తేజము

తేజము - 1.ప్రకాశము, 2.ప్రభావము, 3.పరాక్రమము, 4.రేతస్సు, రూ.తేజస్సు.
తేజు - 1.తేజము, ప్రకాశము, 2.ప్రతాపము, సం.తేజః.
తేజస్వి - తేజము గలవాడు.

ప్రకాశము - వెలుగు, విణ.బయలు పడినది.
వెలుఁగు - 1.కిరణము, 2.ప్రకాశము.
కిరణము - 1.వెలుగు, మయూఖము.
కిరణమాలి - సూర్యుడు.

ప్రకాశో అతి ప్రసిద్దే అపి -
ప్రకాశ శబ్దము మిక్కిలి ప్రసిద్ధమైనవానికి పేరగునపుడు త్రి. అపి శబ్దము వలన, ఎండ మొదలయిన వెలుఁగునకును పేరు. ప్రకాశతే, ప్రకాశం చ ప్రకాశః. కాశృ దీప్తౌ. ప్రకాశించునదియు, ప్రకాశించుటయు, ప్రకాశము. ' ప్రకాశః కాశవా నపి ' ఇతి శేషః.    

తేజః క్షమా ధృతి శ్సౌచ మద్రోహో నాతిమానితా |
భవన్తి సమ్పదం దైవీ మభిజాతస్య భారత || - 3శ్లో 
తా|| తేజము, క్షమ(క్షమ - 1.ఓర్పు Patience, 2.నేల, 3.మన్నింపు.), ధైర్యము(ధృతి - 1.ధైర్యము, 2.ధరించుట, 3.సంతోషము, 4.సౌఖ్యము.), శుచిత్వము, అసూయారాహిత్యము, అత్యంత గౌరవము పొందియు నమ్రత్వము గలిగి యుండుట, భారతా! ఈ దివ్య గుణములు శుద్ధసత్త్వమయ వాసనలతో దైవీసంపద్యోగ్యతతో జన్మించినవారికి కలుగును. - దైవాసుర సంపద్విభాగయోగము, భగవద్గీత

ద్యోతము - 1.ప్రకాశము, 2.ఎండ.
ద్యోతకము - 1.ప్రకాశింపచేయునది, 2.ప్రకాశించునది.
ద్యోతించు - ప్రకాశించు.
ద్యోతితము - 1.ప్రకాశితము, 2.స్ఫురింప చేయబడినది.

వెలుతురు - 1.ఎండ, 2.ప్రకాశము.
ఎండ - సూర్యప్రకాశము, ఆతపము.
ఆతపము - 1.ఎండ, 2.వెలుతురు.
ప్రకాశము - వెలుగు, విణ.బయలు పడినది.
ఎండదొర - సూర్యుడు.

ప్రకాశో ద్యోత ఆతపః -
ప్రకాశతే ప్రకాశః, కాశృదీప్తౌ - ప్రకాశించునది.
ద్యోతతే ద్యోతః, ద్యుతదీప్తౌ - ప్రకాశించునది.
ఆ సమంతాత్తపతీత్యాతపః, తప సంతాపే - అంతటఁ దపించునది. ఈ 3 ఎండ పేర్లు.

ఆదిత్యుఁడు - 1.సూర్యుడు, వేలుపు, 2.సూర్యమండలాంతర్గత విష్ణువు. ద్వాదశాత్ముఁడు - సూర్యుడు.

అదితేరపత్యం ఆదిత్యః - అదితి కొడుకు.
ద్వాదశ ఆత్మానః మూర్తయః యస్య ద్వాదశాత్మా న. పు. – పండ్రెండు విధములైన మూర్తులుగలవాఁడు. 

నేక్షేతోత్యంత మాదిత్యంనా స్తంయాంతంకదాచన|
ప్రతిబింబం సనారిస్థం సమధ్యం నభసోగతం||
తా. సూర్యు (డు)ఉదయించుచున్నప్పుడు, అస్తమయ మగు చున్నపుడు, ఆకాశమధ్యంబును బొందియున్నపుడు ప్రతిసూర్యుని (అనగా ఉదకమందలి సూర్య ప్రతిబింబమును) జూడగూడదు. – నీతిశాస్త్రము

భా - 1.సూర్యకిరణము, 2.సూర్యుని వెలుగు.
భానువు - 1.సూర్యకిరణము, 2.సూర్యుడు.
భాముఁడు - 1.సూర్యుడు, 2.బావ.
బావ - తోడపుట్టిన దాని మగడు, సం.భావుకః.
భావుకుఁడు - తోడపుట్టిన దాని మగడు, బావ.
భామ - స్త్రీ. భామలలో దెవీస్థానం తిలోత్తమ.
భామము - 1.క్రీడాసమయమందు కోపము చూపెడు స్త్రీ, 2.స్త్రీ.

ప్రభావము - 1.ప్రతాపము, 2.తేజము.
ప్రతాపము - 1.తేజము, 2.వేడిమి.
వేఁకి - 1.జ్వరము, 2.వేడిమి(తిగ్మము – వేడిమి), 3.అగ్ని.
జ్వరము - వేకి. జ్వరితుఁడు - జ్వరము కలవాడు.
వేఁడి - 1.తాపము, 2.చురుకు, 3.వాడిమి, 4.ప్రకాశము.
వేఁడికంటి - ఉగ్రాక్షుడు, శివుడు.
వేఁడివేలుపు - 1.వహ్ని, 2.సూర్యుడు.
వహ్ని - అగ్ని.

మహస్సు - 1.తేజము, 2.వెలుతురు, 3.యజ్ఞము, 4.ఉత్సవము.

అగ్నిహోత్రము - 1.అగ్ని, 2.హోమము, 3.హవిస్సు.
అగ్ని - 1.నిప్పు, 2.అగ్నిదేవుడు.
హోమము - వేల్మి, యజ్ఞము.
హవిస్సు - వేల్చుటకు ఇగురు బెట్టిన అన్నము.
హవ్యవాహనుఁడు - అగ్ని, రూ.హవ్యవహుఁడు.

శుష్మము - 1.బలిమి, 2.తేజస్సు, 3.నిప్పు.

గభస్తి - 1.సూర్యకిరణము, 2.సూర్యుడు, 3.అగ్నిభార్య స్వాహాదేవి.
స్వాహా - అగ్నిభార్య. (మహేశ్వరీపురము నందు దేవీస్థానం స్వాహా.)

త్రేత - 1.రెండవయుగము, 2.గార్హపత్యము, దక్షిణాగ్ని, ఆహవనీయము అను మూడగ్నులు, త్రేతాగ్ని.
ముచ్చిచ్చు -  (మూడు+చిచ్చులు) త్రేతాగ్ని (గార్హస్పత్యము, ఆహవనీయము, దక్షిణాగ్ని).
గార్హపత్యము - 1.మూడు శ్రౌతాగ్నులలో ఒకటి, (మూడు శ్రౌతాగ్నులు గార్హపత్యము, ఆహవనీయము, దక్షిణాగ్ని), 2.గార్హస్థ్యము.
ఆహవనీయము - హోమము చేయదగినది (హవిరాది), వి.త్రేతాగ్నులలో ఒకటి, (తక్కిన రెండు: 1.దక్షిణాగ్ని, 2.గార్హపత్యాగ్ని).
గార్హస్థ్యము - 1.గృస్థాశ్రమము, 2.గృహస్థధర్మము, 3.గృహస్థుడు ప్రతి దినము అనుష్ఠింపవలసిన పంచయజ్ఞములు మొ.వి.  

ఔపాసనము - గృహస్థుడగు బ్రాహ్మణుడు ప్రాతఃకాలమునందు చేయు అగ్ని ఉపాసన.

ప్రణీతము - మంత్రముచే సంస్కరింప బడిన అగ్ని.

అగ్నిహోత్రం గృహంక్షేత్రం గర్భిణీంవృద్ధ బాలకా|
రిక్త హస్తేన నోపేయాద్రాజానాం దైవతం గురుమ్||
తా. అగ్ని హోత్రునకు మంత్ర పూర్వ కాహుతు లిచ్చునప్పుడును, గృహము, పుణ్యక్షేత్రము, గర్భిణీ స్త్రీలు, వృద్ధులు, బాలురు, రాజులు, దేవుడు వీరలకడకు వట్టి చేతులతో బోరాదు, అనఁగా ఫలాదులు తీసికొని పోవలయును. - నీతిశాస్త్రము

అగ్నిముఖుఁడు - 1.బ్రాహ్మణుడు, 2.వేలుపు.
బ్రాహ్మణుఁడు - పారుడు; పాఱుఁడు - బ్రాహ్మణుడు.
బ్రహ్మవర్చస్సు - బ్రాహ్మణతేజము.

