాన్ వ్యాప్నోతీతి అహిః. అహి గతౌ. వృత్రేయథా _ "ధృతం దనుష్ఖండ మివాహివిద్విష"ఇతి భారవిః. "సర్పే వృత్రాసురే ప్యహి"రితి రభసః.

కృష్ణవర్త్మ - అగ్ని, రాహుగ్రహము, దురాచారుడు.
అగ్ని - 1.నిప్పు, 2.అగ్నిదేవుడు.
నిప్పు -
అగ్ని, అగ్నికణము, రూ.నిప్పుక.
గ్రహకల్లోలము - రాహుగ్రహము.
దురాచారుడు - చెడునడవడి కలవాడు.

ఖరువు - 1.గుఱ్ఱము, 2.దర్పము, 3.శివుడు, 4.దంతము(రదనము - దంతము), 5.భర్తను వరించు కన్య, విణ.దురాచారుడు, 2.క్రూరము.

దుర్వృత్తోవా సువృత్తోవా మూర్ఖః పండిత ఏనవా|
కాషాయ దండమాత్రేణయతిః పూజ్యోన సంతియః||
తా.
అతిదురాచారుఁడైనను, సదాచారుఁడైనను, మూర్ఖుఁడైనను, పండితుడై నను, కాషాయ(కాషాయము - 1.కావివస్త్రము, 2.కావిచీర.)దండము లను ధరించుటచేత పూజ్యుడగును. - నీతిశాస్త్రము

జటిలో ముండీ లుంచితకేశః కాషాయాంబర బహుకృతవేషః,
పశ్యన్నపి చ న పశ్యతి మూఢో హ్యుదరనిమిత్తం బహుకృతవేషః. - భజగోవిందం

విధుంతుదుఁడు - రాహుగ్రహము.
గ్రహ కల్లోలము -
రాహుగ్రహము.
విధువు - 1.చంద్రుడు, 2.విష్ణువు, 3.బ్రహ్మ, 4.శివుడు.

ముండుఁడు - రాహుగ్రహము, విణ.తెగినకాళ్ళు చేతులు కలవాడు. మొండెపుగాము - రాహువు.
మొండి -
1.చేతులు కాళ్ళులేనివాడు, మూర్ఖుడు, మూర్ఖురాలు, 3.మొక్కపోయినది, 4.వట్టిది, సం.ముండమ్.
గాము - 1.సూర్యాది గ్రహము, 2.పిశాచము, సం.గ్రహః.
కింపాకుఁడు - 1.నిరర్థకుడు, 2.మూఢుడు, 3.మాతృశాసితుడు.
మూఢుఁడు - 1.మొండి, 2.మోటు, 3.మొద్దు, తెలివిలేనివాడు.

కబంధము - 1.జలము, 2.మొండెము, 3.సముద్రము.
జలము -
1.నీరు, 2.జడము 3.ఎఱ్ఱతామర.
నీరు - 1.నీరము, జలము, 2.మూత్రము, Urine సం.నీరమ్.
జడము - నీళ్ళు, రూ.జలము, విణ.తెలివిలేనిది.

మొండెము - తలతెగిన కళేబరము, కబంధము, సం.వి.ముండమ్, (గృహ.) భుజము క్రింది తుంటిపై భాగము, కభంధము, ఊర్థ్వకాయము (Trunk).

జడధి - సముద్రము. సముద్రము - సాగరము.

కబంధుఁడు - 1.కేతువు, 2.ఒక రాక్షసుడు.
మొండెపురక్కనుఁడు -
కబంధుడు. కబంధ బాహు చ్ఛేదన రామ్.

9. కేతువు - 1.తొమ్మిదవ గ్రహము Ketu, 2.గురుతు, 3.తోకచుక్క, 4.అగ్ని, 5.కాంతి.
వికచము -
1.వికసించినది, 2.వెండ్రుకలులేనిది, సం.వి.కేతువు. 
కూచి - 1.యుద్ధయాత్రకై వాద్యము మ్రోగించుట, 2.ఆడుది(స్త్రీ - ఆడుది), విణ.1.వాడియైనది, 2.వికసించినది.

గ్రహభేదే ధ్వజే కేతుః :
కేతుశబ్దము కేతుగ్రహమునకును, టెక్కెమునకును పేరు. కిత్యతే అనేనేతి కేతుః. కిత జ్ఞానే. - దీనెచేత నెఱుఁగబడును. కేతుశబ్దము కాంత్యుత్పాత చిహ్నములకును పేరు. "పతాకాయాం ద్యుతౌ కేతుః గ్రహోత్పాతాది లక్ష్మసు" అనె రుద్రుఁడు.