బాఁపడు - బ్రాహ్మణుడు, సం.బ్రాహ్మణః.
బాఁపత - బ్రాహ్మణి.

జ్యోతి - 1.వెలుగు, 2.నక్షత్రము, 3.అగ్ని, 4.సూర్యుడు.

చిచ్చు - 1.శిఖ, అగ్ని, 2.తాపము.
చిచ్చఱ - 1.అగ్ని, రూ.చిచ్చఱ, సం.శుచిః.
శుచి - 1.అగ్ని, చిచ్చు, 2.ఉపధాశుద్ధుడైన మంత్రి, 3.గ్రీష్మ ఋతువు, విణ.తెల్లనిది, పరిశుద్ధమినది.
చిచ్చఱకంటి - శివుడు, అగ్నినేత్రుడు.

శిఖ - 1.జుట్టు, 2.సిగ, 3.కొన.
శిఖావంతుఁడు - అగ్ని, సం.విణ.జుట్టు ముడికలవాడు.

సెక - శిఖ, జ్వాల, వేడిమి, రూ.సెగ, సెవ, సం.శిఖా.
సెక కంటి - శివుడు, చిచ్చుకంటి.
సెక వెలుగు - సూర్యుడు.
సెకఱేఁడు - అగ్ని, రూ.సెగఱేడు, వ్యు.మంటలు గలవాడు.

త్విట్టు - 1.జిగి, కాంతి, 2.మంట, 3.వెలుగు, రూ.త్విష.
త్విషాంపతి - సూర్యుడు.

హేతి - 1.అగ్నిశిఖ, మంట, 2.సూర్యకిరణము, 3.ఆయుధము.

జ్వాల - మంట, సం.వి. (రసా.) పరిశోధనాగారములో బున్సెన్ బర్నర్ (దాహిని) వంటి గొట్టముల ద్వారా పంపబడు బంధన వాయువును జ్వలింపచేసి నపుడు లభ్యమగు తేజోవంతమైన గాలుల ప్రవాహము, (Flame).
జ్వలనము - 1.మంట, 2.అగ్ని.
జ్వాలాజిహ్వుఁడు - అగ్ని.

శోచిస్సు - 1.సూర్యకిరణము, 2.మంట.
శోచిష్కేశుఁడు - అగ్ని, వ్యు.జ్వాలలే జుట్టుగా కలవాడు.

మంట - 1.రోషము, 2.జ్వాల, 3.చురుకుమను నొప్పి.
మంటమారి - జ్వలనశీలుడు, కోపశీలుడు.

ఉదర్చి - 1.శివుడు, 2.అగ్ని, విణ. పై కెగయు జ్వాలలు కలది. 

తపన - తాపము, రూ.తపనము.
తబము - తపము, తపస్సు, సం.తపస్.
తబసి - తపసి, తపస్సు, సం.తపస్.
తపస్వి - తపస్సు చేయువాడు.
తపస్విని - తాపసురాలు.
తపనుఁడు - సూర్యుడు.

తపమున బ్రహ్మచర్యమున దానములన్ శమ సద్దమంబులన్
జపముల సత్యశౌచముల సన్నియమాది యమంబులన్ గృహ
నిపుణులు ధర్మవర్తనులు నిక్కము హృత్తను వాక్యజంపుఁ బా
పపు గుదిఁ ద్రుంతు రగ్ని శతపర్వ వనంబుల నేర్చుకైవడిన్.
భా|| వివేకము, ధర్మజ్ఞానము, శ్రద్ధ గలవారు తపస్సు, బ్రహ్మచర్యం, దానం, అంతరింద్రియ నిగ్రహం, బాహేంద్రియ నిగ్రహం, త్యాగము, జపం, సత్యం, శుచిత్వం, యమ (సత్యము, అహింస, పరధనం అపహరించాలనే తలపు లేక పోవడం (బ్రహ్మచర్యము, భోగసాధనము లను పోగుచేయకుండుట), నియమాలు (శౌచము, సంతుష్టి, తపస్సు, స్వధ్యాయము, ఈశ్వర శరణాగతి), మొదలైన ఉత్తమ గుణాలను అలవరచుకొని మనోవాక్కాయ కర్మలకు సంబంధించిన పాప సముద్రాన్ని అగ్నిదేవుడు వెదురు పొదలను దహించివేసినట్లు దహించివేస్తాడు. తేజస్సు కోరేవాడు అగ్నిని ఆరాధించాలి.

తాపత్రయము - మూడు విధములైన తాపములు - ఆధ్యాత్మికము, అధిదైవికము, ఆధిభౌతికము.

ఆధ్యాత్మికము - 1.మనశ్శరీరాదుల వలన కలిగినది, (శోక జ్వరాది దుఃఖము, ఇది తాపత్రయములలో ఒకటి).
ఆధిభౌతికము - వ్యాఘ్రసర్పాది భూతములవలన కలిగినది, (ఇది తాపత్రయములలో ఒకటి).

వేండ్రము - తాపము.
తాపము -1.వేడిమి, 2.బాధ(పీడ – బాధ), సం.వి.(భౌతి.)వేడి(Hot). ఉష్ణము - 1.వేడి, 2.ఎండకాలము, విణ.1.వేడికలది, 2.కోపోద్రేకము గలది.
కాఁక - 1.జ్వరము, 2.తాపము, 3.కోపము, విణ.వేడియైనది.
కాఁకవెలుగు - సూర్యుడు, ఉష్ణ రశ్మి.
ఉష్ణ రశ్మి - సూర్యుడు. 

కందు - 1.తాపము, 2.నలుపు, ఉదా.చంద్రబింబములోని కందు, 2.శిశువు, క్రి.1తప్తమగు, 2.వాడు, 3.కృశించు.
కందుఁడు - కుమారస్వామి, సం.స్కందః.

చింతాజ్వరో మనుష్యాణాం వస్త్రాణామాతాపోజ్వరః|
అసౌభాగ్యంజ్వరః స్త్రీణామశ్వానాంమెథునం జ్వరః||
తా. ఎల్లప్పుడు ఏదైన చింతతో నుండుటయే మనుష్యులకు జ్వరము, వస్త్రములకు వేడిమియే జ్వరము, స్త్రీలకు సౌభాగ్యములేక పోవుటయే జ్వరము, గుఱ్ఱములకు మైథునం (మైథునము - 1.గ్రామ్యధర్మము, 2.కూడిక, సంయోగము.)బొనర్చుటయే జ్వరమని యెఱుంగ వలయును. – నీతిశాస్త్రము. 

గోహరి - పరాక్రమము.
పరాక్రమము - 1.బలము, 2.శౌర్యము.
బలము - 1.సత్తువ, 2.సైన్యము.
సత్తువ - దేహబలము, సం.సత్యమ్.
సత్త - సత్వము, శక్తి, రూ.సత్తువ.
శౌర్యము - శూరత్వము, ప్రౌఢిమము.
శూరుఁడు - సూర్యుడు, విణ.యుద్ధమునకు భయపడనివాడు, ప్రౌఢుడు.
ప్రౌఢుఁడు - 1.నిపుణుడు(నిపుణుఁడు - నేర్పరి), 2.ప్రవృద్ధుడు.
ప్రవీణుఁడు - నిపుణుడు; నిపుణత - కౌశలము, నేర్పరితనము (Skill).
క్షముఁడు - 1.నేర్పరి, సమర్థుడు, 2.సహించువాడు.
సమర్థుఁడు - నేర్పరి. ప్రవణుఁడు - 1.నమ్రుడు, 2.సమర్థుడు.
నమ్రత - అణకువ, వినయము, అగర్వము.    

సూరి - 1.సూర్యుడు, 2.పండితుడు.
ప్రాజ్ఞుఁడు - 1.సమర్థుడు(సమర్థుఁడు - నేర్పరి), 2.పండితుడు.
అంతర్వాణి - పండితుడు, అంతరంగ ప్రబోధము (Inner voice).  

సంహతి - 1.సమూహము, 2.కలయిక, 3.సత్తువ.

విక్రమము - 1.అధిక బలము, 2.శౌర్యము.
విక్రముఁడు - 1.విక్రమార్కరాజు, 2.విష్ణువు.

హేరంబుఁడు - విఘ్నేశ్వరుడు, విణ.శౌర్యముచే గర్వించినవాడు.

పౌరుషము - 1.పురుషము, 2.పురుష ప్రయత్నము, పురుష వ్యాపారము, 3.పరాక్రమము.
పురుషకారము - పురుష ప్రయత్నము.

ద్యుమ్నము - 1.ధనము, 2.బలము, 3.పరాక్రమము.

నిద్రా క్షుధా తృషాచైవ క్లాంతిరాలస్య పంచమమ్|
తేజః పంచగుణాః ప్రోక్తా బ్రహ్మ జ్ఞానేన భాషితమ్||
నిద్ర, ఆకలి, దప్పిక, శ్రమచే అలసట, సోమరితనం; అనేవి అగ్ని యొక్క పంచగుణములు.

ఆకలి, దాహము, మందబుద్ధి, నిద్ర, కాంతి; ఈ ఐదు 5 తేజస్సు యొక్క గుణాలు

1. ఆఁకలి - క్షుత్తు, అన్నము తినవలెనను కోరిక.
క్షుత్తు - ఆకలి.
బుభుక్ష - భుజింప నిచ్ఛ, ఆకలి.

అశనాయా బుభుక్షా క్షుత్ -
అశనేచ్ఛా అశనాయా - అశనమందలి యిచ్ఛ అశనాయ.
భుక్తుమిచ్ఛా బుభుక్షా - భోజనము చేయ నిచ్ఛ బుభుక్ష.
క్షుధ్యత్యనయాక్షుత్ ధ.సీ. క్షుధ బుభుక్షాయాం. - దీనిచేత బుభుక్షితు లౌదురు. ఈ మూడు 3 ఆఁకలి పేరు.

Who is the fit recipient of the gift of food?
The hungry.

ఆకొన్న కూడె యమృతము
తాకొందక నిచ్చువాడె దాత ధరిత్రిన్
సోకోర్చువాడె మనుజుడు
తేకువ గలవాడె వంశతిలకుడు సుమతీ!
తా. మంచి ఆకలి సమయమున లభించిన పదార్థమే అమృతము, యాచించి నంతనే నిరాటకంగా దానమొసంగువాడే దాత. శ్రమను సహించువాడే మానవుడు, ధైర్యముగా ప్రవర్తించువాడే వంశోద్ధారకుడు.

అంగద1 - 1.ఆకలి, 2.ఆపద, ఉపద్రవము, 3.కోపము, 4.దుఃఖము.
అంగద2 - దక్షిణ దిక్కునందలి వామనము అను దిగ్గజము యొక్క భార్య. 

గొద1 - ఆకలి, క్షుత్తు, సం.క్షుధా.
గొద2 - 1.అతిశయము, 2.త్వర.
గొదగొను1 - ఆకలిగొను; ఆఁకొను - ఆకలిగొను. 
గొదగొను2 - 1.అతిశయించు, 2.త్వరపడు, 3.తాల్పు.

ఆపద - విపత్తు(విపత్తు - ఆపద), ఇడుమ.
ఆపన్నము - 1.ఆపదనిందినది, 2.లభించినది, 3.సంభవించినది.
ఆపన్నుఁడు - ఆపద నొందినవాడు.  

ఇడుమ - 1.ఆపద, 2.అలసట.

ఉపద్రవము - 1.ఆపద, 2.బాధ, 3.విప్లవము, 4.పీడ, 5.రోగోద్రేక కారణమగు శ్లేష్మాది వికారము.
ఈఁతి - 1.ఉపద్రవము, 2.ఊరువిడిచిపోవుట, 3.మారి మొ. అంటువ్యాధి, 4.అతివృష్ట్యాది ఈతిబాధ (అతివృష్టి, అనావృష్టి, మిడుతల దండు, ఎలుకల దండు, చిలుకలదండు, చేరురాజులు అనునవి ఆరు ఈతిబాధలు.)  

నకనకలు - ఆకలి కల్గునపుడు కడుపులో కలుగు బాధ కనుకరణము.
నకనకలుపడు - 1.కృశించు, 2.ఆకలిచే బాధ నిందు.

కృశానువు - అగ్ని.
కృశో (అ)వ్యతివర్ధతే కృశానుః - కృశుఁడైనను వృద్ధిఁబొందువాఁడు.

క్షీణము - క్షయించినది, కృశించినది.
క్షీణించు - క్రి.తరుగు, కృశించు.
క్షీణించుట - (గృహ.) 1.శుషించుట, 2.బలహిన్నమగుట, 3.సన్నగిల్లుట.
క్షీణోపయుక్తి న్యాయము - న్యా. (అర్థ.) ఒకే వస్తువును అనుభోగించు నపుడు, రాను రాను ఆవ్యక్తికి దానికిని గల ఉపయుక్తి తరుగుచుండు నను న్యాయము.

కృశము - 1.బక్క, 2.సన్నము, 3.అల్పము.
కృశాంగి - స్త్రీ, విణ.బక్కపలుచని దేహము కలది.

సంపన్నతరమేనాన్నం దరిద్రా భుజంతే సదా|
క్షుత్ స్వాదుతాం జనయతి సా చాఢ్యేషు సుదుర్లభా ||
పేదవాళ్ళెప్పుడూ రుచికరమైన భోజనమే చేస్తుంటారు. ఆకలి రుచిని పుట్టిస్తుంది. అటువంటి ఆకలి ధనవంతులకు లభించటం చాలా కష్టం.

కష్టపడి పని చేసేవాడి గుమ్మంలోకి ఆకలి తొంగి చూడ్డానికి ప్రయత్నిస్తుంది, కాని ధైర్యం చేసి లోపలికి రాదు. - బెంజమిన్ ఫ్రాంక్లిన్

నిట్టు - 1.ఉపవాసము, 2.క్షామము, విణ.శుష్కము, రూ.నిట్రు, సం.నిష్ఠా, నిష్ఠురమ్.
నిట్రు - ఉపవాసము, విణ.శుష్కము, రూ.నిట్టు.
ఉపవాసము - పస్తు(నుంకు - పస్తు), భోజనము చేయకుండుట.
ఉపోషణము - పస్తు, ఉపవాసము.
పస్తు - లంకణము, ఉపవాసము, సం.పత్రస్థః.
లంకణము - రోగాకాలమం దుపవాసము, రూ.కంకనము, సం.లంఘనమ్. 
లంఘనము - దాటు, 2.లాగు, 3.గుఱ్ఱపు దూకుడు, సం.(గృహ.) తిండి లేక మాడుట (Starvation).  

అడిత్రాగుడు - 1.కరవు, దుర్భిక్షము, 2.చాలీచాలని తిండి.
దుర్భిక్షము - కరవు.
క్షామము - కరవు, విణ.తక్కువైనది.
కాటకము - కరవు, దుర్భిక్షము.
వగ్రహము - కరవు (అవగ్రహము). 

అఱ్ఱాఁకలి - 1.మిక్కిలి ఆకలి, (ఆకలి+ఆఁకలి), 2.సగము ఆఁకలి, ఆఁకలి పూర్తిగ తీరమి (అఱ్ఱు+ఆకఁలి).

దుర్భిక్షే చాన్నదాతారం సుభిక్షే చ హిరణ్యదమ్|
చతురోహం నమస్యామి రణేధీర మృణేశుచమ్||
తా. దుర్భిక్షకాలమందు అన్నదానము చేయువానిని, సుభిక్షకాలమందు (సుభిక్షము - 1.సులభభిక్షము గలది, 2.కరవు లేనిది.)ధనము దానము చేయువానిని, రణమందు(రణము - 1.యుద్ధము, 2.మ్రోత.) ధైర్యము గలవానిని, ఋణమందు శుచిగలవానిని(అనఁగా నప్పులేని వానిని)ఈ నలుగురిని గూర్చి నేను నమస్కరించెదనని శ్రీకృష్ణుడు చెప్పెను. - నీతిశాస్త్రము   

దిదీవి - 1.అన్నము, 2.బృహస్పతి, 3.సర్గము, దేవలోకము.
అన్నము - కూడు, బువ్వ, విణ. తినబడినది.
కూడు - అన్నము, క్రి.1.ఒప్పు, 2.సాధ్యపడు, 3.కూడబెట్టు, 4.లెక్కకూడు, 5.కలుపు. కూడు బెట్టిన వానిని - కూలద్రోయకు.
బువ్వ - అన్నము.
బువ్వము - 1.పెండ్లివారి సహభోజనము, 2.ఆహారము.
బువ్వముబంతి - వివాహము నందు నాల్గవనాడు బంధువులు స్త్రీ పురుషాదులు ఒకటిగా కూర్చుండి భుజించుట. హరిబువ్వము - వివాహమైన నాలవనాటి రాత్రి పెండ్లి వారందరు కలిసి వేడుకగా భుజించుట, బూజము బంతి అని వాడుక.