నవమగ్రహక స్సింహికాసురీగర్భసంభవః,
మహాభీతికర శ్చిత్రవర్ణో వా పిఙ్గలాక్షకః|

గుఱుతు - 1.చిహ్నము, 2.మేర, 3.కీర్తి, 4.పరిమితి, 5.స్థానము, 6.విధము, 7.మచ్చ(కళంకము - మచ్చ), 8.సాక్షి, రూ.గుర్తు.
చిహ్నము - 1.గురుతు, 2.టెక్కెము.
చిన్నియ - 1.చిహ్నము, గురుతు, 2.విలాసము, రూ.చిన్నె.
చెన్నె - చిన్నియ యొక్క రూపాంతరము
చిన్నెలాఁడు - విలాసవంతుడు.
చిన్నెలాడి - విలాసవతి.

లక్ష్మము - 1.చిహ్నము, 2.మచ్చ, 3.ముఖ్యము.

మేర - 1.ఎల్ల, 2.మర్యాద, 3.క్రమము, 4.ఏర్పాటు, 5.దూరము, సం.మీరా.
కీర్తి-1.యశస్సు, (వికృ.) కీరితి, 2.పేరు, 3.తేట, 4.అడుసు, 5.విరివి. విరివి - విస్తృతి, విణ.విస్తృయము, వెడల్పైనది.
స్థానము - 1.చోటు, ఉనికి, 2.విలుకాని యుద్ధ మప్పటి నిలుకడ.
విధము - ప్రకారము, విధి.
మచ్చ - 1.గాయపుగుర్తు, 2.పుట్టుమచ్చ(కాలకము - పుట్టుమచ్చ).
సాక్షి - చూచువాడు; సాకిరి - సాక్షి.

గండము - 1.ఏనుగు చెక్కిలి, 2.ఖడ్గమృగము, 3.గుర్తు, 4.పుండు, 5.చెక్కిలి(కపోలము - చెక్కిలి), 6.ప్రాణాపాయము.
అపమృత్యువు -
1.అకస్మాత్తుగా కలిగిన చావు, 2.గండము.

గండకము - 1.విఘ్నము, 2.ఖడ్గమృగము(కటిక మెకము - ఖడ్గమృగము), 3.పులిగోరు పదకము, 4.చేపపిల్ల, 5.ఒక సంఖ్య.

అభిజ్ఞానము - 1.గుర్తు, 2.గుర్తుపట్టుట, 3.జ్ఞానము, తెలివి.
లలామము -
1.గురుతు, 2.టెక్కెము, 3.తొడవు, 4.నొసటిబొట్టు, 5.తోక, 6.గుఱ్ఱము (ఉత్తరపదమైనచో శ్రేష్ఠము).

ధ్వజము - 1.టెక్కెము, 2.టెక్కెపు కంబము, 3.గురుతు, 4.గర్వము.
టెక్కెము -
టెక్కియము.
టెక్కియము - జండా(జెండా - టెక్కెము), రూ.టెక్కెము.
టెక్కెపుగాము - 1.కేతుగ్రహము(Ketu), 2.మిత్తిచూలు.
కంబము -
గుంజ, సం.స్కంభః.
గుంజ - 1.గురివెంద తీగ, 2.తప్పెట, 3.కల్లు దుకాణము, 4.అవ్యక్త మధుర ధ్వని, 5.ఉప్పళము(ఉప్పళము - ఉప్పు పండు నేల).
గరువము - 1.గర్వము, 2.గొప్పతనము, విణ.1.విస్తృతము, 2.పెద్దది, సం.గౌరవమ్.
కంబమయ్య - కంబము,(స్తంభము)నందు ఉద్భవించిన నృసింహస్వామి.

కేతనము - 1.టెక్కెము, 2.గురుతు, 3.ఇల్లు.
టెక్కెము -
టెక్కియము.
టెక్కియము - జండా(జెండా - టెక్కెము), రూ.టెక్కెము.
టెక్కెపుగాము - 1.కేతుగ్రహము, 2.మిత్తిచూలు.

మిత్తి (ౘ)చూలు - కేతువు.
మిత్తి -
1.మృత్యుదేవత, చావు, 2.వడ్డి, సం.1.మృత్యుః 2.మితిః.
మిత్తిగొంగ - మృత్యుంజయుడు, శివుడు. 