బృహస్పతి - 1.సురగురువు, 2.గురుడు.
సురాచార్యుఁడు - గురువు.
గురుఁడు - గురువు, బృహస్పతి (Jupiter).
గురువు - 1.ఉపాధ్యాయుడు, 2.కులము పెద్ద, 3.తండ్రి, 4.తండ్రితో బుట్టినవాడు, 5.తాత, 6.అన్న, 10.కాపాడువాడు, చూ.గురుఁడు.

తనూనపాత్తు - అగ్ని, వ్యు.అన్నాదులను పచనముచేసి శరీరము పడకుండ కాపాడునది.
భుజి - అగ్ని, వ్యు.సర్వమును భుజించువాడు.

అన్న మిడుటకన్న అధిక దానంబుల
నెన్ని చేయనేని యెన్నఁ బోరు
అన్న మెన్న జీవనాధార మగునయా విశ్వ.
తా. ఇతర దానములు యెన్ని చేసిననూ అన్నదన్నముతో సాటిగా ఆలోచించినచో అన్నమె యీలోకములో జీవనాధారము.

ప్రాశనము - కడుపు, భోజనము.
ప్రాశితము - 1.భుజింపబడినది, 2.త్రాగబడినది.  

అశనము - 1.భోజనము, అన్నము, 2.వ్యాప్తి.
జగ్ధి - భోజనము; బుధక్ష - భుజింప నిచ్ఛ, ఆకలి(జిఘత్స - ఆకలి.)
వ్యాప్తి - 1.ప్రసిద్ధికెక్కుట, 2.అభివ్యాప్తి.
రేంజ్ - (Range) వ్యాప్తి, వ్యాప్తి పరిమితి.
వ్యాప్తము - 1.వ్యాపించినది, 2.ప్రసిద్ధికెక్కినది. 

భుక్తి - 1.భోజనము, 2.అనుభవము.
అనుభవము - 1.లౌకికజ్ఞానము (Experience), 2.అనుభవించుట, సుఖఃదుఖాలను పొందుట.
భుక్తము - 1.తినబడినది, 2.అనుభవింపబడినది.

భోజనము - ఆహారము, సాపాటు.
ఆహారము - 1.భోజనము, భోజనపదార్థము, 2.అపహరణము, 3.తెచ్చుట.
సాపాటు - భోజనము.
సాపాటురాముడు - (వాడు) తిండిపోతు.
సాపడు - భుజించు.

ఓమటి - అన్నము, సాదము, ఓగిరము.
ఓదనము - అన్నము.
ఓయిరము - అన్నము, రూ.ఓగిరము, సం.ఆహారః.
ఓగిరము - అన్నము, ఆహారము, రూ.ఓరెము, ఓయిరము, సం.ఆహారః. 
సాదము1 - అన్నము.
సాదము2 - 1.శ్రమ, 2.నాశము, 3.ప్రాపు.

నాశ్నీయాద్భార్యయాసార్థంసై మాక్షేనతచాశ్నతీం
క్షుదతీంజృంభమాణాందానచాసీనాం యథాసుఖం|
నాంజయతీం స్వనేత్రేచ నచాభ్యంగామనావృతం| 
నవశ్వేత్ప్రసవతీ చా తేజస్కా మోనరో త్తమః ||
తా. భార్యతోఁగూడ భోజనము సేయఁగూడదు, భార్య భోజనము సేయు చుండఁగా, తుమ్ముచుండఁగా, నావలించుచుండఁగా, యథాసుఖముగా గూర్చుండియుండఁగా, కన్నులకు కాటుకఁబెట్టు కొనుచుండఁగా, అభ్యంగ నము(అభ్యంగము - 1.తలంటు, 2.తైలము.) చేసుకొనుచుండఁగా, దిగంబరియై యుండఁగా, ప్రసవించుచుండగా నిట్టి సమయముల యందు భార్యను తేజస్కాముఁడగు పురుషుడు(పురుషుఁడు - 1.మనుష్యుడు, 2.పరమాత్మ.)చూడరాదు. - నీతిశాస్త్రము

తిండి - ఆహారము.
తిండిపోతు - తిండీడు, తిండికాడు.
తిండికాఁడు - ఎక్కువ తిను స్వభావము కలవాడు.

ఖాదనము - 1.తినుట, 2.ఆహారము, 2.పల్లు.
ఖాద్యము - చిరుతిండి, తినుబండము, విణ.తినదగినది.
చిరుదిండి - 1.భక్ష్యము, 2.అల్పాహారము.

భక్షణము - తిండి.
భక్ష్యము - భక్షణీయము, తినుబండము, (పంచభక్ష్యములు:- భక్ష్యము, భోజ్యము, లేహ్యము, చోష్యము, పానీయము.)
గ్లస్తము - 1.భక్షింపబడినది, 2.గ్రస్తము.
గ్రస్తము - 1.తినబడినది, 2.మ్రింగబడినది, 3.లోపించిన వర్ణములు గలది (మాట).

స్త్రీణాం ద్విగుణమాహారం బుద్ధిశ్చాపి చతుర్గుణమ్|
సాహసం షడ్గుణంచైవ కామో(అ)ష్టగుణముచ్యతేః||
తా. స్త్రీలకు పురుషులకంటె (నా)ఆహారము రెండుపాళ్ళధికము, బుద్ధి (బుద్ధి - (గృహ.) తెలివి తేటలు(Intelligence) నాలుగు పాళ్లధికము, సాహసము(సాహసము - 1.తెగువ, 2.దండోపాయము)ఆరుపాళ్లధి కము, కోరిక యెనిమిది పాళ్ళధికము. - నీతిశాస్త్రము 

స్త్రీగా పుట్టడంలో విశేషమేమిటంటే ఆమె తన పనులు చేసుకుంటూనే మరో మనిషికి తిండి, సుఖం అమరుస్తుంది. -  పెరల్ బక్    

సాత్త్విక(సాత్త్వికము - సత్త్వగుణము వలన కలిగినది) ఆహారము, మితాహారము, దైవార్పితాహారము, న్యాయార్జితాహారము.

శక్తిజనక పదార్థములు - (గృహ.) 1.శక్తి జనకాహారము, 2.వేడిమి పుట్టించు ఆహారము, 3.కాకనిచ్చు ఆహారము, (Energy giving foods).

కెటబోలిసమ్ - (గృహ.) (Ketabolism) అపచయము, ఆహార పదార్థములు విభజన.
అపచయక్రియ - ఆహారమును సామాన్యపదార్థములుగా విడదీసి వానిలో నున్న శక్తి విడుదలచేయుట, ఆహార విశ్లేషణ క్రియ (Ketabolism).
విశ్లేషణ క్రియ - (జీవ.) అపచయక్రియ, ఉదా.శ్వసనక్రియ (Katabolism - analysis).

బేసల్ మెట బోలిజమ్ - (గృహ.) (Basal metabolism) శరీరము కదలికలేని సమయమున కావలసిన పోషణ శక్తి, జీవధారణ మూలక చయాపచయ క్రియ.

పాలగొట్టములు - (గృహ.) సూక్ష్మ రక్తనాళములు. ఇవి శృంగముల మధ్యలో నుండును (క్రొవ్వు ఆహారము జీర్ణమైన తరువాత వీనిచే రక్తములోనికి తీసుకొన బడును) (Lacteals).  

వ్యాధి నిరోధకాహారము - (గృహ.) రోగములను దూరముచేయు ఆహారము జీవితమును కాపాడు ఆహారము, ఆరోగ్యమును పెంపొందించు ఆహారము (Protective foods).

పోషణ - (గృహ.) తిన్న ఆహారము ఒంటికి పట్టుట (Nourishment).
పోషాహారము - (జీవ.) శరీరపోషణ నిచ్చు ఆహారము (Nutrition). సమతులితాహారము - (గృహ.) సక్రమాహారము, ఉచితాహారము, శరిరము పెరుగుటకు తగు ఆహారపదార్థము, మిశ్రాహారము (Balanced diet).

మితం భుంక్తే సంవిభజ్యారితేభ్యః మితం స్వపిత్యమితం కర్మ కృత్వా |
దదత్యమిత్రేష్వపి యాచితస్సన్ తమాత్మవంతం వ్రజహాత్యనర్థాః ||
తనను ఆశ్రయించిన వాళ్ళకు పంచి ఇచ్చి మితంగా తింటాడు. ఎక్కువ పనిచే తక్కువ నిద్రిస్తాడు. అడిగితే శత్రువులకైనా ఇస్తాడు. అలాంటి ఆత్మగుణ సంపన్నుణ్ణి అనర్థాలు విడిచిపెడతాయి. 

అనుచితాహారము - (గృహ.) అపోషకాహారము (Malnutrition).
విషమాహారము - (గృహ.) తగుపాళ్ళలో లేని ఆహారము, అనుచితాహారము, బలము నీయని ఆహారము (Ill-balanced diet).

వశ్యత - (గృహ.) సరిపడకపోవుట, కొంతమందికి కొన్ని వస్తువులు అనుకూలముగావు, అట్టి ఆహారము తినునప్పుడు లేదా వస్తువులను ధరించినప్పుడు దాని వలన అవగుణములు కనబడును (Allergy).

అపథ్యము - 1.తినరానిది, 2.హితము కానిది, తగనిది.
అపచారము - 1.పెద్దలయెడ చేయు తప్పు, 2.లోపము, 3.అపథ్యము, 4.అపథ్య పదార్థము.
లోపము - 1.తక్కువ, 2.మరుగుపాటు.
తగ్గుదల - తక్కువ.
తగ్గు - క్రి.1తక్కువగు, 2.వెనుదీయు, 3.తెగిపడు, వి.తక్కువ.
లోకువ - అధీనము, తక్కువ.
అధీనము - ఆయత్తము, స్వాధీనము, అగ్గము.
ఆయత్తము - 1.సంసిద్ధము, 2.అధీనము, 3.ప్రయత్నించునది.
అగ్గము - 1.అధికము, 2.దుస్సహము.
అధికము - ఎక్కువది, పెద్దది, వి. (అలం.) ఒక అర్థాలంకారము. దుస్సహము - సహింపరానిది.

అధీశుఁడు - సామంతులచే సేవింపబడు రాజు, ప్రభువు.
పబువు - ప్రభువు, సం.ప్రభుః.
అధిపతి - 1.ప్రభువు, అధిపుఁడు, 2.తలలోని ఒక భాగము (దీనికి గాయము తగిలిన తోడనే వ్యక్తి మరణించును).
అధిపుడు - ప్రభువు, అధిపతి.
అధిభువు - అధిపతి, రాజు, నాయకుడు.
రావు - అధిపతి, రాజు, సం.రాజాః.
రాయఁడు - రాజు, రాయలు, సం.రాజా.
రాజు - 1.రేడు, రాచవాడు, 2.ఇంద్రుడు, 3.చంద్రుడు Moon.    

ముఖ్యావసరమైన అమినో ఆసిడ్స్ - (గృహ.) ఇప్పటికి 22 అమినో ఆసిడ్స్ కనుగొనబడినవి. వీనిలో 8 మానవునకు భోజనము ద్వారా ముఖ్యముగా లభించవలెను. ఇవి శరీరములో తయారగును. కనుక వాని వలన లోపము కలుగదు (Essential amino acids).  
అమినో యాసిడ్స్ - (జీవ. రసా.) (Amino acids) జీర్ణమైన మాంస కృత్తుల నుండి జనించు అమినో గుణములుగల ఆమ్లములు.

అనలుఁడు - 1.అగ్నిదేవుడు, 2.అష్టవసువులలో ఒకడు.
అనలము - 1.అగ్ని, 2.జఠరాగ్ని, 3.(వృక్ష.)చిత్రముల్లము, నల్లజీడి, 4.మూడు అను సంఖ్య(3).
మందాగ్ని - అగ్నిమాంద్యము, జఠరాగ్ని సన్నగిల్లుట.
అగ్నిమాంద్యము - మందాగ్ని (గృహ.) ఆకలి లేకలోవుట (Anorexia).

అఱ్ఱీయము - అజీర్తి, అజీర్ణవ్యాధి, రూ.అఱ్ఱెము.  
అఱకము - అజీర్తి.
అఱకువ - అజీర్తి, అజీర్ణవ్యాధి.
అజీర్ణము - అన్నాదులు అరుగక పోవుట, విణ.జీర్ణముకానిది.
అఱ్ఱెము - అఱ్ఱియము, బ్రతుకమ్మ పండుగ దినములందు, ఆరవదినము (ఈనాడు బ్రతుకమ్మలాదరు). 

జిగట విరోచనములు - (గృహ.) మలము చీము రక్తముతో కలిసి పడుచుండుట, (దీనికి బొడ్దు దగ్గర కూడ నొప్పి యుండును). (Dysentery).
జిగట - 1.బంక, 2.బందన.
బందన - జిగట, గోదు, సం.బంధనమ్.
బంక - 1.చెట్లయందు కలుగు జిగట వస్తువు, 2.గ్రహణి.
గ్రహణి - 1.ఒక విధమైన రోగము, జఠరాగ్నికి అధిష్ఠానమగు నాడి, (ఇది చెడి పోయినచో గ్రహిణీరోగము కలుగును).  

అరోచకము - 1.ప్రకాశింపనిది, 2.ఏవకలిగించునది, వి.ఆహారము ఇతవు కాకుండుట, ఒక వ్యాధి.

నియాసిన్ - (గృహ.) (Niacine) నికోటినిక్ ఆమ్లము (Nicotinic acid) ఇది విటమిన్ Vitamin B2, (ఆహారములో నిది తక్కువైన పెల్లగ్రాయను వ్యాధి కల్గును.)

దేహయాత్ర - 1.తిండి, 2.జీవనము, 3.చావు.

తడిసిన పాదములు చేతులు, ముఖముతో కలిగి భుజించిన అతడు ఎక్కువ కాలము జీవించడు.

ఆబూతి - పెనుతిండి, సం.ఆభుక్తిః.
ఆబూతికాఁడు - తిండిపోతు.

ఘస్మరుఁడు - 1.భక్షకుడు, తిండిపోతు, 2.చంపినవాడు. 

కుచేలినం దంతమలాపహారిణం |
బహ్వాశినం నిష్ఠుర వాక్య భాషిణమ్|
సూర్యోదయే చా స్తమయేచశాయినం, విముంచతి శ్ర్రీరసి చక్రపాణినమ్||
తా. మలినవస్త్రము ధరించినవానిని, పండ్లు తోమనివానిని, తిండిపోతు ను, నిష్ఠురోక్తులు కలవానిని, ప్రాతస్సాయంకాలముల యందు నిద్రించు వానిని, ఇతర గుణములచేత విష్ణు(చక్రపాణి - విష్ణువు) సమానులై యున్నను వీరిని లక్ష్మి పరిత్యజించును. - నీతిశాస్త్రము 

2. దాహము - 1.కాలుట, 2.దప్పి.

మనిషికో స్నేహం మనసుకో దాహం......

దగ - 1.దాహము, 2.తాపము, 3.దప్పి, సం.దాహః.
దూప - దప్పి.
దూపటిల్లు -1.దప్పిగొను, 2.పరితపించు. విదాహము - మిక్కిలి దప్పిక.

తృట్టు - 1.దప్పి, 2.ఇచ్ఛ, రూ.తృష, తృష్ణ.
తృష - తృట్టు.

దప్పి - 1.నీరువట్టు, పిపాస, 2.శ్రమము, రూ.దప్పిక, సం.తాపః.
నీరువట్టు - దప్పిక; పిపాస - దప్పిక.
శ్రమము - 1.అలసట, 2.అలవాటు, 3.సాము.
అలసట - అలవు, ఆయాసము, బడలిక, గ్లాని.
అలవు - 1.బలము, శక్తి, 2.ఉపాయము, నేర్పు, 3.శ్రమము, 4.విధము.
ఆయాసము - 1.శ్రమము, 2.ఉత్సాహము, 3.పరితాపము.
అలవాటు - 1.అభ్యస్తము, 2.సిద్ధము, వి.అభ్యాసము, వాడుక.
సాము - 1.సగము, 2.వ్యాయామము, సం.1.సామి, 2.శ్రమః.
సామి - 1.స్వామి, 2.రాజు, 3.పెనిమిటి, 4.కుమారస్వామి, సం.స్వామీ.  
సాముకంటిచుక్క - పుబ్బనక్షత్రము.