తోఁక - తొంక; పుచ్ఛము - తోక.
తొంక -
పుచ్ఛము, వ్యు.తొంగునది, వంగియుండునది, రూ.తోఁక.
పుచ్ఛసంబంధి - (జం.) తోకకు సంబంధించినది (Caudal).
వాలము - 1.తోక, 2.కత్తి.

అగ్న్యుత్పాతౌ ధూమకేతూ -
ధూమకేతుశబ్దము అగ్నికి, ఉత్పాతమునకును పేరు. ధూమః కేతు శ్చిహ్నమస్యేతి, ధూమప్రధానం కేతు రుత్పాత ఇతి చ ధూమ-కేతుః - ధుమము చిహ్నముగాఁ గలవాఁడు గనుకను, ధూమప్రధానమైన యుత్పాతము గనుకను ధూమకేతువు.

ధూమకేతువు - 1.తోకచుక్క, 2.ఉత్పాతము, 3.అగ్ని.
దుమగతికేతు -
ధూమకేతువు, అరిష్ట సూచకమగు తోకచుక్క.
తోఁకచుక్క - ధూమకేతువు, (భూగో,) సూర్యునిచుట్టు తిరుగు ఘనపదార్థ కేంద్రము, వెలుగుచున్న తోక గలిగిన ఒక గ్రహము, (Comet).
ఉత్పాతము - 1.ఉల్కాపాతము మొ. అపశకునము, 2.ఎగురుట, 3.ఉపద్రవము.
అజన్యము - ఉత్పాతము, విణ.జన్యము కానిది.
ఉపప్లవము - 1.ఉత్పాతము, 2.ఉపద్రవము, 2.నీటిపై తేలుట.
ఉపద్రవము - 1.ఆపద, 2.బాధ, 3.విప్లవము, 4.పీడ, 5.రోగోద్రేక కారణమగు శ్లేష్మాది వికారము.  
ఉల్కశ్మలోహము - (రసా.) ఆకాశమునుండి అప్పుడప్పుడు భూతలము పైబడు ఉల్కలలో నుండు ఇనుము (Meteoric iron).
ఉల్క - 1.కొఱివికట్టె, 2.కాగడా, 3.ఆకాశమునుండి పడు తేజపుంజము, 4.అగ్ని కణము (Meteor).
మిడుఁగు - అగ్నికణము; విస్ఫులింగము - అగ్నికణము. 

ఆపద - విపత్తు(విపత్తు - ఆపద), ఇడుమ.
ఇడుమ - 1.ఆపద, 2.అలసట.
ఆపత్తి - 1.ఇడుమ, రూ.ఆపద, 2.అర్థాదులసిద్ధి, కలుగుట, 3.(తర్క) అయథార్థజ్ఞానము.

అనలము - 1.అగ్ని, 2.జఠరాగ్ని, 3.(వృక్ష.) చిత్రమూలము, నల్లజీడి, 4.మూడు అను సంఖ్య.
అగ్ని -
1.నిప్పు, 2.అగ్నిదేవుడు.
అనలుఁడు - 1.అగ్నిదేవుడు, 2.అష్టవసువులలో ఒకడు.
నీటిచూలి - అగ్ని; నీరుపాప - 1.అగ్ని, 2.నీటిమనుష్యుడు.
నీటికానుపు - అగ్ని, వ్యు.నీరు బిడ్దగా కలది.   

అభయము - భయములేనిది, వి.1.పరమాత్మ, 2.పరమాత్మ జ్ఞానము, 3.భయనివృత్తి, 4.రక్షణము, 5.వట్టివేరు.

యోపా మాయతనం వేద, ఆయతనవాన్ భవతి,
నక్షత్రాణివా అపామాయతనం, ఆయతనవాన్ భవతి,
యో నక్షత్రాణామాయతనం వేద, ఆయతనవాన్ భవతి,
ఆపోవై నక్షత్రాణా మాయతనం, ఆయతనవాన్ భవతి, య యేవ వేద.
  తా. జలాలకును నక్షత్రాలే స్థానం. ఆ నక్షత్రాల స్థితిని తెలుసుకుని నక్షత్రాలకు జలమే(ఉదకము) స్థానమని గ్రహించినవారు ముక్తిని పొందుతారు. - మంత్రపుష్పం     

LordVishnu