(ౘ)చుక్క - 1.శుక్రుడు, శుక్రనక్షత్రము, 2.నక్షత్రము, 3.గుండ్రని బొట్టు, 4.నీరు మున్నగు వాని బొట్టు, సం.1.శుక్రః, 2.చుక్రః.
శుక్రుఁడు - 1.అసురగురువు, వ్యు.తెల్లనివాడు, అగ్ని, వ్యు.తేజస్సు కలవాడు, నవగ్రహములలో నొకటి (Venus).

శ్రమదానము - సాఘికాభివృద్ధి కార్య క్రమములలో నిస్స్వార్థముగ కాయ కష్టము చేయుట.

తడవోర్వక యొడలోర్వక
కడవేగం బడచిపడినఁ గార్యంబగునే
తడవొర్చిన నోడలోర్చిన
జెడిపోయిన గార్యల్లఁ జేకుఱు సుమతీ.
తా. ఆలస్యమునకు శరీరశ్రమకును ఓపనియెడల ఏ కార్యమును నెఱవేరదు. అదియే ఆలస్యమునకును శరీరశ్రమకును ఓర్చిన యెడల చెడిన కార్యముగూడ సాఫల్యత నొందును.

స్వామి - 1.ఒడయడు, 2.కుమారస్వామి, విణ.అధికారి.
ఒడయఁడు - 1.మగడు, 2.ప్రభువు, రూ.ఒడయుఁడు.
మగఁడు - 1.పురుషుడు, 2.భర్త, 3.రాజు, 4.శూరుడు.
పురుషుఁడు - 1.మనుష్యుడు, 2.పరమాత్మ.
మనుష్యుడు - మానిసి, మానవుడు.
మానిసి - 1.మనుష్యుడు, 2.పురుషుడు, 3.స్త్రీ, 4.భటుడు.
మానవుఁడు - మనుష్యుడు, వ్యు.మనువు వలన జన్మించిన వాడు.
కుమారస్వామి - స్కందుడు, శంకరుని పుత్త్రుడు, దేవసేనాధిపతి, వికృ.కొమరుసామి. స్కందుఁడు - కుమారస్వామి. 
స్వామిని - అధికారిణి.

నీరే ప్రాణాధారము,
నోరే రసభరితమైన నుడవుల కెల్లన్
నారే నరులకు రతనము
చీరే శృంగారముండ్రు సిద్ధము సుమతీ.
తా|| సమస్త జీవులకు నీరే ముఖ్యాధారం, సంభాషణకు నోరే కేంద్రం, మానవులకు స్త్రీ రత్నంవంటిది, చీరయే స్త్రీకి అలంకారం. 

3. మందుఁడు - శని, విణ.1.అల్పుడు, 2.మూర్ఖుడు, 3.వ్యాధిగ్రస్తుడు.
శని - నవగ్రహములలో ఏడవ గ్రహము (Saturn).
శనైశ్చరుఁడు - శని, వ్యు.మెల్లగా నడుచువాడు.

షడేవ తు గుణాః పుంసా న హాతవ్యాః కదాచన|
సత్యం దాన మనాలస్య మనసూయా క్షమా ధృతిః||
తా. మనుజు డెన్నటికి విడువరాని గుణములు ఆరు. అవి సత్యము, దానము, సోమరితనము లేకుండుట, అసూయ లేకుండుట, ఓర్పు, ధైర్యమును. 

4. సుప్తి - 1.నిద్ర, 2.తిమ్మిరి.
నిదుర - నిద్ర, కునుకు, కూరుకు, రూ.నిద్దుర.
నిద్ర - కూరుకు; కూరుకు - నిద్దుర, క్రి.నిద్రించు.
తిమిరి - స్పర్శము తెలియని రోగము, రూ.తిమ్మిరి.

సుషుప్తి - ఒడలెరుగని నిద్ర.
సుషుమ్న - ఒక నాడి.

పెక్కుజనులు నిద్రింపఁగ
నొక్కండయ్యెడను నిద్ర * నొందకయున్నన్
గ్రక్కున నుఓద్రవం బగు
నక్కర్మమునందుఁ జొరకు * మయ్య కుమారా!
తా. అందఱును నిద్రఁబోవుచుండఁగా ఒంటరిగా నచ్చట మేలుకొని యుండ రాదు. ఏదైన నొక (యా)ఆపద కలుగును. కాఁబట్టి యట్టిపని యందు ప్రవేశింపవలదు.

సౌప్తికము - 1,నిద్రించుటలోనగు సమయములందు శత్రువుల పైబడి చంపుట, 2.భారతము నందొక పర్వనామము.

శూన్యగృహము నందొక్కఁడు నిద్రింపఁకూడదు, నిద్రించు వారిని లేపఁగూడదు. తడిసిన పాదములతో నిద్రపోరాదు.

కౌసీద్యము - 1.ఆలస్యము, 2.కునికిపాటు, 3.వడ్డీవలన జీవించుట.
ప్రమీల - 1.కునికిపాటు, 2.మళయాళదేశపు రాణి.
ఘూర్జరము - 1.తిరుగుడు, 2.కునికిపాటు. ముచ్చిలిపాటు - కునికిపాటు.

సంధ్యనిద్ర - (గృహ.) 1.చీకటి పడెడి సమయమందు నిద్రపోవుట, 2.ప్రసూతి సమయమున గలుగజేయు మైకము, (ఇందుకై మార్ఫిన్, స్కోపోలమిస్ ఆల్కాలాయిడ్ల మిశ్రమము నిత్తురు) (Twilight sleep). 

సౌప్తికము - 1.నిద్రించుటలోనగు(నిద్రించు నపుడు) సమయములందు శత్రువుల పైబడి చంపుట, 2.భారతము నందొక పర్వనామము. ముచ్చిలిపోటు - నిద్రించుచుండగా పైబడి చేయు యుద్ధము.

స్వాపము - 1.శయనము, 2.అజ్ఞానము.
శయనము - శయ్య, నిద్ర.
శయనీయము - శయ్య, వ్యు.శయనింపదగినది.
శయము - 1.శయ్య, 2.చెయి, 3.పాము.
శయ్య - 1.పడక, 2.పదగంఫనము, 3.విధము.
శయాళువు - పెనుబాము, విణ.నిద్రపోతు, రూ.శయతుడు.
బాము - 1.జన్మము, 2.శోకము, 3.ఆపద, సం.భవః.

నిదురపోతు - నిద్రాళువు, రూ.నిద్దురపోతు.
నిద్రాళువు - నిదురపోతు, నిద్రించు స్వభావము గలవాడు.
నిద్రాగతి - (వృక్ష.) నిద్రపోవు చున్నట్టు ఆకులుగాని పూవులుగాని ముకుళించుకొనుట (Sleep movement). 

నిర్నిద్రము - జాగరూకత గలది. 

నిద్రపోయిన మానవుడు ఏమీ వినలేడు, తెలుసుకోలేడు, చెయ్యలేడు. మెలకువగా ఉన్నప్పుడు అన్నీ చేస్తాడు. అన్నీ తెలుసుకుంటాడు. నిద్రలోకూడా చిత్తానికి కదలికలుంటాయి. అవే స్వప్నచలనాలు. అవన్నీ మనోభావాలు, రకరకాల మనోభావాలు.

పడకపుండు - (గృహ.) ఎక్కువ జబ్బుతో కదలలేకుండ పండుకొని యున్న వారికి మంచమువేడివల వచ్చుపుండ్లు (Bedsore).
పడక తడుపుకొనుట - (గృహ.) పడకలో మూత్రము విడుచుట (Enuresis).

అజ్ఞానము - తెలివిలేనితనము.
అజ్ఞత - తెలివిలేనితనము, రూ.అజ్ఞత్వము.

నిద్రయా చాల్యతే చిత్తం భవంతి స్వప్నసంభావాః |
నానావిధా మనోభేదా మనోభావా హ్యనేకశః ||

పెద్దనిద్దుర - మరణము, దీర్ఘనిద్ర.
దీర్ఘనిద్ర - చావు.
(ౘ)చావు - మృతి; మృతి - చావు.

మృత్యువు - 1.చావు, 2.మరణాధిదేవత.
మిత్తి - 1.మృత్యుదేవత, చావు, 2.వడ్డి, సం.1.మృత్యుః, 2.మితిః.
మిత్తి(ౘ)చూలు - కేతువు.
కేతువు - 1.తొమ్మిదవ గ్రహము, 2.గురుతు, 3.తోకచుక్క, 4.అగ్ని, 5.కాంతి.

విభాకరుఁడు - 1.సూర్యుడు, వెలుగురేడు, 2.అగ్ని(నిప్పు, అగ్నిదేవుడు). విశేషేణభాం కరోతీతి విభాకరః - మిక్కిలి కాంతినిఁ గలుగఁ జేయువాడు.

5. ఈశానుఁడు - 1.కాంతి, 2.శివుని ఐదు(5)ముఖములలో ఒకటి, 3.పదునొకొండు అను సంఖ్య(11), 4.ఆర్ద్రా నక్షత్రము.

"ఈశానః సర్వ విద్యానాం" అని శృతి.

కాంతి1 - 1.కోరిక, 2.(అలం.) ఒక కావ్య గుణము.
కోరిక - ఇచ్ఛ, విణ.అభీష్టము.
ఇచ్ఛ - అభిలాష, కోరిక.
ఇ(ౘ)చ్చ - 1.కోరిక, 2.చిత్తము(చిత్తము - మనస్సు), సం.ఇచ్ఛా.
అభిలాష - కోరిక, రూ.అభిలాషము.
కాంతుఁడు - 1.మగడు, 2.అధిపతి, 3.ప్రభువు, విణ.అందగాడు.

ధర్ముని పత్ని కాంతి. ఆమె లేకపోతే లోకాలు ఆధార శూన్యములై చెడిపోతాయి.

కాంతి2 - (భౌతి.) వెలుతురు, ప్రజ్వలించు వస్తువుల నుండి వెలుబడు శక్తి రూపము, వెలుగువస్తువులు కనబడునట్లు చేయునది (Light).
వెలుతురు - 1.ఎండ, 2.ప్రకాశము.
ఎండ - సూర్యప్రకాశము, ఆతపము.
ఆతపము - 1.ఎండ, 2.వెలుతురు.
ఎండదొర - సూర్యుడు; సూర్యుడు - వెలుగురేడు.    

ప్రకాశము - వెలుగు, విణ.బయలు పడినది.
వెలుఁగు - 1.కిరణము, 2.ప్రకాశము.
కిరణము - వెలుగు, మయూఖము.
మయూఖము - 1.కిరణము, 2.కాంతి, 3.జ్వాల.
కిరణమాలి - సూర్యుడు. 

ప్రకాశానుర్తి - (వృక్ష.) వెలుతురు వచ్చు దిక్కునకే పెరుగు స్వభావము కలది, (Positively heliotropic).
ప్రకాశానువర్తనము - (వృక్ష.) వెలుతురు వచ్చు దిక్కునకు తిరుగుట, (Heliotropism).    

అభిరుచి - 1.అత్యాసక్తి, 2.కాంతి, 3.(గృహ.) రుచి, నచ్చినచవి (Taste).

ఈశానః ప్రాణదః ప్రాణో జ్యేష్ఠః శ్రేష్ఠః ప్రజాపతిః|
హిరణ్యగర్భో భూగర్భో మాధవో మధుసూదనః|

ఉమ - 1.పార్వతి, వ్యు.తపము వలదని తల్లిచే అడ్డుపెట్టబడినది, 2.కాంతి, 3.పసుపు, 4.యశము.
ఉమాపతి - శివుడు.

అభివాదనశీలస్య నిత్యం వృద్ధోపసేవినః
చత్వారి సంప్రవర్ధంతే కీర్తి రాయు ర్యశ్యో బలమ్|
తా. పూజనీయులను నమస్కరించు స్వభావము కలిగి, పెద్దల నెల్లపుడు సేవించువానికి కీర్తి, ఆయువు, యశస్సు, బలము అను నీ నాలుగు వృద్ధి నందును.

కావ్యగుణములు - (అలం.) శ్లేషము, ప్రసాదము, మాధుర్యము, సమత, అర్థదీపనము, ఔదార్యము, కాంతి, ఓజము, సమాధి, సౌకుమార్యము.

వర్ఛస్సు - 1.కాంతి, 2.రూపము.
రూపము - 1.ఆకారము, 2.చక్షురింద్రియగోచరము, 3.సౌందర్యము, 4.అగ్నిగిణము, 5.స్వభావము.
ఆకారము - 1.రూపము, 2.పోలిక, 3.ఒడలు, 4.హృద్గతభావములను తెలుపుచేష్ట, 5.హృద్గతభావము, ఇంగితము.
ఆకృతి - 1.రూపము, 2.దేహము, 3.హృద్గతభావమును తెలుపు చేష్ట, అనుభావము, 4.పోలిక(పోలిక - సామ్యము), (రసా., భౌతి.) ఒక వస్తువుయొక్క ఆకారము (Shape).
ఒడలు - మేను, దేహము, రూ.ఒళ్ళు. 
దేహము - శరీరము, మేను.
ఇంగితము - 1.హృద్గతాభిప్రాయము, 2.హృద్గతాభిప్రాయమును తెలుపు చేష్ట, 3.కదలిక, విన.కదలినది.
రూపరి - సౌందర్యవంతుడు, అందకత్తియ.
సౌందర్యము - చక్కదనము.
స్వభావము - స్వధర్మము, పుట్టుకతో వచ్చు గుణము.
స్వరూపము - 1.స్వభావము, 2.రూపము. 

ప్రతిభా విశేషము - (గృహ.) వ్యక్తిత్వము, ఆకారము, (Personality).

కోకిలా స్వరోరూపం పాతివ్రత్యస్తు యోషితామ్|
విద్యారూపం విరూపాణాం క్షమారూప తపస్వినామ్| 
తా. కోకిలకు(కోయిలేమో నల్లనిది) స్వరమే రూపము, స్త్రీలకు పాతివ్రత్యమే రూపము, కురూపునకు విద్యయే రూపము, యతులకు(కర్మంది - యతి) శాంతమే రూపము. - నీతిశాస్త్రము     

శోభా కా న్తిర్ద్యుతి శ్ఛవిః -
శోభయతీతి శోభా, శుభ శుంభ శోభార్థే - ప్రకాశింపఁజేయునది.
కామ్యత ఇంతి కాంతిః ఇ-సీ. కము కాంతౌ - ఇది కోరఁబడుచున్నది గనుక కాంతి.
ద్యోత ఇతి ద్యుతిః ఇ-సీ. ద్యుత దీప్తౌ - ప్రకాశించునది.
ఛ్యత నాశయత్యంధ కారమితి-ఛవిః. ఇ - సీ. ఛోఛోదనే - అంధకారమును పోఁగొట్టునది.
చ్యతి నాశయత్యశోభా మితివా - అశోభను పోఁగోట్టునది.
శోభాసాహచర్యా త్కాంత్యదయః స్త్రీలింగాః - శోభా శబ్దముతోడి కూటమి వలన కాంత్యాది శబ్దములు 4 స్త్రీలింగములు. ఈ నాలుగు 4 కాంతి పేర్లు.

శోభ - 1.వస్త్రభూషణాదులచే గలుగు కాంతి, 2.కాంతి, 3.ఇచ్ఛ.
శోభితము - ప్రకాశమొందినది.
శోభిల్లు - ప్రకాశించు. శోభిల్లు సప్తస్వర.....

అలరు - 1.వికసించు, 2.సంతోషించు, 3.శోభిల్లు, 4.ఒప్పు, కలుగు, వి.1.పుష్పము, 2.సంతోషము, 3.శోభ.
అలరుఁబోఁడి - పుష్పమువలె మనోజ్ఞురాలగు స్త్రీ, రూ.అలరుఁబోణి.

అలరువిలుకాఁడు - మన్మథుడు.
అలరువిల్తుఁడు - మన్మథుడు.

ప్రోది - 1.పోషణము, 2.వైభవము, 3.శోభ.
ప్రోదిగొను - పోషించు, కాపాడు.

సుషమ - మిక్కిలిశోభ.
సుషమము - 1.మనోజ్ఞమైనది, 2.సమానమైనది.

రుక్కు - 1.కాంతి, 2.సూర్యకిరణము, 3.ఇచ్ఛ.
రుచి - 1.ఇచ్ఛ, 2.చవి, 3.కాంతి, 4.సూర్యకిరణము.
రుచి - (రసా.) నాలుకతో గుర్తించబడు వస్తుగుణము, ఉదా.పులుపు, తీపి, చేదు.

ద్యుతి - 1.కాంతి, 2.కిరణము.
జిగి - కాంతి; జిగిలి - చక్కనైనది.
కిరణము - వెలుగు, మయూఖము.
వెలుఁగు - 1.కిరణము, 2.ప్రకాశము.
మయూఖము - 1.కిరణము, 2.కాంతి, 3.జ్వాల.
కిరణమాలి - సూర్యుడు.
సూర్యుఁడు - వెలుగురేడు.
సూర్యకాంతము - సూర్యరశ్మి సోకిన ప్రజ్వరిల్లు ఒకరాయి. 

తుఱఁగలి - ప్రకాశము.
తుఱఁగలించు - 1.ప్రకాశించు, 2.అతిశయించు.
తులకరింపు - 1.ప్రకాశము, 2.కుతూహలము.
తులకరింపు - 1.ప్రకాశించు, 2.కుతూహలపడు.

నీకాశము - 1.ప్రకాశము, 2.నిశ్చయము, విణ.తుల్యము.

రశ్మి - (భౌతి.) 1.కిరణము, 2.కాంతి, 3.వెలుగు.
పృశ్ని - కిరణము, విణ.1.పొట్టిది, 2.చిన్నది.

ఒకే సూర్యరశ్మి భూమిమీద అనేక ప్రదేశాలలో పడుతుంది. కానీ ఆ కాంతి అద్దము(ఆత్మదర్శము - అద్దము, వ్యు.దేహమును చూపునది)మీద కానీ, మెరుగు పెట్టిన లోహాల మీద కానీ, నీటిమీద కానీ పడినప్పుడే చక్కగా ప్రతిఫలిస్తుంది. అదే విధంగా భగవంతుని తేజస్సు అందరి హృదయాల మీద సమానంగా ప్రసరిస్తుంది. కానీ మంచివారు, సాధువులు మాత్రమే తమ నిర్మల హృదయాలతో ఆ తేజస్సును స్వీకరించి ఆ వెలుగును తిరిగి అందరికీ పంచగలుగుతారు. - శ్రీరామకృష్ణ పరమహంస  

మీ ముఖాన్ని సూర్యరశ్మికేసి తిప్పుకుంటే మీరు నీడను గమనించలేరు. - హెలెన్ కెల్లర్   

అంశువు - 1.కిరణము, 2.కాంతి, 3.కొస, 4.అణువు, 5.దారము.
అంశుమంతుఁడు - 1.సూర్యుడు, 2.సగరచక్రవర్తి మనుమడు, 3.ధనవంతుడు.
అంశుమాలి - సూర్యుడు.

రోచిస్సు - 1.కాంతి, 2.సూర్యకిరణము.
రోచనము - ప్రకాశించునది.
రోచిష్ణువు - ప్రకాశించువాడు.

ప్రభ - 1.వెలుగు, 2.సూర్యుని భార్య, 3.కుబేరుని నగరము. (సూర్య బింబము నందు దేవీస్థానం ప్రభ.)

ఛవి - 1.కాంతి, 2.కిరణము, 3.చర్మము, 4.రంగు.
చర్మము - 1.తోలు, 2.కేడెము, డాలు.
తోలు - పశువులను నడుపు, వి.చర్మము, రూ.తోలుక.
తోలుదాలుఁపు - శివుడు, చర్మాంబరుడు.
కేడెము - డాలు, రూ.కేడియము, సం.ఖేటకమ్.
డాలు - 1.కాంతి, 2.రంగు, 3.జెండా, 4.కేడెము.
జెండా - టెక్కెము; జండా - టెక్కెము, రూ.జెండా.
టెక్కెము - టెక్కియము; టెక్కియము - జండా, రూ.టెక్కెము.
టెక్కెముగాము - 1.కేతుగ్రహము, 2.మిత్తిచూలు.
మిత్తిచూలు - కేతువు.
మిత్తి - 1.మృత్యుదేవత, చావు, 2.వడ్ది, సం.1.మృత్యుః, 2.మితిః.
మిత్తిగొంగ(గొంగ - శత్రువు) - మృత్యుంజయుడు, శివుడు.
మృత్యుంజయుఁడు - శివుడు, మిత్తిగొంగ, వ్యు.మృత్యువును జయించినవాడు.

తేమానము - 1.వడ్డి, 2.ఆలస్యము.
వడ్డి - వృద్ధి, సం.వృద్ధిః.
వడ్డి - (గణి.) సొమ్మునుపయోగించు కొన్నందుకు అదనముగానిచ్చు సొమ్ము (Interest) (అర్థ.) వృద్ధి. ఒకరి వద్ద తీసికొనిన పైకమును ఉపయోగించుకొని నందుకు ప్రతిఫలముగ చల్లించు అధిక ద్రవ్యము (Interest).
వృద్ధి - 1.పెరుగుట, అభివృద్ధి, 2.వడ్డి.
పెరుఁగుట - ఎదుగుట, వృద్ధిపొందుట (Growth).
ఎదుగు - 1.వర్ధిల్లు, వి.1.అధికము, 2.పెరుగుట.
అభివృద్ధి - పెంపు, పెరుగుదల.
వడ్డి - వృద్ధి, సం.వృద్ధిః. కుత్సీరము - వడ్డీబ్రతుకు.
వడ్డీబ్రతుకు - వృద్ధిజీవిక, వడ్డీతోజీవనము చేయుట.
వడ్డీకాసులవాడు - తిరుపతి వేంకటేశ్వర స్వామి. 

పొదుపు - 1.అనవసరముగ వ్యయము చేయకుండుట, 2.వృద్ధి.
పొదుపు - (గృహ.) అనవరముగ ఖర్చు చేయకుండుట, (అర్థ.) అనుభోగమును కనీసముగ చేసికొని కొనుగోలుశక్తిని దాచిపెట్టుట (Thrift Economy). 

బాలాజి - శ్రీ తిరుపతి వేంకటేశ్వరస్వామికి బైరాగులు వాడు పేరు, సం.బాలా.  

రంగు - 1.చాయ, కాంతి, 2.సొంపు, సం.రంగః.
(ౘ)చాయ - 1.ఛాయ, 2.కాంతి, 3.సూర్యునిభార్య, 4.నీడ, 5.పోలిక, 6.రంగు, 7.వైపు, 8.జాడ, 9.సమీపము, 10.చక్కన, 11.(జీవ.) జీవపదార్థములకు సహజమైన రంగు నిచ్చు పదార్థములు (Pigment).
చాయపట్టి(పట్టి - బిడ్డ) - శనైశ్చరుడు.
చాయమగఁడు - సూర్యుడు.
ఛాయ - 1.నీడ, 2.కాంతి, 3.రంగు, 4.ప్రతిబింబము, 5.సూరునిభార్య, 6.లంచము, 7.వరుస, 8.కొంచెము, 9.చీకటి, (భౌతి.) ఒక కాంతి నిరోధకమైన వస్తువునకు వెనుకవైపున నుండు కాంతి విహీన చిత్రము (Shadow).
ఛాయాపుత్రుఁడు - శని.
ఛాయాకరుఁడు - గొడుగు పట్టువాడు, విణ.నీడను కలుగచేయువాడు.
సొంపు - 1.సమృద్ధి, 2.సంతోషము, 3.ప్రసన్నత, 4.సుఖము, 5.సౌందర్యము. సౌందర్యము - చక్కదనము. 
సమృద్ధి - 1.మిక్కిలి సంపద, 2.నింపు, 3.అభివృద్ధి.
సంతోషము - సంతసము, ముదము.
ప్రసన్నము - 1.నిర్మలము, 2.సంతుష్టము.
సుఖము - 1.సౌఖ్యము, 2.స్వర్గము.

హ్యూ - (గృహ.) (Hue)1.వన్నె, చాయ, 2.కేక, అరుపు.
వన్నియ - కాంతి, రంగు, ప్రసిద్ధి, మేలిమి, రూ.వన్నె, సం.వర్ణః.
వన్నెకత్తియ - వన్నెకత్తె; వన్నెలాడి - వన్నెకత్తె; వన్నెకత్తె - విలాసవతి.
వన్నెకాఁడు - విలాసవంతుడు; వన్నెలాఁడు - వన్నెకాడు.

స్పూర్తి - 1.అదరుట, 2.తోచుట, 3.వన్నె, 4.కాంతి.
స్ఫురణము - 1.అదరుట, 2.తోచుట.
స్ఫురించు - 1.అదరు, 2.తోచు.
స్ఫురితము - 1.అదిరినది, 2.తోచినది. 

ఉత్సాహం సాహసం ధైర్యం బుద్ధిశ్శక్తిః పరాక్రమః|
షడై తే యత్రతిష్టంతి తత్ర దేవోపి తిష్టతి||
తా. సంతోషము, సాహసము, ధైర్యము, బుద్ధి, శక్తి, పరాక్రమము, ఈ యారు ఎవనియందు గలవో వానికి దైవసహాయము గలుగును. - నీతిశాస్త్రము